Kur’an’ın sözlü ve manevi sırlarını açıklayan bir tefsir

‘Garâibü’l Kur’an Regaibü’l-Furkân’ tefsiri İlâhi kitabın sözlü ve manevi beyan açısından kapsayıcı bir tefsirdir.

IQNA’nın haberine göre, bu tefsir öğretici bir yaklaşımla akılcı bir tefsir olup Kur’an’ın sözlü ve manevi öğretilerine göre yazılmıştır. Kur’an’ın zahiri, batınî ve manevî sırları arasında anlamlı bir bağ kurabilmiş en iyi Kur’an tefsirlerinden bir olarak kabul edilebilir.

Nişaburi kimdi?

Nizâmeddin Hasan b. Muhammed bi Hüseyin Horosani Nişâbûrî (ö. 1328) Nizâmeddin el-A‘rec ve Nizâmü’l-A‘rec lakaplarıyla, ayrıca Kummî ve Horasânî nisbeleriyle anılmıştır. Kum’da yaşadı, Nişabur’da doğudu ve büyüdü. Onun araştırması, becerisi, doğruluğu ve derin düşüncesi kendinden sonraki alimler arasında meşhur olmuştur.. Aklî ilimlerde ihtisas sahibi olup, Arap dili ve edebiyatı tekniklerine hakimdi.

Birçok eser bırakan  Nîşâbûrî’nin en önemli kitabı ‘Garâibü’l Kur’an Regaibü’l-Furkân’ tefsiridir. Diğer eserleri Evḳāfü’l-Ḳurʾân, Lübbü’t-teʾvîl.. sayılabilir. 

Garâibü’l Kur’an’ın özellkikleri

Nîşâbûrî Kur’an tefsirini yazarken Fahreddin er-Râzî’nin Mefâtîḥu’l-ġayb’ı başta olmak üzere tefsir külliyatından, hadis, fıkıh, felsefe ve tasavvuf kaynaklarından istifade edilerek yazılmış hacimli bir eserdir. Ayrıca Zemahşerî’nin el-Keşşâf’ından yararlanmıştır. Sadece onların görüşleriyle yetinmemiş kendi görüş ve noktalarından bir çoğunu katmıştır. Peygamber Efendimiz’in (sav) hadisleri, sahabe ve Tabi’înden gelen rivayetler bu kitapta özel bir yere sahiptir.

Razi ve Zemahşerî'nin sözlerini iktibas etmekle yetinmemiş ve bu kaynaklara pek çok nokta eklemiş bazen de reddetmiştir. Zemahşerî ile Razi’nin görüş farklılıkları olduğunda hangisine katıldığı konusunda kendi görüşünü sunmuştur.

Nişâbûrî, Kur’an tefsirinin sonunda kendisini eseri yazmaya iten sebeplerden bahseder. İlk olarak bu tefsiri  dünya ve ahirette kendisine bir yoldaş ve arkadaş olsun diye yazdığını, ikinci olarak Kur’an’ın mucizevi yönlerini ifade etmede etkili olan kelimeler, anlamları ve işlevleri dahil olmak üzere Kur’an tefsiri alanında yararlı görüşler ve tartışmalar kaydetmek için olduğunu söyler.

Nîşâbûrî  kaynaklardan biri olarak Fahreddin Razi’nin tefsirini seçmesinin nedeninin Razî’nin tefsirinin içinde faydalı içerik ve etkili tartışmalar olduğu gibi bir yandan da gereksiz ve verimsiz içeriklerin okuyucuları yorduğunu söyler. Bunun üzerine Nîşâbûrî gereksiz şeyleri çıkararak Kur’anın muhtevasında aksama olmasın diye kısa ve özlü bir şekilde okuyucuya sunmaya karar verir.

Tefsir tarzı

Bu Kur’an tefsirinde Nîşâbûrî’nin kendine has bir metodu vardır. Her surenin başında öncelikle surenin adı, Mekke, Medeni, ilgili ayet ve hadis sayısı, kelime ve harf sayısı gibi genel bilgileri verir. Kur’an ayetlerini zikrettikten sonra farklı kıraatleri verir. Kıraatlerin farklılığına itirazında sadece kıraat ilminin on  kıraat ünlü öncülerinin kıraatlarıyla yetinir.

Bu tefsir, kapsamlı olmasının yanı sıra özelliklerinden biri de muhtevasının kategorilere göre ayrılmasıdır. Bu da onlara erişmeyi kolaylaştırmıştır. Konuları birkaç kategoriye ayırmıştır. Tefsir kısmında konuları birkaç bölüme ayırır ve her bölümü de kendi içinde konulara ayırır. Bu arada iktibasların birbirinden ayrılması ve ayetlerin muhtevasının ayrılması muhtevaya kolay ulaşmada önemli rol oynamaktadır.

Rovzet ul Cennet yazarı bu tefsirin yeri ve önemi hakında şöyle yazar: Nîşâbûrî’nin Kur’an tefsiri, sözlü ve manevi noktaları  zahirî ve batınî faydaları içeren İlâhi Kitabın en iyi tefsirlerinden biridir.