Nehcü’l Belağa’nın bakış açısından cahiliye toplumun üç özelliği

İslam’ın ilk dönemleri ve İslam medeniyetinde cehalet, medeniyetten, ahlaktan ve kültürden uzaklaşmak anlamına geliyordu. Bu yüzden cahiliye toplumuna kargaşa ve karışıklık hakim olup insanların can güvenliği yoktu.

Hz Ali’nin (a.s) hayatının temelleri, Kur’an ve Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) sünnetine dayanıyordu. Onun sosyal hareketleri ve toplumla davranışı İlâhi ve Nebevî  emirleri takip ettiğinden dolayı bizim için mükemmel bir örnektir.

Nehcü’l Belağa araştırmacısı Bahşali Kanberi sosyal ahlakı Nehcü’l Belağa’ya göre araştırarak açıklamalarda bulundu. İlk toplantıdaki açıklamalarının özet metni şöyledir:

Nehcü’l Belağa’da çok önemli bazı anahtar kelimeler bulunmakta olup bunlardan biri ‘Cahiliyet ‘ kelimesidir. Aslında bu kitabı anlamanın yolu da bu anahtar kelimeleri anlamaktan geçiyor ve bu kelimelerden biri de cahiliyettir.

Nehcü’l Belağa’daki cehalet, bilgiye karşı değildir. Yani alim olmayan birine cahil demek gibi değildir. Cahil kimse Nehcü’l Belağa’da genelde İslam kültüründe ve İslam’ın ilk dönemlerinde medeniyetten (sosyal hayattan), ahlaktan ve kültürden uzaklaşmak anlamına geliyordu. Yani cehaletin üç özelliği vardır; medeniyetten uzak , ahlaktan uzak ve kültürden uzaktır.

Nehcü’l Belağa’nın 2. Hutbesi bu konuyu çok güzel şekilde ele alır.  Ben bu hutbenin bu alanla ilgili ve cahiliye toplumunun özelliklerini anlatan, medeni bir toplumun özelliklerinin belirgin olacağı bir bölümünü açıklayacağım.

Hz Ali (a.s.) Nehcü’l Belağa’nın 2. Hutbesinde birkaç noktaya değinmiştir. Birincisi, bu toplumda insanların “kaybolmuş ve yoldan çıkmış” olmasıdır. Yani hedeflerine nasıl ulaşacaklarını bilmiyorlar çünkü bu toplumda kültür yoktur.

İkinci özellik toplumdaki bireylerin kafalarının karışmış olması ve hangi yöne gideceklerini bilmemeleridir.

Üçüncü özellik tam olarak cahiller kelimesine işaret etmektedir. Yani cahiller fitnelere düşmüşlerdi. Devamında ise şöyle geliyor:” İnsanlar bu fitneler içinde yollarını kaybetmiş, şaşırıp kalmış, bilgisiz hale gelmişlerdi. Fitneler içinde kıvranı­yorlardı. En hayırlı evin en kötü komşular idiler.”

Cahiliye toplumunda kınanacak hareketler ve kafa karışıklığı hakim olup can güvenliği yoktu. Kimler can güvenliğine sahip olabilirler? Fikri ve düşünsel güvenliği olanlar. Hz Ali (a.s.) şöyle söylüyor: “Uykuları uykusuzluk ve sürmeleri gözyaşıydı. Bilgi sahiplerinin ağzına gem vurulmuş, cahil/bilgisiz insanlara ikram edilir olmuştu.”

Bu özellikler herhangi bir toplumda ne zaman kendini gösterse, o toplum cahil, medeniyetten ve kültürden uzak bir toplum olarak kabul edilir.

4131408