Нусхаҳои хаттии арабӣ ва исломӣ чигуна ба китобхонаҳои Олмон роҳ ёфтанд
Ба гузориши ИКНА ба нақл аз торнамои Ал-Ҷазира, нусхаҳои хаттии арабӣ, туркӣ ва форсӣ, мисли ҳунар ва адабиёти исломӣ, дар даврони асрҳои миёна тавассути равобити дипломативу тиҷорӣ ва низомӣ ба кишварҳои олмонизабон роҳ ёфтанд.
Бархе аз ин нусхаҳо ҳамчун туҳфаҳои гаронбаҳо ва нодир вориди ганҷинаҳои подшоҳону ашроф мешуданд ва бархеи дигар ғаниматҳои ҷангӣ буданд. Нусхаҳои хаттӣ ва осори ҳунарии исломие, ки ба Аврупо расиданд, асосан моли ашроф ва ганҷинаҳои калисоҳо буданд. Ҳамзамон, маҷмӯаҳои нусхаҳои хаттии шарқиву исломӣ дар Аврупо дар натиҷаи робитаҳои наздик бо империяи Усмонӣ аз қарнҳои 17 то 19 шакл гирифта буданд. Аммо дар натиҷаи рушди сиёсӣ ва секуляризатсия шудани низоми сиёсӣ, ки бар ганҷинаҳои калисо таъсир мегузошт, ин маҷмӯаҳо аксаран парешон ва бидуни тартибу танзим буданд.
Таҳқиқи дақиқи шароити ворид шудани 40 ҳазор нусхаи хаттии арабӣ ба се китобхонаи бузурги ҷамъиятии Олмон, баёнгари баъзе аз ҷанбаҳои ҷолиби муносибатҳои гуногунпаҳлу байни Аврупо, Ховари Миёна ва Африқои Шимолӣ мебошад.
Маркази «Омӯзиши фарҳангҳои нусхаҳои хаттӣ» дар Олмон бо ҳамкории Донишгоҳи Ҳамбург таҳқиқе дар бораи реша ва чигунагии ворид шудани нусхаҳои хаттии арабӣ ба китобхонаҳои Олмон мунташир кардааст.
Китобхонаҳои иёлатии Берлин ва Бавария ва китобхонаи таҳқиқотии Гота бузургтарин маҷмӯаҳои нусхаҳои хаттии шарқиро дар худ ҷой додаанд. Тилман Зайденштикер, устоди исломшиносӣ дар бахши шарқшиносии Донишгоҳи Фридрих Шиллери шаҳри Йенаи Олмон мегӯяд, ки ин нусхаҳои хаттӣ тавассути интиқол аз китобхонаҳои Олмони Шарқии собиқ ва аз дайрҳою қалъаҳо, ки дар солҳои поёнии Ҷанги Ҷаҳонии Дувум ба он ҷо супурда шуда буданд, ба ин китобхонаҳо расидаанд.
Дар даврони ҷанг, мақомоти олмонӣ сиёсати тақсими осори фарҳангиро дар маконҳои мухталиф, аз ҷумла дар Иттиҳоди Шӯравӣ, дунбол мекарданд ва танҳо шумораи маҳдуде аз нусхаҳои хаттӣ ба китобхонаҳои Берлин ва Гота супурда шуда буд.
Нусхаҳои хаттии шарқии мавҷуд дар китобхонаи таҳқиқотии Гота намунаи хуби ин воқеиятанд, ки интиқоли нусхаҳои хаттӣ ба Иттиҳоди Шӯравӣ ҳатман ба маънои гум шудани онҳо набуд. Зеро тамоми маҷмӯа, ки беш аз 3000 нусхаи хаттиро дар бар мегирифт, дар соли 1946 ба Иттиҳоди Шӯравӣ интиқол дода шуд ва дар соли 1956, се сол пас аз марги Сталин, бидуни ҳеҷ осебе бозгардонда шуд.
Ба гуфтаи Зайденштикер, дар таҳқиқе, ки Донишгоҳи Ҳамбург мунташир кардааст, ба сабаби паёмадҳои ҷанг, бисёре аз китобҳо ва нусхаҳои хаттӣ ва ҳамчунин баъзе аз осор дуздида шуданд.
Бузургтарин маҷмӯаи нусхаҳои хаттӣ дар Олмон дар китобхонаи Берлин нигаҳдорӣ мешавад, ки дар соли 1661 аз сӯи Фридрих Вилҳелми Аввал, подшоҳи Пруссия, таъсис дода шуд ва дастури хариди нусхаҳои хаттии арабӣ, форсӣ, туркӣ, ҳабашӣ, қибтӣ, ҳиндӣ ва чиниро барои такмили ормонҳои тиҷорӣ ва истеъморгаронаи худ содир карда буд.
Дуввумин китобхона дар иёлати Бавария, дар шаҳри Мюнхен воқеъ аст ва феълан дорои 4200 нусхаи хаттии исломӣ мебошад. Шумораи нусхаҳои хаттии шарқӣ ва исломӣ дар нимаи дуюми қарни 20 ба далели нақши ду китобдори мюнхенӣ, ки яке аз онҳо ба нусхаҳои Қуръон алоқаи вижа дошт, шиддати афзоиш ёфт.
Ғаниматҳои ҷангӣ
Дар ҷараёни бархӯрдҳои Усмониҳо ва аврупоиҳо, китобхонаҳои Олмон ба таври аҷибе ба нусхаҳои хаттии гаронбаҳо даст ёфтанд. Дар миёни нусхаҳои хаттии китобхонаи қадимии Гота 74 нусхаи хаттии шарқӣ вуҷуд дорад, ки баъзе аз онҳо дорои ёддоштҳое ҳастанд, ки нишон медиҳанд онҳо ҳамчун ғанимат ба Олмон расидаанд. Ин нусхаҳо шомили иқтибосҳое аз Қуръон ва суннати набавӣ мебошанд.
Аз ин рӯ, дар марҳалаи аввал интиқоли нусхаҳои хаттии арабӣ ба китобхонаҳои Олмон, пеш аз он ки ҷангҳо, ғоратҳо ва ғаниматҳо манбаи аслии ин нусхаҳо бошанд, манофеи истеъморӣ ва иқтисодӣ нақши муҳим бозӣ мекарданд.
