Hz. Adem masum mu günahkar mı?

İslam'da bütün peygamberlerin masum olduğu, her türlü günah ve hatadan muaf olduğu belirtilir. Eğer öyleyse, Hz. Adem'in Allah'ın emrine isyan etmesinin anlamı nedir ve nasıl haklı çıkarılabilir?

Adem ve Havva yaratıldıktan sonra Allah'ın izniyle cennete yerleştiler. Allah onlara orada diledikleri nimetten yemelerini, ancak yasak ağaca yaklaşmamalarını söylemiştir. Fakat Şeytan onları kandırdı ve o yasak ağacın meyvesini yediler ve bu itaatsizliklerinden dolayı cennetten kovulmaya ve yeryüzünde yaşamaya mahkûm edildiler.

Kur'an, Adem'in itaatsizliğini "isyan" olarak yorumlamıştır. Tâhâ suresinin 121. ayetinde şöyle buyurulmuştur: "Âdem, Rabbine isyan etti ve yolunu şaşırdı."

Adem ilk peygamberdir ve Şia inancına göre peygamberler her türlü günah ve hatadan masumdur. Peki Adem'in isyanı ne anlama geliyor ve nasıl haklı gösterilebilir? Şiî tefsirlerde bu hususta beş görüş ileri sürülmüştür:

1- Adem (as), Yusuf (as), Yunus (as) vb. peygamberlerden aktarılan hatalar ve kaymalar "Terki Evla’’ (daha iyisini terk etmek) olup günah sayılmaz. "İsyan" itaatsizlik demektir ve mutlaka farzı terk etmek veya haramı işlemek anlamına gelmez. Bilakis müstehabı terk etmek veya mekruh yapmak olabilir. Bu yüzden Adem'in isyanı bir tür yasak isyan değil, mekruh bir ameldi. Peygamberlerin Allah nezdindeki konumu çok yüksek olduğu için, onlardan mekruh davranışlarda bulunmaları bile beklenmez ve bu tür davranışlarda bulunurlarsa Allah onlara sert davranır ve onları cezalandırır. Bazı ameller büyüklere yakışmaz. Ama sıradan insanlar yaparsa günah değildir ve cezası yoktur.

2- Bazıları, Allah'ın o ağacın meyvelerini yemeyi yasaklamasının, sadece Hz. Adem'i ağacın doğal etkilerinden haberdar etmek için olduğuna inanırlar. Örneğin bir doktorun hastaya verdiği reçete gibi, bu reçeteye uymadığı taldirde ahiret cezası olmamasına rağmen, hastaya daha fazla acı ve ızdırap verir. Kur'an-ı Kerim'de Allah Hz. Adem'i uyarmıştır. Tâhâ suresinin 117. ayetinde şöyle buyurulmakta: "Biz de şöyle dedik: Ey Âdem! Şüphesiz bu (İblis), sen ve eşin için bir düşmandır. Sakın sizi cennetten çıkarmasın; sonra mutsuz olursun."

3- Bazı müfessirler de yasak meyveyi yeme yasağının bir emir veya görev değil, sadece bir tavsiye olduğunu söylemişlerdir. Yani müstehab bir amel idi. Onu terk ederek, sadece kendisini daha fazla sevaptan mahrum etti.

4- Bazıları, Hz. Adem ve itaatsizliği kıssasının gizli ve sembolik bir hikaye olduğunu, Adem'in şahsından bahsedilmeyen bir alegori olduğunu ve onun bu hikayede aslında bir insan sembolü olduğunu söylemişlerdir.

5- Bazı müfessirler de hadislere isnaden  Adem'in isyanının, Peygamberliğinden önce olduğunu ve onun peygamberlik makamıyla çelişmediğini söylüyorlar.