Biden’ın Riyad ile Tel Aviv arasındaki ilişkileri normalleştirme çabaları sürüyor
Biden, geçtiğimiz günlerde ulusal güvenlik danışmanı Jake Sullivan’ı Suudi Arabistan’a gönderdi. ABD’li yetkililer, iki tarihi düşmanı bir araya getirecek ve bölgenin çehresini kökten değiştirecek bir anlaşmanın zeminini test ediyor.
Beyaz Saray’ın yaptığı açıklamada bu toplantının özeti, bu görüşmede bir ilerleme kaydedilmediğini gösteriyor. Açıklamada, Sullivan’ın dünyayla bağlantılı daha barışçıl, güvenli, müreffeh ve istikrarlı bir Batı Asya bölgesi için ortak bir vizyon geliştirme planları da dahil olmak üzere ikili ve bölgesel konuları görüşmek üzere Cidde’ye gittiği belirtildi.
Ancak 5 Ağustos Perşembe günü Cidde’de bulunan Amerikalı yetkililer, özel olarak görüşmelerin iyi gittiğini ve sahadaki diplomatlar konuşmaya devam ettikçe ilerleme kaydedileceğine dair ihtiyatlı bir iyimserlik dile getirdiler.
Biden yönetimi, Moskova üzerindeki baskıyı artırmak için Suudi Arabistan’ı Rusya ile enerji fiyatları konusunda işbirliğinden uzaklaştırmaya da çalıştı.
Riyad’da barış müzakereleri
Wall Street Journal’ın haberine göre, Suudi liderler, 5 ve 6 Ağustos’ta Ukrayna'nın ve aralarında Suudi Arabistan gibi Batı’nın Rusya’yı tecrit etme çabalarına katılmayan Hindistan ve Brezilya’nın da aralarında bulunduğu düzinelerce diğer ülkenin temsilcileriyle barış görüşmeleri yapacak.
Rusya müzakereye katılmıyor. Wall Street Journal, Jake Sullivan’ın toplantıya katılmasının beklendiğini bildirdi, ancak Ulusal Güvenlik Konseyi Cumartesi günü herhangi bir yorumda bulunmadı.
Suudi Arabistan’ın böyle bir toplantıya ev sahipliği yapma planı, karmaşık ve bazen birbiriyle çelişen bir dizi dinamikleri vurgulamaktadır.
Washington, Riyad’ı Ruslara karşı kışkırtarak Çin’e yaklaşmasını engellemek, Suudi Arabistan’ı İsrail ile birleştirip İran’a karşı koordinasyon sağlamak, Riyad’ı Yemen’deki savaşı nihayet bitirmeye ikna etmek ve seçim arefesinde benzin fiyatlarının yükselmesini engellemek istiyor.
Suudi Arabistan’ın İsrail ile ilişkileri normalleştirme talepleri yaygınlaştı. Örneğin Suudi yetkililer ABD ile NATO düzeyinde bir ittifak bunun yanısıra İsrail ve ABD’nin uzun süredir devam eden muhalefetine ve bölgede bir nükleer silah yarışı korkusuna rağmen sivil bir nükleer program istiyor.
Amerikalı mevkidaşlarıyla görüşen İsrailli yetkililer, müzakerelerin ilk turunda İsrail’in Filistinlilerle olan ihtilaflarında taviz verilmesi yönünde herhangi bir talep yer almasada önemli ilerleme kaydedildiği izlenimini verdiler.
İsrail’e göre Suudiler, Netanyahu’nun mevcut yönetimin hayal bile etmediği Batı Şeria’yı ilhak etmeme sözüyle yetinmeyecek. Bunun yerine çok şey talep edecekler.
İsrail’in mevcut sağcı koalisyonunun Filistinlilere önemli tavizleri onaylaması pek olası değil ve hükümetin baskısının böyle bir öneriyi ortadan kaldırıp kaldırmayacağı da net değil. Muhalefet liderleri, Netanyahu liderliğindeki herhangi bir hükümete katılmayı kararlı bir şekilde reddettiler, ancak Amerikalılarla yapılan tartışmalar, Suudilerle diplomatik ilişkiler kurulursa muhalefet liderlerin teslim olup olmayacağı konusunda soruları gündeme getirdi.
Müzakerelere aşina olan üst düzey bir İsrailli yetkili, İsrail’in müzakerelerin bir parçası olmadığını, ancak ABD'nin tam şeffaflık ve düzenli güncellemeler vaadine güvendiğini söyledi.
ABD’nin Suudilerden beklentileri
Amerikan tarafı, Yemen’deki savaşın kalıcı olarak sona ermesi ve geçen yıl sağlanan geçici ateşkesi pekiştirmesi için Suudilere baskı yapıyor.
İsrail ile Suudi Arabistan arasında resmi diplomatik ilişkilerin kurulması, Netanyahu ve İsrail’in 75 yıllık tarihi boyunca ilişkilerinin düşmanca olduğu bir bölgede ülkesinin konumunu normalleştirmeye yönelik uzun süredir devam eden çabaları için büyük bir zafer.
2020’de ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin aracılık ettiği İbrahim Anlaşması BAE, Bahreyn ve Fas’ın Tel Aviv ile resmi bağları açma konusunda anlaşarak, dönüşen bir bölgenin kapısını araladı.
O sırada Suudi Arabistan anlaşmaya katılmaya direndi. Suudiler ve İsrailliler, İran’ın bölgedeki rolüne ilişkin ortak endişeler nedeniyle yıllar içinde gayrı resmi olarak yakınlaştılar. Suudi hava sahasını geçmek için Tel Aviv’e ve Tel Aviv’den uçuşlara izin verilmesi gibi kademeli değişiklikler, gelişen ilişkilerinin sinyalini verdi.
Biden yönetimi başlangıçta Suudi Arabistan ile İsrail arasında müzakere etme şansı konusunda iyimser olmasa da, Sullivan’ın Mayıs ayında yaptığı görüşmede, Muhammed bin Salman bir anlaşmaya varma konusunda daha istekli olduğunu ifade etti. Biden tüm çabasını gösterdi. Dışişleri Bakanı Anthony Blinken Haziran ayında Suudi Arabistan’a gitti ve ardından Sullivan geri döndü.
4159166
