Васияти таърихии Имом Алӣ (а) ҳамчун санади адолати молиявӣ дар Ислом
Ба гузориши ИКНА, ба нақл аз канали телеграмии Инъикос, ин матн санаде аст, ки гуфта мешавад Алӣ (а) барои фарзандонаш дар соли 39 ҳиҷрӣ таҳия кардааст, то қасди худро барои табдили заминҳояш ба вақфи хайр эълом кунад. Ин санад заминҳои Алӣ (а)-ро муайян мекунад ва нишон медиҳад, ки чӣ гуна сарвати ӯ бояд байни фарзандонаш тақсим ва идора шавад.
Шон Энтони (устоди Донишгоҳи давлатии Огайо), дар мақолаи нави худ, ба таҳлили таърихии мӯҳтавои ин васият, мутобиқати он бо суннатҳои кишти заминҳои зироатӣ дар оғози Ислом, нусхаҳо ва роҳҳои интиқоли васият дар байни хонадони Алӣ (а) ва низ ихтилофот байни алавиён дар бораи садақоти Алӣ (а) мепардозад.
Аз ин васиятнома, ҳадди ақал 5 нусхаи қадимӣ боқӣ мондааст ва Энтони изҳор медорад, ки ҳамаи онҳо баргирифта аз санаде аслӣ ва қадимӣ ҳастанд, ки нусхаҳои он бешубҳа дар ихтиёри алавиёни аввалия қарор доштааст.
Пурратарин нусхаи ин васиятномаро Ибни Шабба дар «Ахбори Ал-Мадина» ва сипас Кулайнӣ дар «Ал-Кофӣ» ҳифз кардаанд ва Энтони бо тасҳеҳи нусхаи Ибни Шабба бар асоси нусхаҳои «Ал-Кофӣ», матни комили васиятномаро тарҷума ва таҳлил кардааст. Пораҳое аз ин тарҷума чунин аст:
Гуфта мешавад, манбаи нақли Ибни Шабба, нусхае аз ин васият аст, ки дар дасти Ҳасан ибни Зайд (вафот 168 ҳиҷрӣ), писари Зайд ибни Ҳасан ибни Алӣ ибни Абӯтолиб, яке аз мутасаддиёни ин вақфҳо, будааст. Хушбахтона, дар соли 1995 ду санади тӯлонии арабӣ аз Зайд дар водии Ҳазра байни Мадина ва Ямбуъ (яке аз маҳалҳои асосии вақфҳо) кашф ва нашр шуд, ки ба таъбири Энтони, ҳамчун «шаҳодате покнашаванда бар фаъолиятҳои Зайд дар он минтақа» боқӣ мондаанд.
Энтони дар идома ривоятеро нақл мекунад, ки чӣ гуна Алӣ (а) пас аз гирифтани фоида аз заминҳояш дар Ямбуъ ба хариди миқдори зиёди маводи ғизоӣ пардохт. «Ҳарчанд худи Алӣ бо парҳези оддии фатири тар зиндагӣ мекард, гӯштҳое, ки мехарид, озодона ба мусалмонони Кӯфа медод, то аз он баҳра баранд.»
Энтони ба ду хусусияти фарқкунандаи ин васият таъкид мекунад: «Ин васият аз ҷиҳати мӯҳтавои зиёде, ки дар он барои озод кардани ғуломон ҷой дода шудааст, фарқкунанда ва барҷаста аст. Ба назар мерасад, Алӣ суннатеро барои озодсозии густурдаи ғуломон дар васиятномаҳо асос гузошт, ки бисёре аз насли ӯ низ аз он пайравӣ карданд ва ба ҳамин тартиб теъдоди зиёде аз ғуломони худро озод карданд.» Ин хусусият бо мӯҳтавои дигари васияти Алӣ (а) дар бораи зарурати риояи «ма малакат аяманакум» мутобиқат дорад.
Хусусияти дигари фарқкунанда, баробариест, ки Алӣ (а) байни фарзандони худ аз издивоҷаш бо занони озод ва канизонаш қоил шудааст. Дар қонунҳои Рими қадим ва яҳудиён, фарзандони ҳосилшуда аз издивоҷ бо зани ғулом, вазъи ғуломии модарро мерос мебурданд ва наметавонистанд ҳамчун ворис аз падаронашон мерос баранд. Аммо дар ин васият, ҳамаи фарзандон, ворисони озод ва баробар барои мероси ӯ ҳисоб мешаванд.
