تغییر رویکرد وهابیت مذهبی به سیاسی/ نقش زرقاوی در سازماندهی تکفیری‌ها

عباس خامه‌یار، معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در نشست «آینده داعش و جریان‌های تکفیری» در خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) که بخش اول آن روی سایت ایکنا قرار گرفت، ضمن بیان این مطلب گفت: جریان‌های تکفیری، افراط‌گرایان سلفی و داعش محصول سه عامل عمده ایدئولوژیک، سیاسی و مالی هستند و عامل ایدئولوژیک مربوط به بحث تاریخی و بومی‌بودن این جریان‌ها است.
 
6 هزار مسجد سوریه در اختیار تکفیری‌هاست
 
خامه‌یار بیان کرد: در عامل ایدئولوژیک، مساجد و پایگاه‌های مذهبی در کشورهای اسلامی تکیه‌گاه تکفیری‌ها به‌شمار می‌رود. در سوریه 9 هزار مسجد وجود دارد که سه هزار مسجد تحت نظارت وزارت اوقاف این کشور و 6 هزار مسجد در اختیار گروه‌های تکفیری است که این پایگاه، جایگاه بسیار مهمی است؛ چراکه همه آموزش‌های تکفیری در همین جا صورت می‌گیرد و در همین جا افراد تربیت و شست‌وشوی مغزی شده و تحویل جامعه داده می‌شوند.
 
نقش زرقاوی در سازماندهی تکفیری‌ها
 
معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در ادامه نقش ابومصعب زرقاوی (تروريست معدوم اردني‌تبار با اندیشه‌های منحرف وهابی و تکفیری) را در سازماندهی تکفیری‌ها مورد توجه قرار داد و گفت: اساسا آزادسازی زرقاوی از زندان‌های اردن و کوچ وی به عراق و رهبری گروه‌های افراطی تکفیری آن زمان(القاعده) توسط او به گونه‌ای بود که کاملا مشخص می‌کرد که یک برنامه و طرحی فراگیر و همه جانبه وجود دارد.
 
وی ادامه داد: زرقاوی در آن زمان با صراحت تمام اعلام کرد که خواهان ایجاد شکاف و گسل میان مسلمانان شیعه و سنی است و با این گفته به شدت افکار عمومی اهل سنت را علیه علما‌ی اهل تسنن مستقل و علمای هم‌گرا و وحدت‌گرا تحریک کرد، امروز افراط‌گرایان طرح وی مبنی بر واگرایی تشیع و تسنن را پیش می‌برند.
 
تغییر رویکرد وهابیت مذهبی به سیاسی
 
خامه‌یار همچنین با بیان این که وهابیت مذهبی به مرور تبدیل به وهابیت سیاسی شد، اظهار کرد: وهابیت مذهبی بعد از دهه 80 میلادی یعنی بعد از رویدادهای مهم جهان اسلام از جمله، پیروزی انقلاب اسلامی، اشغال افغانستان، حوادث 11 سپتامبر، بیداری اسلامی و تحولات جهان عرب به تدریج به وهابیت سیاسی تبدیل شد و امروز این وهابیت سیاسی است که در برابر جمهوری اسلامی ایران و اعتدال و میانه‌روی، ایستاده و کارشکنی می‌کند.
 
ایده سرنگونی در بین تکفیری‌ها
 
معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی افزود: در حقیقت این وهابیت سیاسی همان سلفی‌های وارد شده در عرصه به اصطلاح جهاد و سیاست هستند که نمود آن را در القاعده، جبهة ‌النصره، جندالاسلام و نهایتا در داعش می‌بینیم. همه این گروه‌ها به دنبال سهم‌خواهی در حکومت‌های عربی و اسلامی بودند که در نهایت این سهم‌خواهی تبدیل به ایده‌های سرنگونی شده است، جریان‌های تکفیری به هیچ وجه حاضر به سهم‌خواهی نیستند و تمامیت‌خواه بوده و هرکدام به نوعی به دنبال سرنگونی یکدیگر و تشکیل خلافت هستند.
 
زمینه‌های ظهور داعش

1ـ پیروزی بی‌سابقه تشکل‌های شیعی
 
وی عوامل پیدایش داعش را تبیین کرد و ادامه داد: پیروزی‌های بزرگ و بی‌سابقه حزب‌الله و مقاومت اسلامی لبنان در جنگ با اسرائیل به ویژه جنگ 33 روزه از عوامل پیوستن به داعش بوده که یک نوع احساس خودکم‌بینی جریان‌های وهابی در برابر پویایی تفکرات شیعی را موجب شده است.
 
خامه‌یار در توضیح بیشتر این مطلب تصریح کرد: حزب‌الله لبنان توانست یک روزه و تنها در مدت چند ساعت شهر بیروت را به‌عنوان بزرگ‌ترین و پرآوازه‌ترین پایتخت کشورهای عربی تحت کنترل خود درآورده و توطئه صهیونیست‌ها علیه مقاومت اسلامی را کاملاً خنثی کند که این امر بازخوردی بسیار منفی برای واگرایان در جوامع اهل سنت پدید آورد و احساس خود کم‌بینی و حقارت را نزد آنان افزایش داد.
 
2ـ شیعه‌هراسی و ایران‌هراسی
 
وی با اشاره به شیعه‌هراسی، ایران‌هراسی و تبلیغات گسترده دستگاه‌های تبلیغاتی غرب و جهان عرب علیه ایران و تشیع، گفت: در جریان بیداری اسلامی و بهار عربی(به تعبیر آمریکایی‌ها)، بزرگ‌ترین حملات به ایران انجام شد و مراکز فرهنگی ما در لیبی، تونس، مصر و سودان مورد حمله قرار گرفت و فضای ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی به اوج خود رسید که این مسئله در شکل‌گیری جریان‌های تکفیری همچون داعش برای انتقام از ایران و شیعه تأثیر به‌سزایی داشت.
 
4ـ تلاش برای جبران سقوط بغداد
 
معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بیان کرد: همچنین سقوط بغداد از دیگر عوامل شکل‌گیری داعش بود. بغداد به‌عنوان پایتخت خلافت عباسی، یک جایگاه 1400 ساله و فتح‌ناپذیر برای رقیب بود؛ بنابراین سقوط آن برای جریان های واگرا قابل تصور نبود و بازخوردی بسیار منفی به جای گذاشت.
 
5ـ شیعیان افراطی

وی موضع‌گیری‌های افراط‌گرایان و جریان‌های مشکوک شیعه و توهین آشکار و بسیار زننده به صحابه و خلفا از سوی رسانه‌های فعال آنان در لندن را نیز از دیگر عوامل تمایل برخی افراد به تکفیری‌ها برشمرد و ادامه داد: این مسئله به فعالیت جریان تشیع انگلیسی و آمریکایی(به تعبیر مقام معظم رهبری) در شبکه‌های ماهواره‌ای همچون فدک به نام مرجعیت، شیعه و با چهره‌های به ظاهر روحانی مربوط می‌شود، این جریان برنامه‌هایی در قالب توهین تولید و پخش می‌کند که خوراک تبلیغاتی بسیار مهم و تأثیر‌گذاری برای علمای افراط‌گرا، گروه‌های افراط‌گرا و کسانی است که به نحوی به دنبال مقابله با شیعیان و جمهوری اسلامی هستند.
 
6ـ پاتک غرب و جهان عرب به تحولات چهان عرب
 
خامه‌یار بیان کرد: نکته بعدی پاتک غرب و جهان عرب نسبت به تحولات بهار عربی و بیداری اسلامی به‌ویژه تحولاتی که در مصر با حرکت کودتایی نظامیان این کشور علیه بیداری اسلامی به وجود آمد، است. این پاتک به نحوی ناکارآمدی و شکست اسلام سیاسی را به ادعای لیبرالها به ارمغان آورد به این معنا که از منظر گروه‌های سکولار با اوضاعی که پیش آمد و با شیوه حکومتی اخوان‌المسلمین در مصر و محمد مُرسی، رئیس‌جمهور منتخب، شرایطی ایجاد شد که اسلام سیاسی را ناکارآمد نشان داد و نشان داد که این نوع سیاست در کشورهای عربی و اسلامی قابل اجرا و تعمیم نیست.
 
وی ادامه داد: قتل عامی که در حق اخوان‌المسلمین، نیروهای مذهبی و سلفی جامعه مصر اعمال شد، خود باعث بی‌اعتقادی به دموکراسی بیشتر از سوی افراطیون مذهبی بود یعنی اینکه دموکراسی و حکومت اسلامی(خلافت) از صندوق‌های رأی بیرون نمی‌آید و فقط از لوله‌های تفنگ حاصل می‌شود و این موضوع بخشی از اخوان‌المسلمین(اعتدال‌گرا و میانه‌رو) را به سمت پیوستن به داعش و گروه‌های افراطی برد.
 
7ـ توهین به اسلام و تحقیر مسلمانان در غرب
 
رایزن فرهنگی پیشین ایران در کویت تحقیر گسترده مسلمانان و توهین به اسلام و مقدسات اسلامی در غرب را در گرایش به تکفیر مؤثر دانست و گفت: در دو قرن اخیر، مسلمانان به شدت در غرب تحقیر شدند و این موضوع در زمان سقوط خلافت عثمانی و شکست اعراب در جنگ 1967 (جنگ شش روزه میان اسرائیل و اعراب ـ مصر، سوریه و اردن ـ)، عکس‌العمل بزرگ و نهفته‌ای را برای جامعه اهل سنت به‌وجود آورد و آنان چند سال بعد کم کم جریان‌های تکفیری را شکل دادند تا از فضای حقارت رهایی یابند و خودی نشان دهند.
 
چرایی پیوستن به داعش
 
1ـ محرومیت و تبعیض
 
خامه‌یار در پاسخ به این سؤال که چرا خانواده‌ها، نوجوانان و جوانان اروپایی مسلمان‌ علی‌رغم وجود مدارس سکولار، فضای مرفه و فرهنگی غربی حاضر هستند از همه رفاهیات بگذرند و داوطلبانه شرایط بسیار سخت و جنگی عراق، رمادی، دیاله و وضعیت شهرهای سوریه را بپذیرند و با اعتقاد و انگیزه و روحیه جهادگونه(به تعبیر خودشان) وارد عمل شوند، افزود: در این زمینه سؤالات زیادی مطرح است که می‌توان پاسخ آن را با محرومیت و تبعیضی که در حق 25 یا 26 میلیون مسلمان در اروپا وجود دارد، در ارتباط دانست. در اصل این تحقیر و نوع برخورد یکی از عوامل اساسی است که اروپائیان و یا مسلمانان اروپا را به سمت گروه‌های داعش و تکفیری سوق داده است.
 
2ـ دیکتاتوری حاکمان
 
معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی دیکتاتوری حاکمان عرب و سرکوب‌گری‌های رژیم‌های حاکم بر کشورهای عربی را از دیگر دلایل پیوستن به داعش برشمرد و افزود: مقوله‌هایی همچون تحقیر، استبداد، فقر، فحشا، تبعیض، فساد، نداشتن برنامه برای جوانان، عدم توسعه‌یافتگی، ظلم، ستم و بیکاری از جمله عواملی است که جوانان عرب را به ستوه آورده و آنها را سرکش کرده است که نمونه آن در تونس و مصر مشاهده شد.
 
9ـ سهل‌اندیشی دینی
 
خامه‌یار با اشاره به چند ملیتی بودن عناصر داعش، گفت: به دلیل شناخت نسبی که جوانان اروپایی از اسلام دارند و به دلیل سهل‌اندیشی از دین که در گروه‌های تکفیری وجود دارد، خیلی از افراد با ملیت‌های گوناگون به‌ویژه جوانان جذب این گروه‌ها شوند. به عنوان مثال یک جنگجوی مسلح داعشی با اعتقاداتی که دارد، کاملا احساس می‌کند ویژگی یک مجاهد صدر اسلام را دارد!

وی افزود: پیوستن یک نوجوان و جوان مرفه اروپایی به گروه داعش و پذیرفتن شرایط سخت زندگی چیزی نیست جز انگیزه اعتقادی و برداشت سهلی که آن فرد از اسلام دارد. نگاه یک رزمنده داعشی به قیامت و ماوراءالطبیعه و پس از مرگ بسیار راحت و سهل است و ویژگی‌های پیچیده فلسفی را ندارد. هزینه‌های هنگفت و تبلیغات زیادی که سعودی‌ها در کشورهای اروپایی دارند نیز فضای جذابی را برای جوانان آن کشورها به‌وجود آورده است.
 
معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بیان کرد: با وجود چنین شرایط و تبلیغاتی، یک نوع هجرت و بازگشت معکوس وجود دارد؛ چراکه افراد با ورود به این گروه‌ها با واقعیت و دنیای دیگری مواجه می‌شوند؛ افشاگری‌ها و اعترافاتی که اخیراً در فضای مجازی مشاهده شده است، برای خانواده‌های مذهبی اهل سنت، هشداردهند بوده و سبب شده است که آنان برای جلوگیری از پیوستن فرزندانشان به داعش، تدابیری را به منظور مصون‌ماندن آنان از چنین فضایی در نظر بگیرند.
 
ادامه دارد...