Keyrevan el yazma eserlere kısa bir bakış (2)
El Furkan sitesinin haberine göre, parşömen ve deri üzerine yazılmış bu yazmalar , Yemen’deki Sana yazmalarının keşfedilmesine kadar, erken dönem Kur’an hat sanatının incelenmesinde uzun süre birincil referans noktası olarak kabul edildi.
Raporumuzun ilk bölümünde bu antik kütüphanede saklanan iki grup parşömeni, bunların yaşlarını ve özelliklerini inceledik.
ikinci ve son bölümde mevcut delillere dayanarak bu yazmaların her birinin nasıl ortaya çıktığının tarihine değineceğiz.
Birinci ve üçüncü kolleksiyonlarda yapılan incelemede bunların en eskisinin Kur’an hafızı ve katibi Ebu Eyyub’un cariyesi Fadl’ın (295 hicri /miladi 1008) Keyrevan camiine bağışladığı yazma olduğunu göstermektedir. Ancak daha eski bir nüsha Ağlab hanedanının kurucusu İbn Ağlab’ın akrabası olan Hatice b. İbn Ağlab’ın camiye bağışladığı nüsha olduğunun söylenebileceği belirtiliyor.
Keyrevan kolleksiyonunda Afrikalılarda Kur’an bağışlama olgusunun hicri dördüncü yüzyılın ikinci yarısı ile beşinci yüzyılın ilk yarısında genişleyip büyüdüğünü görüyoruz.
Keyrevan’dan bize ulaşan en kıymetli nüshalar arasında El Hadina Mushafı, El Muiz b. Badis mushafı, El Muiz’in kızkardeşi Ümmül Alu’nun mushafı, saf altınla yazılmış El Muiz’in teyzesi Ümmü Melal’ın mushafı yer almaktadır.
Ayrıca hattat Ebu Bekir Muhammed tarafından 446 hicri/1054 miladi de Tunus'taki el-Mansuriyye Camii’ne bir Kur’an daha bağışlanmıştır.
Ebu Eyyub’un cariyesinin parşömeni
Dönemin tarihi çerçevesine bakıldığında beşinci yüzyılın geri kalan kısmı ve altıncı yüzyılın tamamı boyunca Keyrevan’da kitap yapım sektörünün tamamen duraksadığını söyleyebiliriz.
Çünkü şehrin insanları burayı terk etti, pazarlar durgunlaştı ve dünyanın farklı yerlerinden bu şehrin camilerine Kur’an taşımaya gerek kalmadı. Hatta bazı camiler boştu.
Bu yüzden Keyrevan birinci grubuna ait yazmaların miladi 9. yüzyılın ikinci yarısı ile 11. yüzyılın ilk yarısı (hicri 3. yy ikinci yarısı ile hicri 5. yy ilk yarısı) arasına dayandığını söyleyebiliriz.
Dördüncü kolleksiyon: İpliklerle süslü bu koleksiyonun cilt sayısı az olduğundan, hakkında kesin bir hüküm çıkarılmasa da kütüphane de iki örnek bulunmaktadır.
Bunlardan birincisi, hicrî dördüncü yüzyılın ikinci yarısına ait olan Kufi hatla yazılmıştır.
İkinci grup parşömenlerin tarihi
Bu gruptaki el yazmaları Fas sanatından etkilenmiş olup Keyrevan okulundan farklıdır. Bu elyazmalar hicri 7. yüzyılın ortalarından öncesine, Hafsid halifelerinin Keyrevan kurumlarını retore etmesiyle aynı zamana denk geliyor.
Hatica b. Ağlab’ın parşömeninin cildi
Bu gruba ait parşömenlerin toplanmasının tarihi 11 ila 15. yüzyıl arasındadır. Bu parşömenler muhtemelen Keyrevan dışından Tunus veya Fas’tan gelmiş olup daha sonra şehrin koleksiyonuna girmiştir.
Keyrevan parşömenleri bu şehrin gelişiminin kapsamlı bir aynasıdır, çeşitli tarihi aşamalarını tasvir eder. Keyrevan’nın medeniyet, edebiyat ve şiirin yanı sıra, parşömen yazma sanatı alanında da geliştiği vurgulanmaktadır.
4266864
