«حدیث‌خوانی روشمند» در حوزه نهادینه شود
گروه معارف ــ عضو هیئت تحریریه مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث گفت: برای فهم درست احادیث معصومان(ع) و ترسیم اندیشه‌های اسلام بر پایه آن، نیازمند برنامه‌ای برای «حدیث‌خوانی روشمند» هستیم و این کار باید در حوزه نهادینه شده و رواج یابد.
حفظ، مطالعه و تعمق در روایات در میان علمای مسلمان از سابقه طولانی برخوردار است و برخی از رگه‌های دانشی همزاد خود احادیث است؛ از این مطالعه و بررسی روایات چه از منظر فقه‌الحدیث و چه از منظر درایةالحدیث و فحص بیرونی آن با عقل، سنت و تاریخ نیازمند برنامه‌ریزی روشمند است.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی عطائی، از محققان و پژوهشگران مرکز تخصصی حدیث حوزه علمیه و از اعضای هیئت تحریریه مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث در گفت‌وگو با ایکنا؛ به تبیین ضرورت داشتن برنامه مطالعه روشمند احادیث می‌پردازد و به پرسش‌هایی سیر مطالعاتی حدیثی پاسخ می‌دهد؛ متن این گفت‌وگو در ادامه از نظر می‌گذرد.
ایکنا ــ اساساً چه نیازی به داشتن برنامه خاص برای مطالعه حدیث وجود دارد؟ آیا بدون برنامه نمی‌شود مطالعه حدیثی داشت؟
در طول تاریخ، نقل روایت در میان مسلمانان متداول بوده است، حتی امروزه در بین حدیث‌پژوهان، حفظ حدیث کم و بیش مرسوم است، اما چون متون حدیثی دارای فراز و فرود است و برخی به دلائل متعدد، دارای متنی نامأنوس با عصر حاضر است و حتی برای دانش‌آموختگان حدیث نیز دشواری‌هایی را به دنبال دارد، به همین جهت فهم صحیح آن نیازمند مقدمات و ابزارهایی از جمله برنامه صحیح برای مطالعه حدیث‌خوانی است؛ به تعبیر دیگر برای فهم درست احادیث معصومان(ع) و ترسیم اندیشه‌های اسلام بر پایه آن، به برنامه‌ای برای «حدیث‌خوانی روشمند» نیاز داریم.
علاوه بر این، مطالعه حدیث به صورت روشمند، می‌تواند ضامن استمرار و ارتقای علمی حدیث‌خوانی شود؛ به عبارت دیگر حرکت قدم به قدم در حدیث‌خوانی و ترسیم نقشه هدفمند در مطالعه حدیث از سوی استاد و متخصص دانش حدیث، نقش بسزایی در علاقه‌مندی و استمرار در مطالعه حدیث دارد و در نهایت موجب ارتقای فهم حدیث می‌شود. همچنین آشنایی اجمالی با کتاب‌های حدیثی و نویسندگان آنها مزیّت دیگر این برنامه حدیث‌خوانی است.
ایکنا ــ آیا برنامه مطالعاتی «حدیث‌خوانی روشمند» تدوین و منتشر شده است؟
بله، این اثر اخیراً نیز باز نشر شده است؛ انجمن حدیث حوزه در 20 مهرماه نشستی با عنوان «سیر مطالعه حدیث‌خوانی روشمند» در مدرسه فیضیه قم برگزار کرد و حجت‌الاسلام سیدمحمّد کاظم طباطبایی، رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث در این نشست، برنامه‌ای را با عنوان «هفت وادی، چهل منزل» برای طلّاب و دانشجویان رشته علوم حدیث ارائه کرد. سپس دوفصلنامه «حدیث حوزه» در شماره چهارم خود در بهار و تابستان 1391 متن این نشست را با نظارت استاد، تدوین و منتشر کرد.
از آنجایی که این برنامه حدیث‌خوانی مورد استقبال چشم‌گیر مخاطبان قرار گرفت، نیازمند آن بود که مطالب آن به صورت مختصر و قالبی جدید ارائه شود تا برای مخاطب پرفایده‌تر شود؛ به همین جهت برای کاربردی‌ترکردن این برنامه، به نظر رسید که مطالب این نشست بازطراحی شود. به همین دلیل محتوای علمی نشست در دو قالب جدید، به صورت فهرستی و نموداری ارائه شده است.
ایکنا ــ در این «هفت وادی، چهل منزل» به چه چیزی پرداخته شده است؟
این سیر مطالعه برای طلاب و دانشجویان رشته علوم حدیث ارائه شده است. بر مبنای این روش، علاقه‌مندان به حدیث‌خوانی در هفت مرحله یا هفت وادی، به متن‌خوانی برخی از کتاب‌های حدیثی می‌پردازند. برای گذار از این هفت وادی، چهل منزل وجود دارد که میانگین مطالعه هر کتاب حدیثی در هر منزل 25 ساعت است. آشنایی با متون حدیثی شیعه، روش‌مندی مطالعه، زمان‌بندی مشخّص، سطح‌بندی مطالعه، در نظرگرفتن ویژگی‌های هر کتاب و ارائه شرایط لازم برای مطالعه اثربخش، از خصوصیات این طرح محسوب می‌شود.
ایکنا ــ این سیر مطالعه چه ویژگی‌های متمایزکننده‌ای دارد؟
از جمله ویژگی‌های سیر مطالعه می‌توان به اثرگذاری، جذّابیت، مستمربودن برنامه و برخورداری از شیوه آموزشی اشاره کرد. این شیوه راجع به کتاب‌های مختلف حدیثی و شناخت مصادر حدیثی فراگیر است و روایات رسیده از همه اهل بیت(ع) را دربرمیگیرد. ویژگی مرحل اول این سیر مطالعاتی انتخاب متون ساده و اثرگذار برای خواننده است؛ مخاطب با مطالعه این مرحله، مهارت ابتدایی در حدیث‌خوانی و انس با متون حدیثی پیدا خواهد کرد.
ویژگی مرحله دوم، ارتقای درک و فهم از متن حدیث نسبت به مرحله قبل است؛ یعنی مخاطب نسبت به مرحله قبل، فهم دقیق‌تری به احادیث خواهد داشت. انتخاب متون در مرحله سوم، در سطح متوسط و نیازمند آن است که مخاطب فهم دقیق‌تری نسبت به محتوای حدیث داشته باشد.
ویژگی متون حدیثی در مرحله چهارم، انتخاب متن‌های دقیق است که دانش‌پژوه باید در این مرحله به درک نیمه عمیقی از فهم حدیث دست یابد. در مرحله پنجم، مخاطب با متون حدیثی دقیق آشنا می‌شود و به فهم عمیقی از متون حدیثی می‌رسد. انتخاب متن مشکل، آشنایی با بحث‌های اختلاف حدیث و در نتیجه فهم و درک احادیث مشکل، از ویژگی های مرحله ششم است و در مرحله پایانی، مخاطب نیازمند آن است که با اَسناد احادیث شیعه آشنا شود؛ به همین دلیل در این مرحله نیز منابع متناسب با این رویکرد انتخاب شده است.
ایکنا ــ و اما سخن پایانی شما؟
مطالعه حدیث نیازمند هدف و روشی روشن است تا به نتیجه‌ای پذیرفتنی دست یابد. مطالعه پراکنده و غیرمنضبط، گاهی بهره‌های اندکی داشته و گاهی می‌تواند زیان‌هایی را در پی آورد. طلاب و دانشجویانی که با ادبیات عرب، آشنایی لازم را داشته و خواهان مطالعه حدیث هستند می‌توانند از سیر «هفت وادی، چهل منزل» بهره گیرند. در این برنامه، 30 کتاب در قالب هفت مرحله کلّی و چهل منزل جزیی معرّفی شده تا علاقه‌مندان بتوانند با بهره‌گیری از این روش، گام به گام، فهم حدیثی خود را ارتقا بخشند.
سخن پایانی اشاره به این نکته است که «مجله دانش‌ها و آموزه های قرآن و حدیث» فرصتی در اختیار دانش‌پژوهان رشته قرآن و حدیث قرار داده است که بتوانند نگاشته‌های خود را در قالب‌های مختلف منتشر کنند.
انتهای پیام
