Tahran Üniversitesi Kur’an ve Itret okulu öğretim üyesi Hani Çitçiyan tevbe suresi üzerine düşünme toplantılar zincirinin 18. dersinde insanın iki yüzlü olmasının faktörlerini beyan etti. Özet metin şöyledir:
İslam toplumunda gruplar yaşıyor ve Kur’an onlar hakkında şöyle buyuruyor: “Onlar sizi hoşnut etmek için (size gelip, inandıklarına dair) Allah’a yemin ederler. Oysa gerçekten iman etmiş olsalardı bilirlerdi ki, Allah ve resulü hoşnut edilmeye daha lâyıktı.” (Tevbe suresi, 62. ayeti)
Muhallifun grubunun bir diğeri ise Allah’ın ve Resul’ün rızâsı ile ilgilenmeleri gerekirken insanların rızâsı ile ilgilenenlerdi. İnsanların hoş karşılaması ve razı olması onlar için önemliydi. İmanın hakikatinin alâmeti, kendisi için sadece Allah’ın rızasının önemli olmasıdır. Tevbe suresi, 63. ayeti: “.. İşte bu, büyük bir rezilliktir..” Memnuniyet kaygısı taşıyan bu kişiler, Allah’ın düşmanlarıdır. (E lem ya’lemû ennehu men yuhâdidillâhe ve resûlehu fe enne lehu nâre cehenneme hâliden fîhâ )“Allah’a ve Resûlüne karşı gelen kimseye, içinde ebedî kalacağı cehennem ateşinin olduğunu bilmediler mi?” Böyle bir yaklaşım ikiyüzlülüğe ve yol açar. Bu yaklaşıma sahip olan, istese de istemese de münafık olur.
Buradan Tevbe Suresi 75. ayetine kadar münafıklardan bahseder: “Onların içinde öyleleri var ki, “Allah bize lütuf ve kereminden bahşederse biz de elbette hayır yolunda harcar ve iyi kimselerden oluruz” diye Allah’a söz vermişlerdi.”
Bu ayette bu karakterdeki insanların iyi kimselerden olma hedefi ve vaadini de kendilerine geniş imkânlar verilmesi şartına bağladıklarına değinilmesi insan psikolojisine ışık tutma açısından ilginçtir. Mallarını İslam yolunda bağışlayacaklarına söz verdiler, fakat verdikleri sözü unuttular. Hased insanın münafık olmasına sebep olur. Hasedin kökeni bencilliktir.
Nifağa dönüşen hased
Surenin 78. ayeti bu ahdi bozanlara cevaben şöyle buyurmaktadır: “Hâlâ anlamadılar mı ki Allah onların sırlarını da, gizli görüşmelerini de bilir ve Allah bütün gizlileri eksiksiz bilmektedir!” bu ayetten bu sürecin çok yavaş gerçekleştiği anlaşılmaktadır. Önce kendi kalbine fısıldıyor.
Tevbe suresi 80. ayeti şöyle : “Onların bağışlanması için Allah’a ister dua et ister etme; onların affedilmesi için yetmiş kere de dua etsen Allah onları bağışlamayacaktır. Çünkü onlar Allah ve resulünü inkâr etmişlerdir. Allah günaha batmış kimseleri doğru yola iletmez.” Ayet uyarıda bulunuyor. Kendilerinden söz edilen münafıkların affedilme şanslarını tamamen yitirmiş olduklarıdır. Bunun gerekçesi âyette şöyle açıklanmıştır: “Çünkü onlar Allah ve resulünü inkâr etmişlerdir. Allah (böylesine) kötülüğe saplanmış kimseleri doğru yola iletmez.”
81. ayette şu sonuca varıyor: “Allah’ın Resulünün çağrısına uymayarak seferden geri kalanlar yerlerinden ayrılmamış olmaktan dolayı sevinç duydular; canlarıyla mallarıyla Allah yolunda savaşmak istemediler, üstelik “Bu sıcakta sefere çıkmayın” dediler. De ki: “Cehennem ateşi çok daha sıcaktır” anlayabilselerdi!”
Bu insanlar zamanla cihad’dan uzaklaşıyor. “ Yapıp ettikleri karşısında artık az gülsünler, çok ağlasınlar! “(Tevbe suresi, 82. ayeti)
4097427