Hz. İbrahim’in (a.s) insanları hidayet usulü
Hz. İbrahim bu eğitim yönteminde yaygın ahlak dışı davranışlara aykırı hareket etmiştir. Yani bir kimse kendisinde veya başkasında kabul edilemez bir davranış gördüğünde o çirkin ahlâka aykırı olan davranış veya eylemlerini pekiştirmelidir.
Örneğin, kendinde kibir olduğunu anlayan kişi alçakgönüllü davranmaya çalışmalı ki kendinde bulunan bu huy yavaş yavaş kaybolsun. Ya da her zaman başkalarında kusur bulmaya çalışan biriyse, onun yerine kendi kusurlarını aramaya başlamalıdır.
Bir öğretmen öğrencinin içinde oluşan çirkin ahlâkın farkındaysa ona aksi yönde davranmasını emrederek o çirkin ahlâkın zamanla zayıflamasına ve ortadan kalkmasına neden olur.
Kur’an-ı Kerim’de bu eğitim yöntemine işaret etmiştir: “İyilikle kötülük bir olmaz. Sen (kötülüğü) en güzel olan davranışla sav; o zaman bir de göreceksin ki seninle aranızda düşmanlık bulunan kimse kesinlikle sıcak bir dost oluvermiş! “ (Fussilet:34)
Bu ayete göre kötülüğü karşıtı ile yani iyilikle bertaraf etmek gerekir. Böylece karşı tarafın cehaletini fark etmesi sağlanır.
Kur’an-ı Kerim’de Hz İbrahim’in bu eğitim yöntemini müşriklere ve kâfirlere karşı kullandığına dair iki örnek vermiştir:
1- Nemrut’a karşı
Bakara suresi 258. ayeti: “Allah’ın kendisine verdiği iktidara dayanarak rabbi hakkında İbrâhim ile tartışmaya giren kimseyi görmedin mi? İbrâhim “Rabbim hayat veren ve öldürendir” deyince o, “Hayat veren ve öldüren benim” dedi. İbrâhim “Allah güneşi doğudan getirmektedir, hadi sen de onu batıdan getir” dedi. Bunun üzerine inkârcı ne diyeceğini bilemedi. Allah zalimler topluluğuna rehberlik etmez.”
Bu ayete göre Nemrut, insanların yaşamının ve ölümünün kendi kontrolünde olduğunu iddia etmektedir. Nemrut demagoji (mugalata) yaparak sözü hakiki manasından saptırmakta idi. Bunun üzerine Hz İbrahim zekice bir delil sundu ve güneşin batıdan doğmasını sağlamasını istedi. Nemrut şaşkınlık içinde kaldı.
2- Azer’e karşı
Meryem suresi 46-47. ayetleri:
“(Babası:) “Ey İbrâhim! Sen benim tanrılarımdan yüz mü çeviriyorsun? Eğer vazgeçmezsen, andolsun seni taşlatırım; şimdi uzun bir süre gözüme görünme!” dedi.”
“İbrâhim şöyle dedi: “Esen kal! Rabbimden senin için mağfiret dileyeceğim. Çünkü O, bana karşı çok lutufkârdır.”
Numune tefsirinde Mekarim Şirazi bu iki ayet hakkında şöyle yazdı: Hz İbrahim şiddet ve tehdit karşısında aksi yönde hareket etmiş ona af sözü vermiş ve onun için Allah’tan af dilemiştir.
