İslam’ın bakış açısına göre tüketimde düzen ve disiplin
İslam ekonomisi içerisinde özellikle ahlaki değerleri bulundurması ile ana akım ekonomik sistemler ile arasında bir farklılık göstermektedir. İktisadın önemli birer konularından olan üretim, tüketim ve bölüşüm ile ilgili problemlerde de İslam ekonomisi olaylara ahlaki değerlerle konuları değerlendirmektedir
İnsanların Allah’ın temiz rızkından faydalanmasını sağlayan ayetlere baktığımızda bu ilahi izin ve emrin yanında şartların da bulunduğunu görebiliriz.
Örneğin “ve kulu” fiili ile başlayan ayetleri iki kategoriye ayırmak mümkündür. Bazılarında olumlu şartlardan bahsedilirken bazılarında da olumsuz şartlardan bahsedilmektedir.
Olumlu şartları arasında takva , şükretme, fakirlere yardım etme ve salih amellerde bulunma yer almaktadır:
Mâide suresi 88. ayeti: “Allah’ın size verdiği helâl ve temiz rızıklardan yiyin ve iman etmiş olduğunuz Allah’ın yasaklarından sakının.”
Nahl suresi 114. ayeti: “Allah’ın size verdiği helâl ve güzel rızıktan yiyip için ve eğer yalnız Allah’a kulluk ediyorsanız O’nun nimetine de şükredin.”
Hac suresi 28. ayeti: “Böylece kendileri için faydalı olan şeyleri açık seçik görsünler ve Allah’ın onlara rızık olarak verdiği, belirlenen günlerde kesecekleri kurbanlık hayvanlar üzerine O’nun adını ansınlar. Artık onlardan hem kendiniz yiyin hem sıkıntı içindeki yoksulları doyurun.”
Mü’minûn suresi 51. ayeti: “Ey peygamberler! Tertemiz nimetlerden yiyip için, güzel işler yapın. Kuşkusuz ben yaptıklarınızı eksiksiz bilmekteyim.”
Olumsuz şartlar arasında,fesad ve isyan etmemek, şeytana uymamak, israftan kaçınmak yer alır. Kur’an-ı Kerim, ağaç ve meyvelerin bereketinden bahsettikten sonra fakirlere verilen zekatın ve tüketim sırasında israf edilmemesinin iki şartından bahseder.
En’âm suresi 141. ayeti: “Çardaklı ve çardaksız bağları, değişik ürünleriyle hurmaları, ekinleri, birbirine benzeyen ve benzemeyen biçimlerde zeytin ve narları meydana getiren O’dur. Her biri ürün verdiğinde ürününden yiyin; hasat günü de hakkını verin; fakat israf etmeyin; çünkü Allah israf edenleri sevmez.”
Bu nimetlerden bahsettikten sonra şeytana uymamaktan bahsedilir: “Hayvanlardan yük taşıyanları ve tüyünden sergi yapılanları da (yaratan O’dur). Allah’ın size rızık olarak verdiklerinden yiyin; şeytanın ardına düşmeyin; şüphesiz o sizin için apaçık bir düşmandır. (En’âm : 142)
Hz Musa’nın kavmi Firavun’un elinden kurtarıldıktan sonra onlara isyan etmemeleri emredilmiştir: “Size rızık olarak verdiğimiz iyi ve temiz şeylerden yiyin ama bunda ölçüyü aşmayın, yoksa gazabıma uğrarsınız; kim gazabıma uğrarsa artık uçuruma yuvarlanmış demektir. (Tâhâ : 81)
Hz Musa (as), asasıyla bir kayaya vurduğunda ve ondan on iki pınar fışkırdığında, Beni İsrail’e yeryüzünde bozgunculuktan kaçınmaları emredilmişti: “Bir zamanlar Musa kavmi için su istemiş, biz de ona, “Asânı taşa vur!” demiştik. Bunun üzerine taştan on iki göze fışkırdı. Her topluluk kendi içeceği yeri bildi. “Allah’ın rızkından yiyin için; yeryüzünde fitne fesat çıkarmayın” (dedik). (Bakara : 60 )
Bu nedenle her Müslümanın mali düzen ve disipline uyması, gelir-gider oranını gözetmesi ve aşırılıklardan kaçınarak orantılı bir yöntem benimsemesi vaciptir.
