Ayet ve rivayetlerin bakış açısında iş ve emek kültürü

Allah yaratılış dünyasını insan merkezli ve yaratılışın temeli olacak şekilde yaratmıştır ve maddi dünyadaki her şey insanın yetki ve kontrolü altındadır.

İnsanın hayatını devam ettirebilmesi için ihtiyacı olan her türlü maddî nimetleri yeryüzünde yaratan Cenâb-ı Hakk, bu nimetlerden hangi esaslara göre faydalanılması gerektiğini ve aynı zamanda mânevî ihtiyaçlar için dikkat edilmesi gereken esasları vahiy yoluyla bildirmiştir. “İnsan ancak çabasının sonucunu elde eder ve çabasının karşılığı ileride mutlaka görülecektir. Sonra kendisine karşılığı tastamam verilecektir.” (Necm: 39-41)

Kur’an öğretileri ve rivayetleri, insana her zaman hayatın gereklerini elde etmek için çok çalışmasını emretmiş ve onu tembellikten ve başkalarına yük olmaktan kesinlikle men etmiştir.

A’râf suresi 10. ayetinde şöyle buyurulmaktadır: "Doğrusu sizi yeryüzüne yerleştirdik ve orada size geçim vasıtaları verdik. Ne kadar da az şükrediyorsunuz!". 

Müslüman hem dünyasını ikame etmek için çalışıp çabalamak zorunda olduğu gibi, diğer taraftan ahirette bütün ettiklerinden sorumlu olduğu bilincinde hareket etmek zorundadır. Bundan dolayı emek ve helal kazanç birbirinden ayrılmaması gereken iki önemli husustur.

Her bir gün, insana her zaman eşlik eden ilâhi nimetler için çabalamak ve yararlanmak için bir fırsattır. Kasas suresi 73. ayeti: “Allah, rahmetinden dolayı size geceyi ve gündüzü yarattı ki dinlenesiniz, lutfundan rızkınızı arayasınız ve bütün bunlara şükredesiniz”.

Allah, insanın çabası için tüm mazeretleri ve engelleri kaldırmış ve insanın yolunu kolaylaştırarak ihtiyacı olan her şey temin edebilmesi için yerde ve gökteki her şeyi insan için yaratmıştır. Lokman suresi 20. ayeti:  “Allah’ın, göklerde ve yerde bulunan şeyleri hizmetinize verdiğini, nimetlerini gizli ve açık olarak önünüze bolca serdiğini görmez misiniz? İnsanlardan öyleleri vardır ki bir bilgi, bir rehber ve aydınlatıcı bir kitap olmadan Allah hakkında tartışmaya kalkışırlar”.

İnsan doğru bakar ve düşünürse çabalamaktan ve çalışmaktan başka bir yolu olmadığını görür. Bu durumda Allah emek verenleri sever ve onlara yardım eder. Peygamber Efendimiz  (s.a.v) şöyle buyurmuştur: Allah bazı grupların dualarına icabet etmez, bunlardan biri tembel ve çok çalışmayan kimselerdir.

Eşref-i mahlukât olan insan, en güzel surette ve akıl nimeti ile donatılarak dünyada var edilmiştir. Allah’ın imtihana tabi tuttuğu insanın, varlık gayesi ise Allah’ın varlığını, birliğini ve hâkimiyetini kabul edip sadece O’na kulluk etmektir. Bu nedenle çalışmaktan vazgeçmeye hakkı yoktur ve mutluluğu için her zaman bir yol araması gerekir.