Arap dünyasında mütercimlerin şeyhi: Muhammed Anani’nin Kur’an mirası
El Cezire’nin haberine göre, çevirilerinde Kur’an dilinin su gibi aktığı söylenir. Anani’nin vefatının üzerinden iki yıl geçmesine rağmen kitap ve edebiyat çevirilerindeki mirası, eleştirmenlerin tam olarak ele alamayacağı kadar ağır.
Anani (4 Ocak 1939 - 3 Ocak 2023) Mısır’ın Buheyra Eyaletinde doğmuş yazar, oyun yazarı, eleştirmen ve Mısır üniversitelerinde profesördü. 1959’da Kahire Üniversitesi’nden İngiliz dili ve edebiyatı alanında lisans derecesini, 1970’te Londra Üniversitesi’nden yüksek lisans derecesini ve 1975’te İngiltere, Berkshire’daki Reading Üniversitesi’nden doktora derecesini aldı.
1968’den 1975'e kadar, Berkshire’daki BBC’de yabancı dil gözlemcisi olarak görev yaptı. 1975’te Mısır’a döndü ve Kahire Üniversitesi’nde İngiliz dili ve edebiyatı profesörü oldu. Ayrıca Mısır Yazarlar Birliği’ne katıldı ve 1981’de İngilizce yardımcı doçenti unvanını aldı, daha sonra 1986’da profesörlüğe terfi etti.
İngilizce ve Arapça olmak üzere 130’dan fazla kitabı yayınlanmış olup, bunların arasında önemli çeviriler ve yenilikçi çalışmalar da yer almaktadır.
Edebiyat ve kültür alanlarında uzun yıllar faaliyet gösterdikten sonra 3 Ocak 2023’te 84 yaşında öldü.
1963’te yayınlandığında ideolojik eleştirmenlerden sert eleştirilerle karşılaşan ilk kitabı “Analitik eleştiri” de kendini ‘sanat sanat içindir’ savunucuları ile ‘sanat toplum içindir’ savunucuları arasında edebi ve entelektüel bir mücadelenin içinde buldu.
Kahire Üniversitesi’nde edebiyat eleştirisi ve İngiliz edebiyatı profesörü olan Lubna Abdul-Tavab Yusuf, Anani'yi üstad, çevirmen, yazar ve çok yönlü bir akademisyen olarak tanımlıyor.
“Anani bir ansiklopedi yazarıydı ve Fransızca dahil farklı dillerde şiirler okuduğu dersleriyle hepimizi şaşırttı” diyen üniversite profesörü Anani’nin konuşma yaptığında ve filozoflardan, yazarlardan alıntı yaptığında bunu elinde herhangi bir yazı olmadan yaptığını ve bunları İngilizce ve Arapça olarak sunduğunu dile getirdi.
Anani’nin öğrencilerinin söylediğine göre, o hayata ve edebiyata aynı perspektiften bakmıyordu, kuru ve ruhsuz eserlere inanmıyordu.
Anani’nin 1960'larda ilk kitabının yayınlanmasından ve 2023’te vefat etmesinden bu yana geçen yaklaşık altmış yılda, dünya iletişim ve küreselleşmede önemli devrimlere tanık oldu. Kahire Üniversitesi’nde çeviri ve diller profesörü olan Halid Tevfik’e göre, , dünyadaki dillerdeki büyük dalgalanmalar nedeniyle ortaya çıkan birçok yeni terimin çevirisi alanında herkesten öndeydi.
Tevfik, Anani’nin çeviri teorilerinin konularını Arapçaya çevirirken kendisinden önceki pek çok insanın keşfetmediği bir alanda sağlam adımlar attığını belirterek teorileri Arapçaya çevirdiğini ve onları Arapça konuşanların erişebileceği basit bir hale getirdiğini sözlerine ekledi.
Halid Tevfik, Anani’nin Kur’an dilinden etkilendiğinin açıkça görüldüğünü, onun çevirilerinin hemen hepsinde Kur’an dilinin kendine özgü bir akıcılığa sahip olduğunun görülebildiğini kaydetti.
Anani’nin çeviri araştırması ile çevirinin uygulanması arasındaki ayrımı onaylamadığını, Kur’an-ı Kerim’den etkilenmesine ve Kur’an’ın manalarını derinlemesine anlamasına rağmen Kur’an kavramlarını hiçbir zaman infiradi olarak çevirmediğini ifade etti.
Lubna Abdul-Tavab Yusuf da Kur’an çevirisinde Tevfik ile aynı fikirde olup Anani’nin Kur’an kavramlarını İngilizce olarak aktarma konusunda büyük bir yeteneğe sahip olduğuna inanıyor.
Muhammed Anani’nin eserleri genellikle drama ve şiir, özellikle de edebiyat ve eleştiri konularındadır.
Çeviri alanında Anani’nin çevirilerinin en önemli özelliği şiiri şiire, düzyazıyı düzyazıya çevirirken zor noktaları öne çıkarması ve bazen konuşma dili ve gündelik dillere başvurmasıdır.
4259541
