«پرتوی از تفسیر اهل بیت(ع)»؛ حرکت در مرجعیت علمی اهل بیت(ع) در تفسیر
گروه حوزه‌های علمیه ــ آیت‌الله ری‌شهری در مراسم رونمایی از کتاب «پرتوی از تفسیر اهل بیت(ع)» گفت: جامعترین تفاسیر، تفسیری است که براساس شیوه اهل بیت(ع) تفسیر شده باشد که کتاب «پرتوی از تفسیر اهل بیت(ع)» بر همین مبناست. این اثر آغاز حرکتی در جهت مرجعیت علمی اهل بیت(ع) در تفسیر قرآن است.
به گزارش ایکنا، سومین همایش «سیره امام رضا (ع)؛ آموزه‌ها و کارکردها» امروز، ۲۳ تیرماه، با حضور آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در قم برگزار شد. یکی از برنامه‌های این همایش، رونمایی از کتاب «پرتوی از تفسیر اهل بیت (ع)» بود که با حضور رئیس مؤسسه دارالحدیث رونمایی شد.
آیت‌الله ری‌شهری در سخنانی گفت: نکته مهم برای جامعه امروز ما و حوزات علمیه این است که بدانیم هدف امام رضا(ع) تلاش برای مرجعیت علمی ائمه(ع) بود و امام رضا عالم آل محمد نامیده شد، چون تبلور علمی اهل بیت(ع) در دوره این امام همام رخ داد و این حرکت منتهی به زمینه‌سازی برای حکومت جهانی اسلام به رهبری خاندان رسالت خواهد شد.
توجه به محاسن کلام اهل بیت در تفسیر قرآن
وی با اشاره به تلاش امام رضا(ع) برای فراگیر شدن مرجعیت علمی خاندان رسالت به روایتی از امام مبنی بر اینکه خداوند رحمت کند کسانی را که امر ما را احیا می‌کنند، یعنی علوم ما را فراگرفته و به دیگران آموزش می‌دهند اشاره کرد و افزود: چرا این روایت مردم را به سخنان اهل بیت دعوت کرده و نفرموده محاسن قرآن کریم؟ (گرچه طبق ثقلین اهل بیت از قرآن جدا نیست)؛ شاید یکی از دلایل این مسئله آن است که قرآنی که اهل بیت(ع) آن را تفسیر نکرده باشند و مورد بیان اهل بیت قرار نگرفته باشد، قرآنی نیست که بتواند جامعه را نجات دهد؛ این قرآن صامت است.
محمدی ری شهری ادامه داد: اهل بیت(ع) هرچه بگویند از قرآن است؛ محاسن کلام اهل بیت یعنی محاسن قرآن و در صورتی محاسن قرآن فهم می‌شود که از طریق اهل بیت به ما منتقل شود. به همین دلیل وقتی در صفین امام علی(ع) در برابر شعار «الحکم الا لله» قرار گرفتند فرمودند که کتاب صامت را که بر سر نیزه رفته رها کنید. من باید به شما خبر بدهم و حرف مرا ملاک قرار دهید.
وی با بیان اینکه اگر با این نگاه سراغ تفسیر قرآن برویم، به روش مهمی می‌رسیم، تصریح کرد: بر این اساس، آنچه از اهل بیت(ع) در تفسیر و تبیین قرآن به ما رسیده دو دسته است؛ یک دسته روایاتی که با اشاره به آیات خاص، تفسیر آیه دیگر را بیان کرده، ولی برخی اشاره مستقیم به آیه ندارد، بلکه امام برداشت خودشان را از یک آیه در تفسیر آیه دیگر فرموده‌اند.
رئیس موسسه دارالحدیث قم با اشاره به تفاسیر متفاوت عقلی، بطنی، شهودی، متشابهات و ... اظهار کرد: جامعترین تفاسیر، تفسیری است که براساس شیوه اهل بیت(ع) تفسیر شده باشد که کتاب «پرتوی از تفسیر اهل بیت (ع)» بر همین مبنا و گامی در این مسیر است. این اثر آغاز حرکتی در جهت مرجعیت علمی اهل بیت در تفسیر قرآن است.
چرایی و چگونگی نگارش تفسیر
وی با بیان اینکه به دنبال نوشتن تفسیری بودیم که همه روایات در ذیل آیات صریح و غیرصریح قرار گیرد، افزود: در این تفسیر از همه منابع در دسترس از قبیل لغت، ادب، تاریخ و مباحث دانش‌های معمولی بشری در حد توان کمک گرفته شده است. همچنین در این تفسیر از روش کار گروهی و تحقیق جمعی استفاده کرده‌ایم که در گذشته امکان آن وجود نداشت.
مسعودی خمینی با ذکر اینکه قرار بود همه آیات مرتبط با یک آیه را ببینیم که نتیجه آن دیدن ۶۰۰ آیه در تفسیر سوره حمد است تصریح کرد: کمتر کسی داشته‌ایم که هم حافظ قرآن و هم حافظ اکثریت روایات باشد و این دو را پیوند دهد که در این تفسیر این امر وجود دارد.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: بسیاری از مفسران حافظ قران بوده‌اند و همه روایات را حفظ نبوده‌اند، ولی آیت‌الله ری شهری، مؤلف این تفسیر، از جوانی هم حافظ قرآن بوده و هم بر احادیث تسلط داشته است و از این فرصت مغتنم بهره بردیم.
مسعودی خمینی بیان کرد: برای این تفسیر روایی که به دید خودمان به تفسیر اهل بیت نزدیک است ده گام را ساماندهی کردیم که قطعه‌بندی متن، تعیین معنای کانونی، واژه‌پژوهی اجتهادی، ساختار کلمات در قالب اصطلاحات و ساختار نحوی و بلاغی و سیاق متنی از جمله این مراحل است.
وی ادامه داد: در بحث سیاق کل قرآن را یک سیاق گرفتیم که همین عاملی در تمایز این تفسیر با تفاسیر دیگر است. لذا در برخی موارد به تفسیر موضوعی نزدیک شده که در نقد بر این مجموعه لازم است به آن توجه شود؛ بر این اساس برای تبیین درست غیر المغضوب علیهم در سوره حمد باید نظام ضلالت و هدایت قرآن را دریابیم و کل قرآن را در قالب یک سیاق ببینیم و در تک‌تک واژه‌ها و مفاهیم اصلی آیات چنین عمل کردیم.
مسعودی خمینی با بیان اینکه اسباب نزول نیز در این کتاب بررسی شده است، تصریح کرد: روایات تفسیری به علت اینکه می‌تواند کاستی‌های ما را در مراحل قبلی پوشش دهد در آخر این گام‌ها دیده شده است، زیرا خیلی از روایات تفسیری است که معانی درست را نشان می‌دهد.
وی در پایان تأکید کرد: گل کار گرفتن پیام از آیات قرآن است تا بتوانیم از این پیام‌ها برای جامعه امروزمان بهره ببریم.
انتهای پیام
