چشم‌انداز مبهم سودان با تداوم سیطره نظامیان بر قدرت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)؛ تظاهرات مردم سودان علیه دولت عمر البشیر از ۱۹دسامبر ۲۰۱۸ (۲۸ آذر ۹۷) ابتدا به دلیل گرانی کالاها آغاز شد، اما به‌ سرعت رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت و معترضان خواستار سرنگونی دولت البشیر شدند که در نهایت حکومت وی ۲۲ فروردین‌ماه با دخالت ارتش سرنگون و پس از آن شورای نظامی انتقالی تشکیل شد.
 
در ادامه این تحولات و با توجه به تداوم اعتراضات عمومی به حکومت ژنرال‌ها، «بن عوف»، وزیر دفاع البشیر، از رأس شورای انتقالی نظامی کنار رفت و جای خود را به «عبدالفتاح البرهان»، رئیس ستاد مشترک ارتش، داد.

با وجود عزل عمر البشیر، تحصن معترضان سودانی در مقابل مقر فرماندهی ارتش این کشور همچنان ادامه دارد و معترضان خواهان انتقال قدرت از شورای نظامی به یک دولت مدنی هستند.

به نظر می‌رسد در چشم‌انداز آینده سیاسی سودان تا حدودی قابل پیش‌بینی است که حکومت نظامیان بر این کشور با حمایت‌های مالی خارجی ادامه خواهد یافت، چرا که امارات و عربستان در برهه کنونی مایل نیستند شاهد باز شدن جبهه مردمی دیگری علیه خود از درون متحدانشان باشند.

تظاهرات مردم سودان علیه عمر البشیر

سودان از جمله کشورهای آفریقایی است که تحولات سیاسی بی‌ثبات کننده‌ای داشته است. وقوع کودتاهای متعدد، حکومت‌های اقتدارگرا و نظامی همراه با احزاب سیاسی در وحشت از ویژگی‌های بارز این کشور است. سه حزب مخالف این کشور یعنی حزب «الامة» به رهبری صادق المهدی، حزب کنگره مردمی به رهبری مرحوم «حسن الترابی» و حزب اتحاد دمکرات به رهبری «محمد عثمان میرغنی» همواره رقبای عمرالبشیر بوده‌اند.

حکومت عمرالبشیر که تا 20 فروردین‌ماه سال جاری بر سودان حاکم بود، در نتیجه یک کودتا روی کار آمده بود و اغلب به صورت تک‌حزبی، حزب کنگره ملی، کشور را اداره می‌کرد. جنگ‌های داخلی، شورش‌های مسلحانه، جدایی جنوب سودان در 2011 میلادی و اکنون سرنگونی عمرالبشیر و بلاتکلیفی ساختار سیاسی بین دموکراسی و حکومت نظامیان همه بخشی از بحران‌هایی است که این کشور همچنان با آن روبه‌رو است.

مواضع متناقض گروه‌های سیاسی در مورد رابطه با اسرائیل، جدایی‌طلبان جنوب و بیداری اسلامی همه زمینه واگرایی سیاسی در حکومت عمرالبشر را تشدید کرده بود تا اینکه وی جذب حمایت‌های مادی ـ معنوی عربستان و امارات و در راستای جلوگیری از گسترش تحولات عربی، به ائتلاف سعودی علیه یمن پیوست.

دخالت عربستان و امارات

از سوی دیگر، ریاض و ابوظبی مخالف جریان‌های مردمی در کشورهای عربی هستند و فعالیت در تونس، لیبی، بحرین، یمن و اخیراً خود سودان این روند را برجسته کرد. ترغیب سعودی‌ها و اماراتی‌ها به تداوم حمایت‌های مالی از نظامیان سودان سبب شده که با گذشت یک ماه از کناره‌گیری عمرالبشیر، حاکمان نظامی موقت سودان برای واگذاری قدرت به غیرنظامیان و یک دولت مدنی رغبت کمی نشان دهند.

عربستان و امارات انتقال۵۰۰ میلیون دلار به بانک مرکزی سودان را به منظور جبران کمبود ذخایر ارز خارجی این کشور و ارسال کمک‌هایی را به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار در قالب مواد غذایی، دارو و محصولات پتروشیمی وعده داده‌اند. همین روند را در مصر پس از کودتای سیسی و در تونس نیز دنبال کردند، چرا که آن‌ها به حمایت نیروهای نظامی این کشورها به‌ خصوص سودان در جنگ با یمن نیاز دارند. به‌ ویژه اینکه ژنرال عبدالفتاح برهان عبدالرحمن، رئیس شورای نظامی انتقالی سودان، در مذاکراتی که منجر به استقرار نظامیان سودانی در جنگ یمن در سال ۲۰۱۵ شد نقش اساسی داشته است.

نظامیان سودانی

عبدالفتاح برهان که بیشتر زندگی خود را در حال انتقال بین دولت یمن و امارات گذرانده است، ارتباطات بسیار نزدیکی با عربستان سعودی دارد و همین امر باعث حمایت سعودی از وی و تسهیل دخالت این کشور در تحولات سودان شده است.

بعد از ناامیدی عربستان از عمر البشیر، با سرنگونی وی این‌بار سعودی‌ها باید به دنبال جایگزین مناسبی برای وی باشند. بنابراین اقدام به تشویق، حمایت و تطمیع عبدالفتاح برهان کردند تا برگ جدیدی از روابط را ایجاد کنند. در صورت تحقق چنین امری و با جذب دولت سودان از سوی محور ضد دموکراتیک عربی به رهبری عربستان، ارتش سودان می‌تواند اهرمی قوی در دست سعودی‌ها باشد تا از آن برای تشدید حملات به یمن استفاده کنند.

عمر البشیر؛ رئیس‌جمهور مخلوع سودان

در واقع عقب کشیدن نیروهای سودان از جنگ یمن که خود باعث خشم دو همپیمان سعودی و اماراتی بشیر شد، خود باعث شد تا این دو کشور از راه‌های مختلف تلاش کنند تا ناامنی در کشور دامن بزنند و باعث سرنگونی حکومت بشیر شوند.

این دو کشور ابتدا تلاش کردند تا با اقناع رئیس سازمان امنیتی سودان، اقداماتی را ضد بشیر انجام دهند، اما این تلاش آنان منتهی به شکست شد و به وزیر دفاع متوسل و در این اقدام موفق شدند.

عربستان و امارات در  شرایطی که جنگ یمن اهداف آن‌ها را برآورده نکرده، مایل نیستند ائتلاف نظامی خود را از درون شکست خورده بیابند. سودان با توجه به شرایط اقتصادی وخیم خود که پس از جدایی جنوبی‌ها با آن مواجه شده، به کمک‌های اقتصادی این کشورها نیازمند است. از سوی دیگر مصر نیز راغب به حکومت نظامیان و امتیازگیری از سعودی‌ها و اماراتی‌ها در سودان به ویژه بر سر منابع آبی رود نیل است. از این رو اتفاقی برای تداوم دیکتاتوری در سودان وجود دارد. اگرچه این روند ممکن است در کوتاه‌مدت بحران اقتصادی سودانِ دوران پس از عمرالبشیر را کم کند.

چشم‌انداز سیاسی سودان

به نظر می‌رسد آنچه در چشم‌انداز آینده سیاسی سودان قابل پیش‌بینی باشد، تداوم حکومت نظامیان بر این کشور با حمایت‌های مالی خارجی خواهد بود. حداقل اینکه امارات و عربستان در برهه کنونی مایل نیستند شاهد باز شدن جبهه مردمی دیگری علیه خود از درون متحدین خود باشند. به‌ ویژه اینکه بنا بر اطلاعات وارده در روزنامه گاردین چاپ لندن، نظام حاکم عربستان نیز از کشیده شدن جنبش مردمی سودان به داخل این کشور خوف داشته و با توجه به وضعیت خفقانی که در این کشور حاصل شده است و جنبش‌های مردمی اطراف، زنگ خطری جدی برای حکومت سعودی محسوب می‌شود.

اعتراض جوانان سودانی به دخالت مصر، عربستان و امارات

بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران از تلاقی منافع منطقه‌ای و بین‌المللی در صحنه سیاست سودان خبر داده و گفته‌اند که این موضوع هر لحظه ممکن است اوضاع کنونی را شعله‌ور کند. همچنین پیوسته درباره تلاش محور مصر، امارات و عربستان برای مهار طرح تغییر نظام‌های حکومتی و برقراری نظام‌های دموکراتیک از طریق انقلاب سخن گفته می‌شود.

عزمی بشاره، اندیشمند و سیاست‌مدار مسیحی فلسطینی، بر این باور است که محور ضددموکراسی عربی با محوریت عربستان و امارات، به دنبال سیطره بر طول سواحل دریای سرخ بوده و بعد از تحقق نسبی اهداف خود در مصر، اینک تمرکز بر لیبی و سودان یکی از حلقه‌های مهم تسهیل این مهم برای این کشورهاست و کودتای نظامی سودان شاید بتواند در صورت بروز درگیری‌های منطقه‌ای و ناآگاهی و یا سهل‌انگاری مقامات سیاسی و دموکراتیک این کشور، راه تحقق نفوذ این محور را فراهم سازد.

اسلام‌گرایان

این محور نه تنها با اندیشه دموکراسی مخالف است، بلکه تلاش می‌کند مانع بروز اسلام‌گرایان در صحنه سیاسی سودان شوند. در این بین مصر به هیچ وجه اجازه نمی‌دهد در همسایگی خود چنین اتفاقی بیفتد. این محور همچنین با توجه به امضای توافقنامه‌های بزرگ بین عمرالبشیر، رئیس جمهور مخلوع، با همتای ترک خود، رجب طیب اردوغان، به شدت نگران نفوذ قطر و ترکیه در سودان است؛ همچنین بیم دارد که سودان انبوه نیروهای نظامی خود را از یمن - که تنها رشته پیوند فرماندهان امنیتی و نظامی سودان با قاهره، ابوظبی و ریاض است – خارج کند.

انتهای پیام