Таҳлили фаннӣ ва зебошинохтии тиловатҳои “Роғиб Мустафо Ғаллуш”
Тиловати Қуръон дар миёни ҳунарҳои садоии ҷаҳони ислом мақоми беназир дорад. Дар ин замина, қориёни мисрӣ ҳамеша пешсафони фанни садо ва ҳунари қуръонӣ будаанд. Дар миёни номҳои барҷастаи қироати муосир, Роғиб Мустафо Ғаллуш аз шахсиятҳои намоёнест, ки сабки тиловати ӯ омехтаест аз маҳорати фаннӣ, завқи мусиқоӣ ва рӯҳонияти қуръонӣ.
Марҳум Ғаллуш аз ҷумлаи қориёне буд, ки бо истифода аз таҷрибаи устодони бузург тавонист услуби шахсии худ-ро бисозад — сабке, ки ҳам дар Миср ва ҳам дар дигар кишварҳои исломӣ, аз ҷумла Эрон, мухлисон ва шунавандагони зиёд дошт.
Дар ин гузориш кӯшиш мешавад сабки қироати устод Ғаллуш аз нигоҳи мусиқии арабии қуръонӣ, интихоби мақомҳо, фанни садо ва техникаҳои иҷрошавӣ мавриди таҳлил қарор гирад, то тасвири равшан аз низоми садоӣ ва фикрии ӯ дар тиловат пешниҳод шавад.
Зиндагӣ ва ҷойгоҳи ҳунарии устод Ғаллуш
Роғиб Мустафо Ғаллуш соли 1938 милодӣ дар яке аз шаҳрҳои мазҳабии Миср таваллуд ёфт. Аз ҷавонӣ ба ҳифз ва тиловати Қуръон машғул шуд. Истеъдоди ӯ аз ҳамон солҳои аввал мавриди таваҷҷуҳи устодони садо ва лаҳн қарор гирифт. Пас аз гузаштани марҳилаҳои таҷвид ва тафсир, ӯ ба маҳфилҳои қуръонӣ роҳ ёфт ва дар радиои Қуръони Миср ҳамчун яке аз қориёни расмӣ фаъолият мекард.
Ба ҷиҳати ҳунарӣ, Ғаллуш идомадиҳандаи мактаби садоии қориёни бузурге чун Мустафо Исмоил ва Абдулбосит Муҳаммад Абдуссамад буд. Аммо бар хилофи тақлид, ӯ мекӯшид аз омехтани вижагиҳои ин ду мактаб услуби шахсӣ ва тоза биофарад. Ӯ тиловатро танҳо хондани оятҳо намедонист, балки онро як изҳори ҳунарӣ ва маънавӣ мешумурд. Аз ҳамин сабаб, дар ҳар тиловати ӯ ҳиссиёт ва дарки маъно нақши марказӣ дошт.
Ғаллуш борҳо ба Ҷумҳурии Исломии Эрон сафар карда, дар махфилҳои қуръонӣ ва мусобиқаҳои байналмилалӣ ҳамчун қории фахрӣ ширкат намуда буд.
Мақомҳо ва дастгоҳҳои мусиқоии тиловати устод Ғаллуш
Дар мусиқии арабии қуръонӣ, мақом ба доираи оҳангӣ ва эҳсосие гуфта мешавад, ки қорӣ барои ифодаи маъно аз он истифода мекунад. Интихоби дурусти мақом ва тағйири он (яъне модулятсия) яке аз муҳимтарин унсурҳои зебошиносӣ дар қироат аст.
Устод Ғаллуш бо дониши амиқ аз низоми садо, маҷмӯи мақомҳоро бо маҳорати комил дар тиловат истифода мекард:
Мақоми Байёт (Bayati):
Аксари тиловатҳои устод бо мақоми байёт оғоз меёбанд. Ин мақом ҳолати оромӣ, фурӯтанӣ ва фазои хушӯъро ба вуҷуд меорад.
Мақоми Раст (Rast):
Яке аз мақомҳои дӯстдоштаи Ғаллуш. Дар сохтори он вақор, устуворӣ ва бузургӣ эҳсос мешавад ва одатан барои оятҳое, ки қудрати илоҳиро баён мекунанд, истифода мегардад.
Мақоми Сабо (Saba):
Дар бахшҳое, ки мазмуни оятҳо ишора ба ғам, тавозуъ ё андӯҳ доранд, устод аз ин мақом истифода мекард.
Мақоми Шурӣ (Shuri):
Аз шохаҳои наздик ба байёт буда, омезае аз ҳаракатҳои болоравандаи ҳиҷоз ва поёнии байёт аст. Ин мақом ҳолати ирфонӣ ва тафаккурӣ дорад.
Гузар ва омезиши мақомҳо:
Хусусияти барҷастаи тиловати Ғаллуш дар гузарҳои нарм байни мақомҳост. Ӯ аз ҷаҳишҳои ногаҳонӣ парҳез мекард ва бо танзими дақиқи фосилаҳо шунавандаро бе ҳаяҷон ё шок аз як мақом ба мақоми дигар мебурд.
Таҳлили сохтори тиловат
Барои дарки беҳтари усули қироати Ғаллуш, метавон сохтори умумии тиловатҳои ӯро ба чанд марҳила ҷудо кард:
Муқаддимаи ором бо байёт
Болоравии тадриҷӣ ба мақоми раст
Эҷоди гуногунӣ бо мақомҳои фаръӣ
Бозгашт ба байёт ва анҷоми ором
Хусусиятҳои садоӣ ва фаннии устод
Дақиқат дар талаффуз ва сифоти ҳарфҳо
Зинатдиҳӣ ва таҳрирҳои садоӣ
Густариши садо ва чандирӣ дар баландиву пастӣ
Идораи вақт, таваққуф ва сукут
Ҳамоҳангии маъно бо садо
Истифодаи нерӯ ва нармии садо барои таъсиргузорӣ Устод Роғиб Мустафо Ғаллуш бо якҷо кардани маҳорати фаннӣ, завқи мусиқоӣ ва ҳисси маънавии оятҳо, тавонист қироате бисозад, ки то имрӯз дар ҷаҳони ислом намунаи зебоӣ, эҳсос ва тафаккур шумурда мешавад.
4311261
