Vasiyetin sekiz şartı
Vasiyette çeşitli konular dikkate alınmalıdır:
1- Vasiyette sadece maddi konulara teveccüh etmemeli, Kur’an’dan ilham almalıyız. “O sırada Ya‘kūb oğullarına, “Benden sonra kime kulluk edeceksiniz?” demiş;” (Bakara:133) görüldüğü üzere Hazreti Yakup, vefat anında çocuklarının imanı ve tevhid inancını tanımaları hakkında düşünüyordu.
2- İnsan vasiyetnameyi suistimal etmemeli kendi intikam duygusu ve rahatsızlığından dolayı bazılarının haklarını elinden almamalıdır. Aslında faydalı olanı elde edip zararlı olandan kaçınmalı, adaleti, ihtiyaçları ve zaruretleri dikkate almalıdır. Bir Hadisi Şerife’te Vasiyetinde haksızlık yapanın büyük günah işlemiş olacağı söylenir.
3- Vasiyette çocukların haklarına saygı göstermelidir. Hadislerde okuduğumuz üzere bir kişinin küçük çocukları olmasına rağmen bütün malını Allah yolunda verdiğini, öldüğünde ise hiçbir şeyinin kalmadığı söylenir. Bu olay Peygamber Efendimiz’e haber verildiğinde ölüyü ne yaptıklarını sorar. Onlarda gömdüklerini söyler. Allah’ın Resulü o zaman der ki “Eğer bana önceden haber vermiş olsaydınız, onun Müslüman mezarlığına defnedilmesine izin vermezdim. Küçük çocukları varken neden böyle bir vasiyette bulundu?”
Başka bir Hadii Şerif’te Peygamber Efendimiz, bazen insanın ömrü boyunca ibadet ettiğini ama vasiyetinde adaleti gözetmediğinden dolayı kendisinin cehennemlikler arasında yer aldığını söyler.
İslam vasiyette zulmü, insafsızlığı ve adaletsizliği mirasçıların elinden alınan hırsızlık olarak kabul eder.
4- Vasiyet yerine insan kendi amel etmelidir
İnsanın hayattayken başkalarına yapsın diye vasiyet edeceğine yapmak istediği hayır ve iyiliği kendisinin yapması son fırsatları değerlendirmektir. Çünkü insan kendi elleriyle infak ve iyilikte bulunduğunda bunun ayrı bir etkisi vardır.
Bir şahıs ölümünden sonra hurma ile dolu deposunın ihtiyaç sahiplerine dağıtılmasını istemişti. Peygamber Efendimiz (s.a.v) adamın isteğini yerine getirdi ve hurmaları ihtiyaç sahiplerine dağıttı. Sonunda geriye bir hurma kaldı. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), eğer adam bu hurmayı bir fakire vermiş olsaydı, bu, onun vefatından sonra verilen bütün hurmalardan daha hayırlı olurdu, buyurmuştur.
5- Vasiyet başkalarının sevgisini cezbetmenin bir yoludur
İmamların rivayetlerinde, kendilerine kötü davranan bazı akrabalarına bile miras bıraktıkları ve mallarından faydalandıklarını bu vesileyle onların sevgi ve dostluklarını kendi okullarına çektikleri söylenmektdir.
6- Bazen vasiyetname vaciptir
İslam fıkhına göre bir kimsenin, başkalarına veya Allah’a borcu varsa veya kendisine emanet edilen bir şey, ölümünden sonra zarar göreceğinden endişe ediyorsa, vasiyetname yazması önemlidir. Hiç şüphe yok ki bu yükümlülük humus, zekat ve İslami vergi borcu olan kişileri de kapsamaktadır.
7- Vasiyet miktarı
İslami hükümlere göre bir kişi malının üçte birinden fazlasını miras bırakamaz. Ancak mirasçıların payına zarar vermemek ve onların ruhunu İslam hukukundan ve o kişiden incitmemek için üçte birinden daha azını vasiyet etmek daha iyidir.
Elbette bu genel olarak bakarsak sermayenin bu üçte birinin ailelerin ve toplumların ekonomik sorunlarını ne kadar çözebileceğini görebiliriz.
8- Vasiyet hikmet ve akılla yazılmalıdır
Kur’an-ı Kerim, vasiyet ayetinde çok faydalı bir kelime kullanmıştır ve bu kelime (bil-maruf) ‘güzel bir şekilde’ kelimesidir. “Birinize ölüm yaklaştığında, eğer geriye mal bırakıyorsa anasına, babasına ve akrabasına uygun bir vasiyette bulunması, sakınanlara bir borç olmak üzere yazıldı.” (Bakara: 180) Yani vasiyetin akla, örf ve hikmete uygun olması gerekir.
Muhsin Kıraati’nin İnanç İlkeleri (Mead) kitabından alıntıdır.
