Unang Qur’an na Isinalin na Binigkas sa Wikang Rohingya ay Malapit ng Ipalabas
Ang pagsasalin, na batay sa Haring Fahad na bersiyong Ingles ng Saudi Arabia ng Quran, ay ilalabas nang paunti-unti na may unang ilang mga bahagi na inaasahang maibabahagi sa darating na Ramadan, simula mula sa kalagitnaan ng Abril, sinabi ng mga nagsasaayos sa likod ng proyekto sa TRT World.
Ang Rohingya ay isa sa pinaka-inuusig na mga minorya sa buong mundo, alinsunod sa Nagkakaisang mga Bansa (United Nations). Mahigit sa 800,000 na katao, ang malaking bilang ng mga kababaihan at mga kabataan kabilang sa kanila, ay napilitang tumakas sa kanilang mga tahanan sa Myanmar matapos ang isang mabangis na operasyon ng militar.
Ang mga aktibista sa karapatang pantao ay naitala ang maraming mga kaso ng panggagahasa, sa labas ng hukuman na mga pagpatay at buong nayon na sinunog hanggang sa maging abo sa estado ng Rakhine ng Myanmar, na dating kilala bilang Arakan.
Ngunit ang mga dekada ng pag-uusig at paghahagdlang ng estado ng pamahalaang Budhista ay nawasak din ang wikang Rohingya kasama ang kanilang mga aklat at nawasak ang banal na mga kasulatan at pinagbawalan sa edukasyon.
"Hindi kami pinapayagan na magbasa at magsulat sa wikang Rohingya. Bibigyan nila kami ng mabigat na parusa para doon, na kung saan ay papatayin o ikukulong," sabi ni Muhammad Noor, isang aktibista at negosyanteng Rohingya, sino ay bahagi ng kampanya sa pagsasalin.
Ang nakaraang pagtatangka sa pagsasalin ng Rohingya ay hindi kumpleto at karamihan ay nasa anyo ng teksto, na alin gumagamit ng Urdu, Arabiko o Latino na mga alpabeto, sinabi niya.
Ang pagiging hindi marunong bumasa sa pagian ng mga Rohingya ay dumami - karamihan sa kanila ay nakatira ngayon sa masikip na mga kampo ng mga taong takas sa Bangladesh. Sila ay pinag-agawan ng edukasyon at mga trabaho ng mga dekada na sa pamamagitan ng estado ng Myanmar, na kahit na tumanggi na tawagan ang etnikong minorya sa pangalan nito.
Iyon ay paghiwalay-hiwalay ng Rohingya, katulad ni Noor na ang mga magulang ay tumakas sa Myanmar noong 1960 sa Gitnang Silangan, na nagsisikap na buhayin ang kultura at pamana ng pamayanan.
Ngunit habang ang wikang Rohingya ay sinasalita at naiintindihan sa pamamagitan ng 1.8 milyong katao, ang nakasulat na anyo na nito - ang mga alpabeto at bokabularyo - ay dumaan sa maraming pagbabago sa pagdaan ng mga siglo.
Noong 1980, isang iskolar ng Rohingya, si Maulana Muhammad Hanif, sino nakatira sa Bangladesh, sa wakas ay bumuo ng isang sistema ng wika na kilala ngayon bilang Rohingya Hanifi, upang gawing pamantayan ang wika at gawing madali para sa mga tao na malaman iyon.
"Kaya kung ano ang nangyari ay ang mga taong may pinag-aralan sa Pakistan o India ay may hilig patungo sa Urdu na pagsasalin ng Qur’an at ang sinuman na ipinanganak at lumaki sa mga bansang Arabo ay umaasa sa letra ng Arabiko. Ngunit ang karamihan sa mga Rohingya ay hindi mabasa ang anuman sa mga iyon," sabi ni Noor.
"Nais naming gumawa ng audio at video ng pagsasalin ng Rohingya upang maabot nito ang mga taong katutubo. Kaya't ang kampanyang ito ay hindi nakatuon sa isang bersyon ng teksto ngayon. Baka sakaling makuha natin iyon sa dakong huli."
Tumulong si Noor na paunlarin ang Iisang kodego (Unicode) para sa wikang Rohingya Hanifi na tumutulong sa mga tao na madaling makipag-usap doon sa mga kagamitang digital.
Ang mga punong-abala ng pagsasalin ay partikular na nag-aalala tungkol sa mga aktibidad ng mga Kristiyanong misyonero sa mga kampo ng mga taong takas. Ang mga kawanggawa na pang-ebangheliko ay nagsalin rin ng mga bahagi ng Bibliya sa wikang Rohingya.
Ipinagbawal ng UN ang mga pangkat ng tulong mula sa pagsisikap na maimpluwensyahan ang mga paniniwala na panrelihiyon ng mahihirap na mga pamayanan katulad ng mga Rohingya. Ngunit lantarang tinatalakay ng mga grupong pang-ebangheliko ang mga paraan ng pag-aakit sa mga tao sa labas ng mga kampo, katulad ng mga klinika na pinapatakbo ng mga misyonero, upang mailantad sila sa kanilang sariling mga aral.
Ang proyekto sa pagsasalin, na alin sinusuportahan sa pamamagitan ng kumpanya ng media ng Noor, Rohingya Vision at ang Dakwah Corner Bookstore (DCB) na nakabase sa Malaysia, ay naglalayong makakuha ng pondong 100,000 na Malaysianong ringgit (humigit-kumulang na $ 24,000).
Gagamitin nito ang pagbigkas ng Arabiko ng yumaong kleriko na si Sheikh Muhammad Ayyoub, sino ipinanganak sa Mekka doon sa mga Rohingya na lumikas noong 1950, at sino kalaunan ay nagpatuloy na maging Imam ng Medina, isa sa mga pinakamabanal na lugar ng Islam.
Si Qutub Shah, ang tagapangaral na isinasalin ang Quran sa wikang Rohingya, ay isang dating mag-aaral ng enhenyiro na pang-mekaniko sino hindi pinahintulutang makumpleto ang kanyang pag-aaral ng estado ng Myanmar. Siya ay isang mag-aaral sa PhD sa paghahambing ng relihiyon doon sa International Islamic University sa Malaysia.
Kahit na ang Qur’an ay isinalin sa dose-dosenang mga wika, ang pamamaraan ng interpretasyon at lalo na ang pagkakahulugan - ang mahabang mga talababa - ay hindi talaga madali.
Halimbawa, sa mga bansang nagsasalita ng Ingles, ang pagsasalin na ginawa ni Abdullah Yusuf Ali na inilabas noong 1930 ay nanatiling isa sa pinakamaraming bumasa ng 50 na mga taon na ang lumipas. Sa maraming mga lugar, ito lamang ang malawak na magagamit.
Upang mapanatili itong simple at malapit sa aktwal na kahulugan, ang pagsasalin ng Rohingya ay magiging buumbuo mula sa mga halimbawang Arabiko at Urdu. Hindi ito magkakaroon ng pagkakahukugan sa ngayon sa paglabas ng audio at video.
"Ito ay katulad na nagsimula sa sero, ito ang unang wastong pagsasalin," sinabi ni Zahid Mateen ng DCB.
"Ang isang pagsasalin ay naging mahirap sa Rohingya dahil ang wika ay hindi pa nabuo nang maayos na makikita. Kaya sa Urdu o Inglis ay mayroon kayong maraming mga iskolar at nakaraang gawain upang paunlarin. Wala sa Rohingya."
