Mustafa Mahmud: Şüpheden kesinliğe ulaşan bir bilim adamı

Mısırlı Kur’an araştırmacısı, edib, düşünür, yazar ve programcı Mustafa Mahmud 50 yılı aşan düşünsel ve edebi faaliyetleri boyunca bilimin inanca dayalı bir anlayışını sunmak, inanç ve ona dayalı ahlakın önemini göstermek için çalıştı.

Mustafa Kamal Mahmud Hüseyin Al Mahfuz (27 Aralık 1021- 31 Ekim 2009) Kur'an tefsiri, dini düşünceler, roman, oyun ve seyahatname alanlarında 89 kitap yazmıştır.

Mahmud , tıp alanında aldığı ilmî eğitimin yanı sıra, Mısır ve dünyadaki düşünsel atmosfer nedeniyle maddi dünyayı belirlenimcilik (determinizm)  dünyası olarak görmüş ve insanın bu dünyada özgür iradesi olmadığına inanmıştır.

Yıllarca süren tefekkür ve şüpheyi yenme çabası, onu, varlığın maddi alemle sınırlandırılamayacağına ve özgür iradenin dış dünyada değil kendi içinde araması gerektiğine  inanmasına neden olmuş ve 1970 yılında ‘Şüpheden İnanca Yolculuğum’ başlığı altında yayınlanan kitabında bu konuya değinmiştir.

Mustafa Mahmud eserinde, Kur’an’ın o dönem Mısır toplumundaki durumunu eleştirerek Kur’an’ın okunmasındaki yanlış anlayış ve yaklaşım nedeniyle Kur’an’daki mucizelerin gizlenmesini ele alır.

Mahmud, kârilerin ayetin içeriğine dikkat etmeden tekdüze bir şekilde Kur’an’ı tilavet ettiklerine ve bunun da dinleyicilerin ayetlerin kavramlarını anlamalarına yardımcı olmadığına inanır .

Mahmud, ‘Allah ve İnsan’ adlı başka bir kitabında şüphe ve kesinlik ile tektanrıcılık veya inançsızlık hakkındaki temel soruları yanıtlamaya çalıştı. Birçoğu kitabı küfür olarak değerlendirdi. Ancak dönemin Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdülnasır'ın talebi üzerine yapılan bir mahkeme duruşmasında, kitaptaki küfür suçlamasından beraat etti.

Enver Sedat döneminde Mahmud ile kişisel dostluğu olan Sedat ondan ‘Ateist Arkadaşımla Diyalog’ adı altında kitabı yayınlamasını istedi. Mahmud daha sonra bu kitapta kendi düşüncelerini eleştirerek bunu ‘şüpheden inanca yolculuğunun’ aşaması olarak nitelendirdi.

Mısır televizyonunda 28 yıl (1971’den 1999’a kadar) 400 bölüm olarak yayınlanan ‘Bilim ve İnanç’ adlı TV program onun başyapıtlarından biri olarak sayılabilir. Bu programda, modern dünyada bilimin olağanüstü ilerlemesinden bahseder. Daha sonra Kur’an’dan ayetler zikrederek ve bu ayetlerin tefsirini beyan eder. Aynı halde bilimsel ilerlemeden ders almak ve kötüye kullanılmasından korunmak için imana başvurmanın gerekliliğini ele  alan dersler vermiştir.