Kur’an-ı Kerim’de cennetin isimleri ve dereceleri
Kur’an’da cennet için çeşitli isimler kullanılmış olup bazıları cennetin özelliklerinin belirli bir yönüne işaret ederken bazılarıda müminler için derecelerine göre hazırlanmış özel cennetlere işaret etmektedir.
Cennet’ten Kur’an-ı Kerim’de Cennetü’n Nâim, Adn cenneti, Firdevs, Hüsna, Dârüs’s-Selam, Dârü’l-Mukame, Cennetü’l Me’vâ olarak bahsedilir.
Bu isimlerden bazıları örneğin Dârüs’s-Selam’ın esenlik yurdu olduğu şüphesizdir. Gerçek esenliğin ancak cennette bulunabileceği, sonsuz hayatın, ihtiyaç bırakmayan zenginliğin, zillete yer vermeyen şeref ve üstünlüğün, eksiksiz bir sıhhatin sadece orada mevcut olduğu anlaşılır.
En’âm suresi 127. ayetinde şöyle buyruluyor: “Rableri katında onlara esenlik yurdu vardır. Ve yapmakta oldukları (güzel) işler sebebiyle Allah onların dostudur.”
Fatır Suresi’nde cennetten ilk önce Cennetü'l-And olarak bahsedilmekte, daha sonra cennet ehlinin ona Dâru’l-Mukame adını verdikleri zikredilmektedir.
Ancak bazı isimler muhtemelen cennetin farklı derecelerine özgüdür. Bu nedenle Kur’an-ı Kerim salih müminlerden bir grubun yerinin Adn cenneti diğer grubun Me’vâ cenneti diğer bir grubun ise Firdevs cennetinde, bir diğer grubun ise Cennetü’n Nâim’de olduğunu söyler. Bu cennetliklerin çeşitli makamlarına işaret edebilir.
Peygamber Efendimiz bir hadis-i şerifinde şöyle buyurur: “Cennet yüz derecedir ve her derecenin arasında yer ile gök arasındaki mesafe kadar mesafe vardır ve en yüksek derece Firdevs cennetidir. Oradan dört cennet nehri akar. Allah’tan dilediğiniz zaman Firdevs cennetini isteyin” Burada her insanın kemâl yolunda makamı ve mertebesi ne kadar yüksek olursa olsun bununla yetinmemesi gerektiği ilmini artırarak, salih ameller işleyerek ve nefsini temizleyerek daha yüksek makama ulaşmaya kendini geliştirmeye çalışması gerektiği anlaşılır.
Anlaşıldığı üzere insanın iman, amel, ilim ve ahlâk ne kadar tam olursa, ahirette de maddi ve manevi ilahi nimetler de okadar fazla olur.
En’âm suresi 132. ayeti: “Herkesin yaptıkları işlere göre dereceleri vardır. Rabbin onların yaptıklarından habersiz değildir.”
Bu dünyada makam ve mertebeler basit olmakla birlikte salih kulların ahiretteki iman, amel ve Allah’a yakınlıktaki mertebe ve makamları pek çok ayrıntı içerir. Örneğin bir kimse bir başkasına şehadetinden dolayı üstün olabilir, fakat diğeri tevazuundan dolayı ondan daha üstün bir fazilete sahip olabilir.
İsrâ suresi 21. ayeti: “Baksana, biz insanların kimini kiminden nasıl farklı kılmışızdır. Elbette âhiretteki dereceler ve farklılıklar daha büyük olacaktır.”
Allah Teâlâ, –başka hikmetler yanında– insanlar arasında değişik yönlerden farklılıklar, çeşitlilikler olmasını da dilemiştir. Kimi yaşlı kimi genç, kimi sağlıklı kimi hasta, kimi zengin kimi yoksul, kimi inançlı kimi inançsız, kimi erdemli kimi erdemsiz, kimi akıllı kimi ahmak... Âyet, âhirette farklılıkların daha da fazla olacağını bildirmekle beraber hangi bakımlardan olacağı hakkında ayrıntı vermemektedir.
