"Vehbi Ismail Haki": Perintis Penyebaran Ilmu al-Quran dalam Bahasa Albania
Laporan IQNA, memetik muslimsaroundtheworld; Albania ialah sebuah negara majoriti Muslim di tenggara benua Eropah, berjiran dengan Greece, Serbia dan Macedonia, dan ibu negaranya ialah Tirana. Sebanyak 70 peratus penduduk negara ini beragama Islam.
Terdapat pelbagai pandangan mengenai bagaimana Islam mula memasuki kawasan ini. Sesetengah berpendapat bahawa hubungan awal Albania dengan Islam berlaku melalui pedagang-pedagang Iran sebelum kekuasaan Uthmaniyyah di Balkan. Pandangan lain pula menyatakan bahawa rakyat Albania mengenali Islam melalui aktiviti orang Arab Sicily, khususnya di kawasan Lezha di Albania.
Negara ini telah melahirkan ramai ulama besar yang memberi sumbangan dalam penyebaran ilmu dan budaya Islam. Salah seorang tokoh terkenal tersebut ialah Vehbi Ismail Haki «وهبی اسماعیل حقی».
Vehbi Ismail Haki dilahirkan pada tahun 1919 di bandar Shkodër, utara Albania, salah satu bandar tertua negara itu yang berusia lebih 2,000 tahun. Ketika pemerintahan panjang Uthmaniyyah (1479–1912), Shkodër menjadi pusat budaya Islam di utara Albania dan melahirkan ramai tokoh unggul dalam ilmu dan peradaban Islam.
Bapa beliau ialah seorang imam terkenal dan tokoh berilmu yang memiliki perpustakaan besar dengan ribuan buku dalam bahasa Arab, Uthmani dan Parsi. Puisi-puisi karangan bapanya yang ditulis dalam aksara Albania merupakan kesinambungan warisan budaya berabad-abad lamanya dan memberi pengaruh mendalam dalam pendidikan Vehbi Ismail.
Perpindahan ke Kaherah dan Pembentukan Ilmiah
Perpindahan beliau ke Kaherah berlaku seiring perubahan destinasi pendidikan pelajar Albania yang sejak 1923 beralih dari Istanbul ke Kaherah, berikutan penubuhan "Persatuan Muslim Albania" di Mesir.
Beliau menamatkan pengajian di Universiti al-Azhar pada musim panas 1945. Namun, beliau tidak dapat pulang ke tanah air kerana rejim komunis telah berkuasa dan tidak memberi ruang kepada pengamal agama. Oleh itu, beliau memilih Mesir sebagai tanah air keduanya.
Sepanjang berada di Mesir, beliau mendalami budaya Arab dan bekerjasama dengan majalah-majalah budaya Arab terkenal seperti al-Thaqafah , al-Risalah dan al-Hilal (الثقافه، الرساله و الهلال), yang menghimpunkan tokoh besar seperti Taha Hussein «طه حسین», Abbas Mahmoud al-Aqqad «عباس محمود العقاد», Abdul Qadir al-Mazini «عبدالقادر المزینی», Ahmad Amin «احمد امی», Ahmad Zaki «احمد زکی» dan lain-lain. Beliau bersahabat dengan kebanyakan tokoh tersebut. Para ulama Muslim Albania, sebagaimana ulama lain di dunia Islam, pada umumnya enggan menterjemah al-Quran kerana percaya bahawa pembacaan al-Quran perlu dilakukan dalam bahasa Arab, sekurang-kurangnya untuk solat.
Namun, selepas kemerdekaan Albania pada tahun 1912, gerakan nasionalis yang menyatukan Muslim dan Kristian mendorong usaha penerjemahan budaya. Salah seorang pemimpin gerakan itu, I. Qafëzezi, memulakan terjemahan al-Quran dari bahasa Inggeris dan menerbitkan bahagian pertamanya pada tahun 1921 sebagai sumber budaya penting bagi rakyat Albania.
Pada tahun 1950, bermula dari keluaran ketiga majalah Jeta Muslimane Shqiptare ("Kehidupan Muslim Albania"), Vehbi Ismail menerbitkan beberapa surah seperti al-Fatihah, al-Baqarah, al-Hujurat, al-Furqan dan lain-lain, yang menerima sambutan besar. Beliau kemudian memutuskan untuk menterjemah seluruh al-Quran dan berjaya menyiapkannya.
Namun, ketika beliau melakukan perjalanan ke negara Arab untuk mencari dana penerbitan, beg yang mengandungi manuskrip terjemahan itu hilang. Beliau menunggu berbulan-bulan tetapi manuskrip itu tidak ditemui.
Beliau kemudian memberitahu sahabatnya, Fathi Mehdiu «فتحی مهدیو», yang turut berminat menterjemah al-Quran, bahawa kerana faktor usia beliau tidak lagi mampu memulakan semula projek tersebut. Ini membuka peluang kepada Mehdiu untuk meneruskan cita-citanya.
Mehdiu, yang hidup di bawah tekanan rejim komunis Yugoslavia—di mana memiliki mushaf al-Quran boleh membawa seseorang ke penjara—berjaya menyiapkan terjemahan lengkap al-Quran dari bahasa Arab ke Albania dan menerbitkannya di Pristina pada tahun 1985. Ini merupakan terjemahan penuh pertama al-Quran ke dalam bahasa Albania dari bahasa Arab.
Vehbi Ismail, yang berpuas hati dengan karya tersebut, mempromosikannya di Amerika Syarikat dan Kanada. Beliau turut memperkenalkan terjemahan itu dalam Simposium Antarabangsa Terjemahan al-Quran pertama yang diadakan di Istanbul pada tahun 1986.
4305152
