Kur’an-ı Kerim’in ilk tam Şii tefsiri; Et-Tıbyani
Bu tefsir sarf, nahiv, anlam, beyan, hadis, fıkıh ve kelâm gibi her türlü Kur’an ilimlerini ve tekniklerini içerir.
Bu tefsirin müellifi, Ebû Ca’fer Muhammed b. el-Hasan b. Ali b. el-Hasan et-Tûsî’dir. Hicri 385/995 senesi Ramazan’ında Tûs şehrinde doğdu. Hadis ve fıkıh alanında en ünlü Şii araştırmacılardan biridir. 23 yaşındayken Horosan’dan Irak’a geldi. Şeyh Müfid ve Seyyid Murtaza gibi alimlerden eğitim aldı. Abbasi halifesi Al Kaim b Emrillah, Bağdat Kelam eğitim kürsüsünü ona emanet etti.
Şeyh Tûsî daha sonra Necef’e gitti ve burada eğitim ve ilmî faaliyetlerini sürdürdü. Şehirde ilmi faaliyetler düzenlemeyi ve orada öğretim grupları oluşturmayı başardı. Diğer alimler ona katıldı ve kısa süre sonra Necef, Şii Müslümanların ilim ve fikir merkezi haline geldi.
Şeyh Tûsî, Bağdat’ın akılcı ilahiyat okulunun liderlerinden biriydi ve üstadlarının yöntemini devam ettirdi ve mükemmelleştirdi.
Dini ilimlerin çeşitli alanlarında eserler kaleme almış ve yetiştirdiği öğrencilerle Şii düşüncesinde kalıcı bir etki yaratmıştır. Şii fıkıh ve inançlarında içtihat ve akılcılık Tûsî’nin çabalarıyla hakimiyet kazanmış ve asırlar sonra Ahbâri akımın hâkimiyetine son vermiştir. Usûlü fıkıh ilmini ihya eden ve içtihadı fıkıh alanına sokan ilk âlim olarak bilinir.
Şeyh Tûsî’nin tefsir metodu
Şeyh Tûsî’den önceki Şiilerin tefsirleri, Kur’an ayetlerinin tefsirinde sadece rivayetleri iktibas etmekle sınırlıydı. Bununla birlikte Şeyh Tûsî, Şii veya Sünni tüm önceki alim ve müfessirlerin görüşlerine dikkat çekmiş İslam’ın gelişinden önceki döneme ait Arapça edebi metinleri dikkate alarak incelemiştir. Bu tefsirin diğer bir özelliği de zor kelimeler, kıraat farklılıkları, fıkıh, kelam ve belâgat konuları hakkında bilgi vermesidir.
Şeyh Tûsî, Kur’an ayetlerine istinad ile Kur’an’ı insan aklının anlayabileceği bir metin olarak kabul eder ve kendisinden önceki müfessirlerin benimsediği hadis temelli yaklaşımları kabul etmez.
Şeyh Tûsî’nin bu eserdeki yöntemi sadece tefsirle ilgili hadisleri toplamayıp, aynı zamanda kendisi de tahlil etmiş, değerlendirmiş ve içtihat yapmıştır.
Tefsirut-Tıbyani tefsiri çok kaynaklı ve kapsamlı bir tefsir olarak kabul edilir. Bu yöntemde müfessir tefsir anlayışında Kur’an, rivayet, akıl gibi kaynaklardan yararlanır.
Şeyh Tûsî bu tefsirde başta surelerin Mekki mi, Medeni mi olduğu ve diğer bazı özelliklerinden bahseder. Daha sonra kelimelerin lâfzî mânâları, kıraat farklılıkları, nahiv ve belâgat noktalarını ele alır ve ardından açıklamalarda bulunarak farklı görüşlerden bahseder.
En çok konuşulan başlıklar 