Kur’an’ın bakış açısına göre Ilımlılığın anahtarı

Kur'an-ı Kerim, toplumsal gelişme, dengenin yaratılması ve toplumda kurtuluşa doğru ilerlemenin bir yolu olarak isrâftan kaçınmayı vurgular.

Fesad ve yıkım toplumda ılımlılığı terk etmenin sonuçlarından biridir. İslami yaşam tarzında ılımlılık ve dengenin özel bir yeri vardır. Hayattaki bu pratik kavramları anlamak için ‘İsrâf ‘ kelimesini dikkate almalıyız. İsrâf genel olarak inanç, söz ve davranışta dinin, akıl veya örfün uygun gördüğü ölçülerin dışına çıkmayı, özellikle mal veya imkânları meşrû olmayan amaçlar için saçıp savurmayı ifade eder. Kur’an’da 23 defa kullanılan geniş bir kavramdır ve fesad kavramıyla doğrudan bağlantılıdır:

A’râf suresi 31. ayeti:” Ey Âdemoğulları! Her namaz kılacağınızda güzelce giyinin, yiyin için fakat israf etmeyin. Çünkü Allah israf edenleri sevmez.” Allah'ın israf edenleri sevmemesinin sebebi, İsraf'ın her şeyde dengeyi bozarak fesada ve bozulmaya yol açmasıdır. Kişinin eşyalarını ve mallarını yok eder ve kıtlığa neden olur.

İsrâf çeşitleri

1-Sosyal İsraf:

Şuara suresi, 151-152. ayeti: “Yeryüzünde ıslaha çalışmayıp fesat çıkaran haddi aşmışların emrine itaat etmeyin.”  

Toplumun dengesini bozan ve anlaşmazlıkları, çatışmaları ve sosyal zorlukları körükleyen, kan dökme, açgözlülük, istikbar ve zulüm dahil her türlü sosyal yolsuzluk israf olarak kabul edilir.

2-Düşünsel isrâf:

Mü’min (Ğâfır) suresi, 34. ayeti:”.. İşte Allah, aşırı giden şüpheci kimseleri böyle saptırır…”

Bir insanın kuşku ve şüphe duyması tabiî bir haldir. Fakat sürekli lüzumsuz şüphelerde kalmak zararlıdır ve bir tür isrâf’tır.

3-Davranışsal isrâf:

Zümer suresi, 53 . ayeti: “De ki (Allah şöyle buyuruyor): “Ey kendi aleyhlerine olarak günahta haddi aşan kullarım! Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin. Allah (dilerse) bütün günahları bağışlar; doğrusu O çok bağışlayıcı, çok merhametlidir.”

Burada kendine isrâf konusu açıklanmıştır ki müfessirler bu tabiri kendine zulüm olarak yorumlamışlardır.

4-Başkalarına karşı isrâf:

Başta yetimler olmak üzere başkalarının mal ve mülklerini haksız yere kullanmak bir nevi israf sayılır ve Kur'an-ı Kerim bunu şiddetle yasaklar:

Nisâ suresi, 6. Ayeti: “Yetimleri deneyin. Evlenme çağına (buluğa) erdiklerinde, eğer reşid olduklarını görürseniz, mallarını kendilerine verin. Büyüyecekler (ve mallarını geri alacaklar) diye israf ederek ve aceleye getirerek mallarını yemeyin. (Velilerden) kim zengin ise (yetim malından yemeğe) tenezzül etmesin…”

5-Cezada isrâf:

İsra suresi, 33. ayeti:  “Haklı bir sebep olmadıkça Allah’ın dokunulmaz kıldığı cana kıymayın. Bir kimse haksızlıkla öldürülürse velisine yetki verdik; ancak o da öldürme hususunda sınırı aşmasın; çünkü o, yeterince yardıma mazhar olmuştur.”

Katiller de dahil olmak üzere kötülük yapanları cezalandırmada aşırı hareket etmemek, İslam'ın önem verdiği şeylerdendir ve bu konuya teveccüh etmemek israf olarak kabul edilmiştir.

6-İnfak ederken isrâf:

Furkan suresi, 67. ayeti: “Yine o iyi kullar, harcama yaptıkları zaman ne saçıp savururlar ne de cimrilik ederler; harcamaları bu ikisi arasında mâkul bir dengeye göre olur.”

Günah yolunda infak, nifak ve gösteriş için infak ve aşırı infak, İnfakta israf sayılır.

7-Tüketimde isrâf:

A’râf suresi, 31. ayeti: “.....yiyin için fakat israf etmeyin. Çünkü Allah israf edenleri sevmez.”