روش عقلایی دینی نداریم/ لزوم تعریف روش‌شناسی مشترک میان حوزه و دانشگاه
گروه حوزه‌های علمیه ــ استاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) با تأکید بر لزوم تعریف روش‌شناسی مشترک میان حوزه و دانشگاه، بیان کرد: نمی‌توان گفت که چون ارسطو مسلمان نیست منطق او را هم باید دور بریزیم؛ آیا اساساً انبیاء آمده‌اند که در تعقل مردم دخالت کنند یا اینکه موانع تعقل را بردارند؟
محمدکاظم شاکر، استاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، در گفتوگو با ایکنا؛ اظهار کرد: در ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه تردیدی وجود ندارد، زیرا علوم با همدیگر مرتبط هستند و حوزه و دانشگاه در علوم انسانی ارتباط وسیعی با هم برقرار می‌کنند. لذا باید هم‌فکری کرده و این مسئله را به پیش ببرند.
تحمیل نظر؛ مانع وحدت
وی با بیان اینکه در بحث وحدت نوعاً شعاری برخورد کرده و رفتار عملی کمی داشته‌ایم، تصریح کرد: گاهی یک طرف، یعنی حوزه یا دانشگاه تلاش می‌کند خود را برطرف دیگر تحمیل کند و یا نگاهی از بالا داشته باشد که به نظر من این مسئله از مهم‌ترین موانع دست‌یابی به وحدت است.
شاکر که تحصیلکرده حوزه و دانشگاه است، ادامه داد: حوزه علمیه در بحث اسلامی‌سازی گویا بیشتر می‌خواهد نظر خود را تحمیل کند و مثلاً بگوید که دانشگاهیان باید این گونه علوم انسانی را دینی کنید، در حالی که اگر صحبت از وحدت است باید ابتدا همتراز شویم و یکدیگر را به رسمیت بشناسیم، زیرا نه علوم دینی بی‌نقص هستند و نه علوم انسانی.
لزوم تعریف روش‌شناسی مشترک
شاکر با بیان اینکه غالب علوم دینی محصول ذهن انسان است، اظهار کرد: ابتدا باید روش‌شناسی بحث در علوم انسانی را تعریف و تبیین و سپس تلاش کنیم تا میان حوزه و دانشگاه وحدت ایجاد شود؛ زیرا برخی معتقدند که علوم انسانی اساساً ماهیت غیردینی ندارد که بخواهیم آن را دینی کنیم.
وی با بیان اینکه تاکنون تحقق وحدت حوزه و دانشگاه زیر 10 درصد بوده و 90 درصد شعاری برخورد کرده‌ایم، اظهار کرد: برای مثال در زمینه اقتصاد، جامعه‌شناسی و مدیریت با رویکرد اسلامی آثار ضعیفی تولید شده که دانشگاهیان برای آن ارزش چندانی قائل نیستند و میلی به بررسی آن ندارند؛ در این آثار کلیاتی از مسائل دینی که روشن و بدیهی است حاکم شده و از این جهت مورد اقبال مجامع آکادمیک نیست.
شاکر افزود: در مباحث فکری و اندیشه‌ای وقتی دو طیف می‌خواهند گفتوگو کنند باید همسان باشند؛ علامه طباطبایی می‌فرمود که در مقام مباحثه شخص من با طلبه‌ای که علم صرف می‌خواند برابر است. این فرهنگ باید در درون حوزه و دانشگاه نهادینه شود و سپس سراغ روش‌شناسی برویم که چه میزان از علوم انسانی عقلانی، چه میزان وحیانی و تا چه حدی تجربی است.
شاکر با اذعان به اینکه برخی در دانشگاه روش حوزه را به هیچ می‌انگارند، بیان کرد: این مسئله درست نیست اما به دلیل حاکم شدن مسائل ایدئولوژی به مباحث علمی شاهد کندی روند اسلامی‌سازی هستیم. همچنین گاهی اسلامی‌سازی دیکته می‌شود، ولی باید اجازه دهیم کسانی که با قرائت رسمی در این زمینه مخالف هستند نیز نظراتشان را بگویند و آن را نقد کنیم.
برداشت‌های ما از دین وحی نیست
وی با بیان اینکه دین در علوم دینی مانند آلیاژی برای برداشت‌های انسان از این متون است و می‌تواند نقص داشته باشد، اظهار کرد: برداشت‌های ما از دین صددرصد وحی منزل نیست که یک طرف مجبور باشد خود را با آن وفق دهد، بنابراین حتی اگر کسی سخنی کفرآمیز هم گفت، مرتکب کفر نشده و باید اجازه دهیم تا بیان و نقد شود.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: در وحدت حوزه و دانشگاه در گام ابتدایی هستیم و همان طور که بیان شد 90 درصد تبلیغاتی و شعاری رفتار شده است؛ برای تحقق وحدت و اسلامی‌سازی علوم باید آموزه‌های وحیانی را همراه با تجربه بشر و عقل به کار بگیریم، زیرا آموزه‌های دینی برای تمام بشریت در همه ادوار است، ولی ممکن است مصادیق تحقق آن فرق کند؛ مثلاً در مورد عدالت که آموزه اصلی دینی است برخی معتقدند که این آموزه قبل از دین اساساً عقلی است و مصادیق آن بسیار متفاوت است.
وی با بیان اینکه قرآن بر تعقل و تدبر تأکید فراوانی دارد، بیان کرد: قرآن بر اصل تعقل تأکید فرموده است، ولی نگفته شما با چه روشی فکر کنید؛ از این رو تعابیری مانند «سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ؛ چه بد داورى مى كنند» و «إِنَّهُمْ سَاء مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ؛ زیرا اعمال بدی انجام می‌دادند» وجود دارد که به حیطه عمل برمی‌گردد، ولی نفرموده است که چه بد فکر می‌کنند.
روش عقلایی دینی نداریم
این استاد دانشگاه با بیان اینکه روش عقلایی دینی نداریم، تصریح کرد: براین اساس نمی‌توان گفت چون ارسطو مسلمان نیست. پس منطق او را هم باید دور بریزیم. ضمن اینکه منطق وی را مجدداً انسان‌هایی می‌فهمند که ممکن است خود آنان نیز مرتکب خطا شوند.
شاکر با تأکید بر اینکه کارکرد متون دینی و ارسال رسل این است که عقول مردم شکوفا شود، اظهار کرد: آیا انبیاء آمده‌اند که در تعقل و تفکر مردم دخالت کنند و یا اینکه موانع تعقل را بردارند.
وی با بیان اینکه تعصب بی‌جا درباره آرای برخی بزرگان گذشته کاری نادرست است، افزود: تقلید از بزرگان در شرق و غرب وجود دارد و احترام به آنان نیز اصلی بلاتردید است، ولی صرف بزرگ بودن یک فرد دلیلی بر پذیرش تمام سخنان وی نیست و ما نیز همانند آنان انسان هستیم و می‌توانیم سخنانشان را نقد کنیم.
نقش متولیان دانشگاه و حوزه
شاکر در مورد نقش مدیران و متولیان حوزه و دانشگاه در تحقق وحدت اسلامی، اظهار کرد: مهم‌ترین نقش آنان به نظر بنده تسهیل در این فرایند است؛ یعنی باید اجازه دهند تا افکار و اندیشه‌ها در فضایی آزادانه شکوفا شود.
این محقق و استاد دانشگاه بیان کرد: اگر استادی برای بحث اسلامی‌سازی دعوت می‌شود نباید اسیر این باشد که در چارچوبی تعیین‌شده حرف بزند و یا اگر مخالف نظر ما بود برچسب منفی به او بزنیم؛ باید تحمل ایده‌های مخالف قرائت‌های رسمی را داشته باشیم و آن را به خوبی نقد کنیم و متولیان این دو نهاد هم باید به این روند کمک کنند و فضای این گفت‌گو را سامان دهند.
انتهای پیام
