İkna'nın TimeTurk'ten naklettiği habere göre İngiltere’nin Liverpool Belediyesi Belediye Meclis görevlileri belediye ait dosyaların arşivlendiği odaya uzun yıllardan bu yana nedenini bilmeden “küçük cami” adını verirlerdi. Müslümanların namaz kıldığı yere “cami” dendiğini ve bu arşiv odasının camiye benzemediğini bilmelerine rağmen bu isim garip bir şekilde uzun yıllardır bu odayla anıldı öyle ki odanın künyesine dönüştü. Ta ki ismin üzerindeki sis perdesi kalkıncaya ve görevliler isimlendirmenin altındaki gerçek nedeni ortaya çıkarıncaya kadar. Dosyaların saklandığı oda sıradan bir cami değildi, aksine Müslümanların İngiltere’de kurduğu ilk mescitti.
Proham binasının arkalarında yer alan bir odada bulunan “küçük cami” ışık görmeyen bir yerdedir. İngiltere’de bir asırdır en büyük dini azınlığın tarihini yazan bu oda ışıksız bir yere dönüşmüş ve içinde hazineler ve boş raflar barındırır hale gelmiş. Caminin girişinde daha önce bulunan kemer gitmiş yerine boyası kalkmış kahverengi demir bir kapı gelmiş. Bina içeriden sanki bir saldırıya uğramış gibi duruyor, ya da çok çetin bir savaştan çıkmış gibi.
Proham’ın terk ve ihmal edilmiş bu binasında bir zamanlar cami olan oda tavanının bir köşesinde nakşedilmiş olan İslam sanatına ait birkaç resim dışında İngiltere Müslümanlarına ait tarihi bir eser olduğuna işaret eden hiçbir şey bulunmamaktadır.
Bu caminin hikâyesi 1889 yılında bir doğum günü gecesine uzanıyor, Müslüman olan ve adını Abdullah olarak değiştiren “İngiltere Şeyhülislamı” Henry Quilliam Proham binasını satın alıp bir odasını mescide çevirince İngiltere Müslümanlarına ait ilk cami gün ışığına çıkmış oldu.
Bu Liverpool’daki Müslüman toplum için sıradan bir haber değildi. 10 yıl önce binanın restore edilip şehrin İslami mirasını sergilemek ve caminin genişletilerek yeniden açılmasını sağlamak amacıyla kurulan “Abdullah Quilliam Vakfı” Başkanı Muhammed Ekber Ali; “İngiltere Müslümanları kökenlerini daima dışarıda ararlar, hâlbuki kendi ülkemizde köklerimizin olmasını keşfetmek bizim için harika bir durum” diyor.
Quilliam binası halen Liverpool belediyesinin elindedir, ancak belediye binayı Abdullah Quilliam Vakfına iki yıllığına kiralamayı kabul etti, kira sözleşmesi önümüzdeki eylül ayında bitiyor. Ancak vakıf binayı restore edecek mali kaynak bulursa kiralama süresi 150 yılına çıkabilir.
Ancak Ekber’e göre uzun yılların ihmali sonucu büyük zarar gören binanın restorasyonu çok yüksek maliyetli olur. 5 milyon dolara kadar çıkabilir. Vakfın bu rakamı toparlaması ve İngiltere’deki yüksek malzeme ve işçilik fiyatları yüzünden finansörleri ikna etmesi çok zor.
Ekber; “geçmişte Arap yetkililerden ve aracılardan çok sayıda vaat aldık, ancak şimdiye kadar onlardan bize bir haber gelmedi, binanın restore edilmesi ve caminin açılışı için gerekli olan bağışlar da gelmedi” dedi. Ekber’e göre caminin kubbesiz oluşu bağışçıların heyecanını biraz öldürüyor gibi, Ancak bir yandan da Peygamberimiz Muhammed (sav)’in kurduğu ilk mescidin de minaresiz olduğunu hatırlatıyor. Ekber restorasyon projesi caminin genişletilmesi, kubbe ve minarenin yapılmasını da kapsıyor dedi
400.000 nüfuslu Liverpool’da 20.000 Müslüman yaşıyor. Cuma namazlarını iki ayrı camide kılıyorlar. Ekber, “İngiltere Müslümanlarının köklerini başka ülkelerde aramayı bırakıp köklerinin kendi ülkelerinde olduğunu hissetsinler” dedi. Ekber Liverpool’daki Müslümanların binayı yeniden restore edip camiyi açmaya çok hevesli olduklarını ancak verdikleri bağışların bunu gerçekleştirmeye yetmeyeceğini söylüyor. Ekber proje sadece Müslümanların mirası değil şehrin de mirası olduğunu söylüyor. 2008 Dünya Kültür Başkenti seçilen Liverpool İngiltere’de Liverpool ile Manchester’i birbirine bağlayan ilk demiryolunun inşa edildiği kenttir aynı zamanda. Yine ilk futbol sahası olan Gudison Parkın inşa edildiği kent de burasıdır. (1892) Son olarak İngiltere’de ilk caminin burada inşa edildiği ortaya çıktı. Kentin sakinleri bu iş için heyecanlı gözüküyorlar. Ahalinin çoğu camiyle ve caminin tarihiyle ilgili fazla bir şey bilmemelerine rağmen proje onları heyecanlandırıyor. Liverpool’da doğup büyümesine rağmen bayan Kuyt’ın burada cami olduğundan haberi yoktu. Ancak camiyi ve tarihini tanıyınca proje için heyecanlanmaya başladı.
Caminin West Derby Caddesi’nde yer aldığını duyduğunda; “On sene önce Proham binası bitişiğindeki binada evlendim, yandaki evlilik fotoğraflarımda görülen bitişik binanın çok önemli bir miras ve ilk caminin doğuşunu içerdiğini bilmiyordum” diyor. Belediyenin elindeki Proham binasının önünden geçen, bitişiğindeki binada evlenen birçok kişi binanın tarihi önemiyle ilgili bir bilgiye sahip değiller. Ancak bugün buranın restore edilmesi ve kentin kültürel mirasına katılması düşüncesine karşı hem heyecanlı hem heveslidirler.
Liverpool Başpiskoposu James Jones restorasyon için en hevesli olanların başında gelmektedir. Başpiskopos proje sponsoru olmayı ve restorasyon için gerekli olan bağışları bulma görevini kabul etti. Ekber Başpiskopos’un bağış toplamak amacıyla Arap ülkeleri büyükelçileriyle toplantılar düzenlediğini bu toplantılara Prens Charles’in temsilcisinin de katıldığını söyledi. Ancak bu toplantılardan şimdiye dek somut bir şey çıkmadı. Zaman daralıyor ve Quilliam Vakfıyla Belediye arasındaki kira sözleşmesi bitmek üzere.
İngiltere’nin bu en eski camisini molozların ve tozların arasından çekip kurtaracak kimse yok mu?
