دغدغه 13 ساله استاد انصاریان به بار نشست/ تالیف تفسیر به امر مرجع تقلید زمان

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ تفسیر حکیم از جمله آثار ارزنده استاد حسین انصاریان است که آن را به امر آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی به نگارش درآورد. این دغدغه استاد پس از 13 سال در 20 فروردین امسال جامه عمل پوشید. به همین مناسبت با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد صابریان، مدیر موسسه دارالعرفان الشیعی به گفت‌وگو نشستیم که متن آن از نظرتان می‌گذرد؛

 ـ لطفاً در این باره توضیح دهید که این کار از چه زمانی آغاز شده است.

این کار از 15 فروردین‌ماه 1384 شروع شد و در 20 فروردین‌ماه سال 1397 تمام شده است. تالیف این کتاب حدود 13 سال طول کشید که در حدود 22 هزار و 500 صفحه نوشته شده است.

نوع نگارش این اثر هم از جذابیت خاصی برخوردار است، به طوری که کمتر مولفی این گونه به تالیف می‌پردازد که نظم نگارش اولیه تا این حد رعایت شود؛ این رویکرد حاکی از استواری فکر و نظم مطالب در ذهن استاد است که نظم ظاهری را نیز بیان می‌کند. همه دست‌نوشته‌ها صحافی شده است. در هر نسخه، استاد با سه رنگ از ابتدا تا انتها به تالیف و نگارش پرداخته است و هیچ قلم‌خوردگی در آن موجود نیست. این عملکرد را در هیچ تالیفی ندیده‌ام. معمولاً دست‌نوشته‌ها به صورت چک‌نویس است و بعد از آن نیز مشکلات دیگری پدید می‌آید، ولی در این دست‌نویس می‌توان همان مطالب را به چاپ رساند و قابلیت ارائه دارد. این اثر بسیار دقیق و منظم نوشته شده است.

ـ چند جلد از تفسیر حکیم چاپ شده و قرار است چه کاری در این باره انجام شود و چند جلد است؟

خوشبختانه تالیف تفسیر حکیم در تاریخ 20 فروردین 97 به پایان رسیده است. این تفسیر 64 جلد دستنویس استاد انصاریان است یعنی همان اوراقی که خود استاد تفسیر را روی آن نوشته‌اند جمع‌آوری شده است و هر بخشی که تمام کرده‌اند به یک جلد دستنویس صحافی شده از ابتدای تفسیر تا انتها تبدیل شده است. هر جلدی 350 صفحه دستنویس است. یکی از بزرگترین آرزوهای ایشان اکنون محقق شد و این تفسیر به اتمام رسید.

ـ آیا شروع به چاپ این تفسیر از همان زمانی که تالیف جلد اول به پایان رسید صورت گرفت؟ لطفاً درباره این روند توضیح بدهید.

این تفسیر از حدود 5، 6 سال پیش برای چاپ در دستور کار موسسه دارالعرفان قرار گرفت. چاپ این اثر همزمان با کار استاد شروع نشد، به این خاطر که نظر ایشان آن بود که نوشتن تفسیر تا حدودی به پیش برود و ساختار آن کامل‌تر شود که در ویرایش و تحقیق به بن‌بست برخورد نکند؛ در عین حال وقتی این کار شروع شد، چون استاد از سبک جدیدی استفاده کرده بود و در تفاسیر دیگر از این روش استفاده نشده است، نیاز داشت که کاری را که ارائه می‌دهیم، تکمیل شده و بدون نقص باشد که البته هر تغییری در زمان ویرایش و تحقیق انجام می‌شود، زیر نظر استاد صورت می‌گیرد که صفحه به صفحه و سطر به سطر آن را مطالعه می‌کند، حتی تغییرات ویرایشی که ما انجام دادیم را مورد نظارت قرار می‌دهند و تذکراتی که لازم است انجام می‌دهند؛ لذا با توجه به این موضوع، در سال‌های اخیر سه جلد تفسیر چاپ شده است که هر دو تا سه جلد دستنویس، تبدیل به یک جلد تفسیر 700 صفحه‌ای می‌شود که سه جلد چاپ شده آن که حاوی حدود ۹ جلد دستنویس استاد است  در بازار وجود دارد.

ـ این تفسیر تا پایان چاپ همه مجلدات آن، چند جلد خواهد شد؟

حدس می‌زنیم که تا پایان کار تحقیق و ویرایش این اثر، حدود 30 جلد از تفسیر فارسی با نام تفسیر حکیم ارائه شود. تاکنون سه  جلد چاپ شده و سه جلد دیگر آماده چاپ است و تاپایان سال ۹۷ به لطف الهی و عنایت اهل بیت تا جلد ۱۰ چاپ خواهد شد که حدود یک سوم تفسیر حکیم خواهد بود و امیدواریم در چهار سال آینده کل تفسیر به زیور طبع آراسته گردد.

البته قابل تذکر است که 10 جلد دستنویس تفسیر استاد چندین سال قبل  در قالب نرم‌افزار جامع التفاسیر مرکز تحقیقات نور ارائه شده است که نسبت به تفسیر فعلی تغییرات زیادی دارد که انشاءالله در نسخه های جدید مجلدات جدید تفسیر ارائه خواهد شد.

ـ درباره تغییراتی که اعمال شده است لطفاً بیشتر توضیح بدهید.

این تفسیر یک ساختار کامل و جامعی دارد و سعی شده در شیوه ویرایش و تحقیق نیز این ساختار تا آخر حفظ شودو امیدواریم که بتوانیم تفسیر را به صورت شایسته و در شأن قرآن کریم ارائه دهیم  این تفسیر که یکی از بهترین تفاسیر فارسی در دوران معاصر است، را به چاپ برسانیم.

این تفسیر بنا به نظر بسیاری از کارشناسان، محققان و صاحب‌نظران عرصه تفسیر و ترجمه قرآن کریم در نوع خود و با توجه به شیوه تفسیری استاداز بهترین تفاسیر عصر ما است .

ـ چه شد که استاد انصاریان تصمیم به تفسیر قرآن کریم گرفتند؟

ابتدا مقدمه‌ای را عرض کنم که واقعا جایگاه علمی حضرت استاد انصاریان ناشناخته است و وجهه تبلیغ ایشان حجابی بر علمیت ایشان است .

 خبرگزاری ایکنا فعالیتی را در عرصه مکتوب و انتشار نشریه «آشنای ناآشنا» در قالب تجلیل از نیم قرن تلاش علمی و قرآنی  شخصیت حوزوی درس‌ خوانده انجام داد که در مصاحبه های آن مجله جایگاه علمی حضرت استاد از زبان فرهیختگان حوزه تبیین شده است . به اذعان اساتید دوران طلبگی استاد انصاریان،‌ ایشان وقتی که از قم خارج شد، مجتهداً رفت و برای تبلیغ از شهر خارج شد. این کلام را از مرحوم آیت‌الله العظمی حاج شیخ ابوالفضل نجفی خوانساری که در محضر ایشان بودم شنیدم که فرمودند وقتی که  استاد از قم رفت، مجتهداً رفت.

 استاد انصاریان به عنوان کسی که متمحض در درس و استاد در حوزه سطوح عالی بود از قم خارج و وارد فضای عمومی جامعه می‌شود و تمامی آن اتفاقاتی را که در جامعه می‌افتد لمس می‌کند.

همه تفاسیری که تاکنون نوشته شده است، هر کدام در جایگاه خود ارزشمند و عالی به شمار می‌آید و هر کدام دیدگاهی را نسبت به قرآن کریم بیان می‌کنند. وقتی مخاطب متوجه جایگاه استاد شود، جاذبه این تفسیر برای وی روشن خواهد شد و متوجه خواهد شد که تفسیر از نظر جایگاه علمی ارزنده است.

از آنجا که استاد وارد فضای جامعه شد، با مشکلات و درد مردم آشنا شد و به مرور و به واسطه کرسی تبلیغ، قرآن، معارف دین و آیات این کتاب مبین را به جامعه کشاند و تمام هم و غم استاد این بوده است که از این اندوخته با همه عظمتی که دارد،‌ بدون اینکه از وزن آن کم شود، مطالبی را در یک قالب شیرین، گوارا و خوش‌فهم به مخاطب تحویل دهد. این مفسر ، هم به منابع علمی دسترسی و تسلط دارد و هم درد مخاطب را می‌شناسد و از آن سو می‌داند که قرآن برای چه نازل شده است و می‌تواند داروی درد جامعه را عرضه کند.

امیر مومنان(ع) در نهج‌البلاغه فرموده است که قرآن داروی در جامعه است؛ وظیفه یک طبیب چیست؟ که در وهله نخست، از نظر علمی تامین باشد و در مرحله دوم بیماری را بشناسد و در مرحله سوم،‌ داروی متناسب با این درد را به بیمار بدهد. استاد انصاریان دارای اندوخته علمی حوزه علمیه است. دارو قرآن کریم است و بیمار نیز مردم جامعه هستند.

آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی به عنوان مرجع تقلید زمان که این احوالات را در استاد که شاگرد ایشان بوده است، مشاهده کرد و با شناخت کافی که از استاد داشت، به ایشان امر کرد که با استفاده از اندوخته‌هایی که دارد و با دریافت‌ها و لطفات نگاهی که از قرآن کریم به دست آورده است، همچنین آگاهی که نسبت به تفسیر آیات دارد،‌ با انتخاب داروی درست برای درد جامعه،‌ این مطالب را به صورت مکتوب بنویسد. این مطلب نقطه آغاز نگارش تفسیر حکیم شد.

پس از نگارش جلد اول تفسیر حکیم که در همان قالب دستنویس نوشته شد،‌ استاد انصاریان، کتاب را به آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی ارائه کرد و ایشان مطالعه نمود و  تقریظب بر این اثر نوشته‌ است که در بخشی از آن فرموده اند «قسمتی از تفسیر شریف حکیم را ملاحظه کردم. انصاف آن است که با توجه به وسعت اطلاع وی از معارف و احاطه بسیار خوبی که به مضامین آیات و روایات دارند، نکته‌های جالب و بدیعی را در این تفسیر از خود به یادگار گذاشته است امید است که این اثر مورد استفاده فضلا و اهل دانش،‌ همچنین عموم مردم قرار گیرد." تشخیص این مرجع عالی قدر این است که این تفسیر هم درد عموم مردم را دوا می‌کند و هم مورد استفاده فضلا و اهل دانش است و خوراک مناسبی را برای دردهای خواص عرضه می‌کند.

بخش دوم این مصاحبه را فردا در ایکنا بخوانید.

گفت‌وگو از آزاده غلامی