İslam toplumunda komşuluk ilişkileri

Günümüzde azametli ve kalabalık şehirlerde yalnız yaşama, hatta kimsesizleşme gerçeğiyle karşı karşıyayız. Bu durum İslam’ın hedeflemediği ve kabul etmediği, insana ve topluma zarar veren bir sorundur. İnziva ve toplumdan soyutlanma İslam’ın tavsiye ettiği bir hayat tarzı değildir.

Her insan çevresinde bazı insanları tanır ve yavaş yavaş onları komşu olarak kabul eder. Bu insanlar özel hayatımızda yer almasalar da dinin kendilerine saygı göstermek için gerekli gördüğü bazı haklara sahiptirler.

Günümüz sosyal hayatı, yerleşik kural ve düzenlemelere uyulmadan mümkün değildir. Toplum ve insanların sosyal ilişkileri birçok sorunla karşı karşıyadır.

Toplumdaki önemli konulardan biri özel kuralları olan komşuluk ilişkileridir. Farklı kültürlerde insanların komşularla ilişkileri farklılık gösterir ancak asıl önemli olan düzenlemelere ve ahlaki kurallara uymaktır.

Dini açıdan bakıldığında, komşular genellikle bireylere en yakın kişiler arasında anıldığı için özel bir konuma sahiptir. Bu nedenle, komşularla ilgili olarak bazı haklar ve görevler belirlenmiştir. Bunları uygulamak dünyada olumlu sonuçlar getireceği gibi ahirette de sevap kazandıracaktır.

Komşuların hakları o kadar önemlidir ki, Kur’an-ı Kerim ve din büyüklerinin rivayetlerinde bu konuda çeşitli tavsiyeler verilmiş olup Kur'an-ı Kerim, komşulara saygı duymanın gerekliliğine işaret eder: “Allah’a kulluk edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın. Anne babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlara iyi davranın. Allah kendini beğenen ve böbürlenip duran kimseyi asla sevmez.” (Nisâ suresi, 36. ayeti)

Ya da Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) hadislerinde komşuya saygı duymak, anneye saygı duymakla eş tutulmuştur. “Komşunun komşuya hürmeti, anneye hürmet gibidir.” (Bihar-ül Envar, clt: 76, sf: 154)

Her insanın komşusunun sevinçlerinde ve üzüntülerinde yanında olması gerekir. Peygamber Efendimiz (s.a.v) komşu hakkından bahsederken hastayken onu ziyaret etmesi, ölürse cenazesine gitmesi, borç isterse borç vermesi, hayatında bir mutluluk varsa, onu tebrik etmesi, sıkıntılarına ve üzüntülerine ortak olması gerektiğini söyler. (Nehcül Fesahe, sf:291)

Başka bir rivayette şöyle derler: Meyve aldığınızda komşunuza hediye edin, bunu istemiyorsanız o meyveyi gizlice eve götürün ve çocuğunuzu dışarı meyveyi yerken göndermeyin çünkü komşunun çocuğu bunu arzu edebilir.Yemeğinizin kokusu komşunuzu rahatsız etmesin ve bir miktar ona gönderin (Usul-u Kafi, 2:666)

Komşuluk ilişkilerinde dikkat edilecek bir diğer nokta da komşuluk sınırlarının belirlenmesidir.