Kur’an’a göre ekonomik faaliyetlerde düzen
İslam dininin birinci kaynağı olan Kur’an, diğer birçok toplumsal kurumda olduğu gibi ekonomi kurumunun temel ilkelerini belirlemiştir. İslam ekonomisinde sistem, İslam hukukunun birincil kaynakları Kur’an ve Sünnet başta olmak üzere İslam’ın temel kaynaklarından beslenmektedir. İslam iktisadında sınır, İslam dininin belirlediği kapsam ve çerçevedir. Amaç bireyin ekonomik ihtiyacını karşılamak ve sorunlarını çözmekle birlikte, dünyevi ve uhrevi saadeti sağlamaktır. Hedef sadece maddi tatmin sağlamaktan ibaret olmayıp, Kur’an’ın insanlar için belirlediği yüksek gayelere ulaşmaktır.
Mülkiyet insan yaşamının omurgasıdır. Maddi olarak ayakta duramayacak durumda olan insanlar fakir olarak adlandırılır. Nisâ suresi 5. ayetinde mal ve servetin ehliyet sahibi olmayan insanlara emanet edilmemesi gerektiği belirtilmektedir. Zenginlik ve servet insan ve toplumun ilerlemesinin ve istikrarının sebebidir. “Allah’ın geçiminize dayanak kıldığı mallarınızı aklı ermezlere vermeyin; o mallarla onları besleyin, giydirin ve onlara güzel söz söyleyin.” Toplumun mal varlığı “harcamalarda ölçüsüz davranan, malını akıllıca kullanma” yeteneğinden mahrum bulunan insanlara verilmemelidir. Çünkü onlar toplumun belini kırar ve milleti düşürür.
Aklı ermez olan insanların özelliklerinden biri de malı kullanmayı ve ondan faydalanmayı bilmemesidir. Kur’an’a göre sermaye, mülk sahibi olabilmek ve yönetebilmek için sadece olgunluğa değil aynı zamanda ekonomik büyüme ve olgunluğa da ihtiyaç duyar. Kur'an-ı Kerim Nisâ suresi 6. ayetinde yetimler hakkında şöyle buyuruyor : “Evlilik çağına gelinceye kadar yetimleri deneyin; eğer onların yeterli fikrî olgunluk düzeyine eriştiklerini tespit ederseniz hemen mallarını kendilerine verin, büyüyecekler de mallarını alacaklar diye o malları israf ile ve tez elden yiyip tüketmeyin. Zengin olan (veli) yetim malına tenezzül etmesin, yoksul olan da kararınca yesin. Mallarını kendilerine verdiğiniz zaman yanlarında şahit bulundurun; hesap sorucu olarak da Allah yeter.”
Yetimlerin henüz malı akıllıca kullanma yeteneği ve olgunluğa ulaşmadan ekonomik büyüme açısından test edilmesi gerekir. Buda eğitilerek ve ticaret öğretilerek gelişmesi sağlanır. Ekonomik büyümede planlama ve davranışta düzen ve disiplin ekonomi yönetiminin en önemli unsurları arasındadır.
Davranış nizamının tezahhürlerinden biri de işleri ertelemekten kaçınmaktır. Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) “Vay ümmetimin işini yarına erteleyen sanatkarlara.” dediği rivayet edilir.
Hz Ali (a.s) Malik Eştere insanların sorularına cevap verme ve hacetlerini aynı gün içinde giderme gibi işleri kendisinin yapmasını tavsiye etmiştir. Hz Ali (a.s) herşeyin zamanında yapılmasını ve ertelenmemesi gerektiğini vurgular.
