Ривояти устоди амрикоӣ аз муносибати Қуръони Карим ба китобҳои динии пешин
Ба гузориши ИКНА, чаҳорумин Мактаби тобистонаи «Инъикос» бо мавзӯи «Қуръон ва Аҳдайн: суннатҳо, заминаҳо ва мутааллиқоти байниматнӣ» баргузор шуд. Ҷон С. Ривз (John C. Reeves), устоди омӯзиши яҳудият ва адён дар Донишгоҳи Каролинаи Шимолӣ, яке аз суханварони ин мактаб буд.
Ӯ дар суханронии худ бо унвони «Қуръон бо кадом китоби муқаддас ошноиро фарз мекунад?» ба баррасии муомилаи мураккаби байни суннатҳои динӣ ва матнҳои мухталиф дар шаклгирии ривоятҳо ва тафсирҳои ибтидоии исломӣ пардохт ва ба аҳаммияти ин нукот дар фаҳми беҳтари печидагиҳои мавҷуд дар омӯзиши манбаъҳо ва таъсироти ибтидоӣ ба матнҳо ва ривоятҳои исломӣ таъкид кард.
Нуктаҳои калидӣ дар суханронии ӯ:
- Заминаи зуҳури Ислом: Баррасии заминаҳое, ки Ислом дар он пайдо шуд ва пайвастагиҳои фикрии ин муҳит бо ҷараёнҳои ягонапарастии ҷомеаҳои Рум, Эрон ва Араб дар асрҳои VI ва VII милодӣ. Таърифҳои гуногуни китоби муқаддас: Набудани ягонагии мафҳуми китоби муқаддас (Bible) дар асри VII милодӣ, зеро навъҳои мухталифи он бо муҳтаво ва сохторҳои гуногун вуҷуд дошт. Маҳдудиятҳои таърифҳои умумӣ: Истифодаи истилоҳоти куллии «масеҳиён» ё «яҳудиён» барои тавсифи ҳувиятҳои динӣ дар давраи бостонии дер такфири кофӣ надорад ва бояд тафовутҳои минтақавӣ ва фарҳангӣ баррасӣ шаванд. Ривоятҳои динӣ ва суннатҳои исломӣ: Фарз кардани ин ки ҳар суннати тафсирии яҳудӣ ё масеҳӣ ҳатман қадимтар аз ривоятҳои исломӣ бошад, равиши ғайриинтиқодӣ ва ғарбгароёна аст. Интераксияи ҷамоаҳои динӣ: Ҷамоаҳои мухталифи динӣ дар ҳамкорӣ бо якдигар маводи адабии ҳамдигарро меомӯхтанд, баҳс мекарданд, рад мекарданд ва истиқбол менамуданд.
Заминаи муштараки фарҳангии Қуръон ва матнҳои муқаддас
Ривз гуфт: Муҳтавои Қуръон бо гуфтугӯҳои китоби муқаддас ҳамоҳангӣ дорад ва дорои шахсиятҳо ва ривоятҳои барҷастаест, ки дар матнҳои муқаддаси яҳудӣ ва масеҳӣ низ вуҷуд доранд. Ӯ ишора кард, ки суннатҳои муштарак байни китоби муқаддас ва Қуръон эҳтимолан аз як заминаи муштарак бархостаанд, ки ба замони маъбади дувуми Фаластин бармегардад. Дар тӯли наслҳо, ровиёни яҳудӣ ва масеҳӣ ин суннатҳоро тавассути бозгӯии дониши китоби муқаддас ва ё бозтанзим ва тарвиҷи он интиқол медоданд.
Вай иддаои муосирро, ки китоби муқаддас то охири асрҳои I ё II милодӣ матни собит доштааст, нодуруст донист ва таъкид кард, ки Қуръон ба матнҳое ишора мекунад, ки аз матнҳои маъруфи суннатӣ фаротар мераванд ва шомили осори сохта ё шубҳаангез низ мебошанд.
Ба гуфтаи ӯ, ишораҳои мушаххаси Қуръон ба «суҳуфи Иброҳим ва Мӯсо» ва дигар китобҳои пешин метавонанд ба доираи васеътари адабиёти динӣ рабт дошта бошанд.
Қуръон: Китобе мустақил
Ривз пешниҳод кард, ки ҳарчанд баъзе матнҳо пас аз асри VII навишта шудаанд, онҳо метавонанд дорои суннатҳо ё мавзӯъҳои қадимитар бошанд, ки ба ривоятҳои исломӣ таъсир гузоштаанд.
Ӯ ҳамчунин ба назарияи Дониёл Мадигон дар бораи истилоҳи «ал-китоб» дар Қуръон ишора кард ва гуфт, ки ин истилоҳ мумкин аст ба як мафҳуми васеътари фармони илоҳӣ ишора кунад, на ҳатман ба як китоби физикӣ.
Ривз таъкид кард, ки Қуръон бо китобҳои дигар гуфтугӯ мекунад, на ин ки аз онҳо сарчашма гирифта бошад. Дар Қуръон пешбинӣ шудааст, ки шунавандагон бо шахсиятҳо ва достонҳои китоби муқаддас ошноии ибтидоӣ дошта бошанд. Аз ин рӯ, Қуръон шахсиятҳое чун Иброҳим ва Нӯҳро муаррифӣ намекунад, балки бар фаҳми пешакии шунаванда такя мекунад.
