هزینه‌ 5 میلیاردی نمایشگاه قرآن/ تسویه‌حساب نمایشگاه تا پایان کار دولت/ وزارت ارشاد آماده اجرای سند تبلیغی و ترویجی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، آذرماه سال 92 بود که پس از ماه‌ها انتظار سرانجام حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی به عنوان معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی شد تا این معاونت تازه تأسیس، دومین مدیر خود را از بدو راه‌اندازی تا آن روز بشناسد. حالا از آن روز، سه سال و هفت‌ماه گذشته است و زمان زیادی نیز به پایان کار دولت یازدهم باقی نمانده است، همین زمان اندک باقی مانده از عمر دولت یازدهم - با وجود تغییر نکردن رئیس آن - امکان هر تغییری حتی در سطوح معاونت وزارتخانه‌ها را محتمل می‌کند و هیچ معلوم نیست که گفت‌وگوی حاضر با معاون قرآنی وزیر ارشاد آخرین گفت‌وگوی حضوری و مفصل ایکنا با وی در این مسئولیت باشد هر چند که این سوال نیز در اثنای گفت‌وگو مطرح شده و معاون وزیر با سیاستی که نشان داد بی‌رغبت نسبت به خدمت در عرصه قرآن نیست به آن پاسخ داد.

در گفت‌وگوی زیر که طی چند بخش تقدیم نگاه مخاطبان خواهد شد، محورهایی همچون نمایشگاه قرآن، سند راهبردی توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی، برنامه‌های معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد تا پایان سال و عملکرد این معاونت از سال 92 تاکنون مورد پرسش خبرنگار ایکنا قرار گرفته است.

بیست و پنج روز از زمان اختتامیه نمایشگاه قرآن گذشته است و در حال حاضر در حال تسویه‌حساب با کمیته‌های مختلف و نیز گزارش‌گیری از آنها هستیم. تیم ارزیابی که در حین نمایشگاه فعال بود در حال تنظیم گزارش‌های نهایی خود هستند تا در زمان مقرر ارائه کنند. این تیم بر روی پروژه‌ها و کمیته‌ها نیز نظر خواهند داد. ضمن اینکه از همه کمیته‌ها نیز نظرخواهی جداگانه‌ای صورت می‌گیرد و این غیر از فعالیت تیم ارزیابی است.

در نهایت نیز جمع‌بندی در مورد تمام ارزیابی‌ها صورت خواهد گرفت، همچنین برای جمع‌بندی اولیه و دریافت نقطه نظرات، یک نشست داخلی برگزار می‌شود. نشست دیگری را نیز با صاحب‌نظران در مورد نمایشگاه آینده خواهیم داشت تا آسیب شناسی نمایشگاه اخیر صورت بگیرد و سیاست‌گذاری‌های اولیه در مورد نمایشگاه آینده نیز داشته باشیم.

امیدواریم بتوانیم تا زمان معرفی دولت، نهایتاً گزارش‌ها را مهیا کنیم. تلاش خواهیم کرد تا 15 مردادماه به صورت قطعی همه چیز در مورد نمایشگاه بیست و پنجم اعم از تسویه حساب‌ها و ... صورت بگیرد. در کنار این فعالیت‌ها با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از دست‌اندرکاران نمایشگاه بیست و پنجم تجلیل خواهد شد. همانطور که گفتم تا 15 مردادماه همه این فعالیت‌ها نهایی خواهد شد. 

امسال نیز تصمیم گرفتیم تا همچون سال گذشته که ریز هزینه‌های نمایشگاه قرآن اطلاع‌رسانی شد و از آن استقبال به عمل آمد، این کار را مجدداً انجام دهیم. با این وجود نمایشگاه، امسال 10 درصد بیشتر از سال قبل هزینه داشته است که این همان 10 درصد تورم بوده است.

نیمی از هزینه‌های نمایشگاه و قاعدتاً این 10 درصد افزایش اعتبار در حوزه پشتیبانی اعم از اجاره محل برپایی نمایشگاه و هزینه‌های پنل‌ها، داربست‌ها، پذیرایی و ... بوده است و نیم دیگری از آن حوزه محتوایی شد که این هزینه‌ها به کمیته‌ها داده شده تا تولید محتوا داشته باشند.

چیزی حدود پنج میلیارد تومان بوده است. 

اگر بخواهم اشاره‌ای به بخش پرهزینه نمایشگاه داشته باشم باید به هزینه اجاره مصلای امام خمینی(ره) که محل برپایی نمایشگاه بود، اشاره کنم. هزینه این بخش چیزی حدود 700 میلیون تومان بود و این یکی از پرهزینه‌ها بوده است که البته نمی‌توان گفت پرهزینه؛ چرا که مکان برپایی کمیته نیست. با این وجود رقم زیادی به نسبت حضور بیش از 20 روزه در آنجا در نظر گرفته نشده است و این 700 میلیون تومان در واقع کف مبلغی بوده است که باید هزینه می‌شد.

ما تمام تمهیدات لازم را برای حضور بخش بین‌الملل در نظر گرفته بودیم که به خاطر حوادث تروریستی تهران لغو شد، لذا ما هزینه‌های لازم را انجام دادیم و میهمانان را نیز دعوت کرده بودیم و خدماتی که باید به آنها ارائه می‌شد نیز در نظر گرفته بودیم، تقریباً هزینه‌های بخش بین‌الملل را پرداخت کرده بودیم هرچند برگزار نشد. لذا عدم حضور این بخش در نمایشگاه قرآن تأثیری بر هزینه کلی آن نگذاشت. 

این بازخوردها دریافت شده و نتایج اولیه آن حاکی از رضایت نسبی بازدیدکنندگان نسبت به فعالیت‌های صورت گرفته در نمایشگاه است. شخصیت‌های دعوت شده و عموم مردم نسبت به نمایشگاه رضایت‌مندی داشتند که البته بخشی از این رضایت به خوبی توسط رسانه‌ها پوشش داده شد.

با فرض ایراداتی که طبیعتاً در حین اجرا وجود دارد و طبیعی است، با این وجود رضایت خوبی از نمایشگاه را شاهد بودیم. ما در نمایشگاه بیست و پنجم نهایت تلاش خودمان را به کار بسته بودیم تا ایرادات ادوار گذشته را به حداقل برسانیم.

این مراسم قرار بود تا در یکی از شب‌های نمایشگاه با حضور مسئولان برگزار شود که به خاطر فشردگی نمایشگاه این برنامه جایی در کنداکتور پیدا نکرد. ما واقعاً زمان کم داشتیم و همین زمان کم هم باعث شد تا به این برنامه نرسیم، ضمن اینکه در زمان حملات تروریستی شاهد تعطیلی نمایشگاه برای یک یا دو روز نیز بودیم و این بر فشردگی برنامه‌های نمایشگاه نیز افزود.

در زمان برپایی نمایشگاه انتقاداتی در مورد آن مطرح بود، انتقاداتی نسبت به عدم حضور رئیس‌جمهور در نمایشگاه برای تجلیل از خادمان قرآن یا عدم حضور بخش بین‌الملل و ... که البته پاسخ‌هایی به این انتقادات در همان زمان برپایی نمایشگاه داده شد، به نظر شما این پاسخ‌ها توانست منتقدان را راضی نگه دارد یا بیشتر نوعی عبور از مسائل بود، چرا که ظواهر امر حکایت از عدم رضایت منتقدان از وضعیت موجود داشت. 

در مورد بحث بین‌الملل واقعاً مشکل اصلی همان حوادث تهران بود، ما هزینه‌ها را انجام داده بودیم و خیلی علاقه داشتیم تا این بخش برگزار شود، اما به هر تقدیر این امکان فراهم نشد. البته این را هم بگویم که ما در بخش‌های مختلف نمایشگاه فعالیت‌ها و کارهای بین‌‌المللی را شاهد بودیم، به عنوان مثال در بخش ناشران شاهد حضور ناشران بین‌المللی بودیم. اما به صورت خاص و ویژه بخش بین‌الملل برپا نشد.

در مورد حضور رئیس‌جمهور نیز تلاش بسیاری شد تا ایشان حضور داشته باشند که علت عدم حضور را باید از تیم ریاست جمهوری پرسید، آنها نیز شرایط خاص خودشان را دارند. این حضور از حیطه تصمیم‌گیری مدیران نمایشگاه به دور است ما تنها کار دعوت را انجام می‌دهیم. از همین جا نیز از افرادی که به نمایشگاه تشریف آوردند قدردانی می‌کنیم ضمن اینکه انتظار نمی‌رود که همه حضور داشته باشند. 

من فکر می‌کنم شاید تا حدود 90 تا 95 درصد توانستیم به اهدافی که از پیش مد نظر قرار داده بودیم، دست پیدا کنیم. امسال مراسم خادمان قرآن کریم در رده حضور رئیس جمهور برگزار شد. بعد از اینکه تیم محافظت تشخیص دادند، امکان حضور در مصلی وجود ندارد، بلافاصله تمهیداتی اندیشیده شد و در مراسم ویژه افطار از خادمان برگزیده تجلیل شد. 

امسال نشست‌های خوبی را برگزار کردیم، مراسم افتتاحیه و اختتامیه در طراز خوبی برگزار شد و مراسم حضرت خدیجه(س) بانوی رسالت نیز در سطح بسیار بالایی برگزار شد که خود می‌تواند به صورت مستقل و به عنوان یک کار بزرگ حتی خارج از نمایشگاه نیز برگزار شود. همه اینها نشان می‌دهد که ما به اهداف از پیش طراحی شده نزدیک شده‌ایم.

ضمن اینکه برخی از فعالیت‌هایی که در نمایشگاه صورت می‌گیرد به حدی از پختگی و سطح بالا رسیده است که به سمتی حرکت می‌کند که به صورت جداگانه برگزار شود و خود به عنوان یک فعالیت جداگانه مطرح شود. در بحث اهل بیت(ع) و در حوزه نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه، تفاسیر و ... این آمادگی را داریم که کارهای مستقل از نمایشگاه انجام دهیم. این واحدها به حدی از رشد رسیده‌اند که به صورت مستقل برگزار شوند.

در مورد فهم قرآنی نیز کارهای خوبی شروع شده است و این آمادگی وجود دارد که سال آینده در موضوع فهم قرآن کارهای بسیار برجسته‌تری صورت بگیرد. 

جامعه قرآنی می‌توانستند از دستاوردهای نمایشگاه استفاده کنند، نمایشگاه قرآن محل عرضه فعالیت‌های جامعه قرآنی است که در آن، آنچه که می‌توانستیم انجام دهیم نمایش داده می‌شود، معاونت و ارشاد محل برپایی را آماده می‌کند و در واقع ما صاحب آثار نیستیم؛ بلکه محتوا را باید قرآنی‌ها آماده کنند. بهره‌برداری‌های لازم هم باید توسط رسانه‌ها و منتقدین و اهل قرآن صورت بگیرد و در آنجا راهکارها را برای توسعه فعالیت‌ها ارائه دهند.

ما نمایشگاه را به این سمت می‌بریم که بیشتر مفهومی شود. یعنی بازدیدکننده و مخاطب که مراجعه می‌کند غیر از خرید محصولات و بازدید از یک سری آثار هنری بایستی یک سری مفاهیم قرآنی در مدت بازدید فرا بگیرد و با آنها آشنا شود. امسال حدود 10 تا 20 درصد توانستیم موفق باشیم در حالی که تولیدات ما باید در حدی باشد که این درصد به 50 تا 60 درصد برسد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی امسال سه بار در نمایشگاه برای بازدید حضور یافت و خود ایشان گفتند هنوز موفق به بازدید نیمی از نمایشگاه نشده است. وقتی نمایشگاه پرمحتوا باشد، حوزه‌های مختلف گزارش‌های متنوع و مطلوبی را برای ارائه خواهند داشت. 

خلق آثار هنری برای نمایشگاه قرآن جای کار بسیار زیادی دارد، ما شاید غرفه‌ها یا بخش‌ها و کمیته‌ها را نتوانیم افزایش دهیم اما طبیعتاً می‌توانیم آثار هنری را افزایش دهیم. ما امسال هشت اثر حجمی ارائه کردیم که می‌توانست 20 اثر و حتی بیشتر هم باشد. من اعتقاد دارم که حوزه‌های دیگر نیز باید در تولید اثر کار کنند و همه چیز را منحصر به وزارت ارشاد نکنند.

کار گفتمان‌سازی که مورد تأکید مقام معظم رهبری است نیز از جمله مواردی است که نیاز به تولید اثر دارد. ما نمی‌توانیم یک ماه قبل از نمایشگاه قرآن آثار را تولید کنیم؛ چرا که زمان‌بر هستند و باید از مدت‌ها قبل‌تر اقدام شود. امیدواریم بتوانیم در سال‌های آینده بیشتر در این زمینه فعالیت داشته باشیم.

شورای توسعه در سال 91 به سه وزارتخانه مأموریت داد تا سه سند آماده کنند که البته با تأخیر آماده شده‌اند؛ چرا که باید در برنامه پنجم توسعه آماده می‌شدند که اینگونه نشد. با توجه به اینکه از لحاظ ساختاری این اسناد باید ساختار واحدی می‌داشتند، بنابر این همین موضوع به طولانی شدن آن انجامید. در نهایت نیز یک سال از برنامه پنجم سپری شد و بعد سند آماده شد. سند راهبردی فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی 16 بار ویراستاری شد. 

سند توسعه فعالیت های تبلیغی و ترویجی از جهت ساختاری و محتوایی نسبتاً سند خوب و کاملی است و تنها مختص ارشاد نیست، بلکه خاص فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی است که 18 نهاد در کمیسیون متناظر آن عضویت دارند. مبنای فعالیت همه آن نهادها این سند خواهد شد و هر فعالیتی که صورت بگیرد باید براساس این سند باشد حتی کمیسیون‌های دیگر نیز موظف هستند، کارهای تبلیغی و ترویجی خود را از طریق این سند انجام دهند. 

این سند شاخص‌هایی لازم دارد، ساختار سند، دارای یک چشم‌انداز و اهداف کلان است، در ادامه راهبردهای خاص خود را دارد که هر راهبرد نیز چندین اقدام دارد، هر اقدام نیز چند شاخص دارد و مشخص کرده است که از کدام نقطه باید به کدام نقطه برسیم. این حرکت را از طریق شاخص‌ها تعیین کرده‌ایم.

در حال حاضر به دستگاه‌ها ابلاغ شده است تا نظرهای نهایی خود را اعلام کنند تا شاخص‌ها را از طریق کمیسیون مصوب کنیم. این سند به اضافه شاخص‌های مصوب برای ما ملاک عمل همه واحدها و حوزه‌ها خواهد شد. سندها اگر اجرایی نشوند در کتابخانه خواهند ماند. به  نظر من این توان برای اجرای سند در ارشاد و معاونت قرآنی به خوبی وجود دارد.

وزارت ارشاد در این سند، نهاد و دستگاهی در نظر گرفته شده است که باید از دستگاه‌ها گزارش‌های لازم را دریافت و منعکس کند. همچنین هم‌افزایی بین دستگاه‌ها نیز برعهده وزارت ارشاد گذاشته شده است. یکی از کارهایی که در راستای همین همدلی و همکاری می‌توان انجام داد، حذف موازی‌کاری است. 

همدلی از جایی ایجاد می‌شود که دستگاه‌ها وارد حیطه کار هم نشوند، سند برای برخی حوزه‌ها تعیین تکلیف‌های خاصی را انجام داده و وظایف را تفکیک می‌کند که همین تفکیک، زمینه همدلی را ایجاد می‌کند و در هم‌افزایی نیز موثر است.

سند به ما چارچوب داده است، اصولاً اسناد اولاً چارچوب وظایف را تعیین می‌کنند و در ادامه اولویت‌ها را برجسته می‌کنند. به عنوان مثال ما در اولویت‌های سند تبلیغی و ترویجی موضوع کودک و نوجوان را به صورت یک اولویت مطرح کرده‌ایم. در موضوعات مختلف هم راهنمایی لازم صورت گرفته است. ضمن اینکه اهداف مشخص شده و خودارزیابی و پایش در سند نیز در نظر گرفته شده است. همه اینها ابزارهایی هستند که برای اجرایی‌سازی در اختیار ما قرار گرفته است. من گمان نمی‌کنم مشکل خاصی در اجرای سند وجود داشته باشد.

البته که همین طور است، بحث اعتبارات و لازم بودن آن یک مسئله اصلی است. اعتبارات وزارت ارشاد، کاملاً مشخص است که برای خود وزارت است، اما وقتی سندی ذیل شورای توسعه در نظر گرفته می‌شود، اعتبارات 200 میلیارد تومانی نیز باید همگام با این سند رو به جلو حرکت کند، زمانی که آن اعتبارات تحصیل نشود دیگر رسیدن به اهداف مقداری سخت خواهد شد و یا به همه آن نخواهیم رسید.

بنابر این از حیث اعتباری شاید دچار مشکل شویم. مشکل دیگری در این زمینه وجود ندارد. چون در حوزه فرهنگ دولت با هماهنگ‌سازی فعالیت‌ها و هم‌افزایی مشکلی ندارد و در واقع علاقه دارد همه نهادها و سازمان‌ها و اتحادیه‌ها با هم هماهنگ شوند. بنابر این در این زمینه دولت پیشگام است.

برای توسعه فرهنگ قرآنی نیز آنچه که مصلحت است این است که ما دستگاهی فکر نکنیم، قصد ما نیز این نیست که دستگاهی عمل کنیم و مجموع 18 دستگاه را مورد ملاحظه قرار خواهیم داد.

به عنوان نمونه یکی از کارهایی که ما قبل از تدوین سند آغاز کردیم بحث تشکیل هیئت رسیدگی به امور موسسات بود که حدود یک سال و نیم است که مقدمات ادغام اتحادیه‌ها در همین هیئت صورت می‌گیرد. در حال حاضر موسسات تعیین تکلیف شده و مجوزهای مشترک ارائه شده است. پس ما عملاً کار سند را از قبل شروع کرده‌ایم.

کمیسیون تبلیغ و ترویج نیز کمیسیون خوبی است و محلی برای تلاقی افکار است و در اجرا تعاملات خوبی در جریان است.

رسانه نیز نقش خوبی پیدا کرده است و در این سند، موضوع رسانه نیز دارای اهمیت برجسته‌ای شده است که در موقع لازم به آن نیز پرداخته خواهد شد. همچنین فضای مجازی نیز مورد توجه قرار گرفته است. وظایف به دستگاه‌ها ابلاغ می‌شود و در ادامه تلاش خواهیم کرد تا در چارچوب این سند حرکت کنیم.

با توجه به اینکه باید مدل‌سازی‌های لازم صورت بگیرد، اگر اعتبارات منشور به خوبی برسد، امیدواریم در زمان مقرر شاهد خودنمایی آثار مطلوب باشیم. ضمن اینکه افق سند سال 1404 تعیین شده است.
ادامه دارد...