Kur’an-ı Kerim’in taklid konusundaki uyarıları

Kur’an-ı Kerim, muhatablarını körü körüne taklidden kesinlikle men eden İlâhi bir kitaptır. İlâhi kitabın bu yaklaşımı Müslümanların büyüme ve gelişmesine bir pencere açmıştır.

Eski toplumlarda baba ve ata dininin taklidi bir kuraldı. Modern toplumlarda da bu yıkıcı ve kör taklidler görülebilmektedir.

Körü körüne taklidin iki korkunç sonucu vardır:  Birincisi, insanlığın hayatından bazı hakikat ve gerçekleri gizler ve ikincisi, büyümenin, ilerlemenin ve yön değiştirmenin yolunu tıkar.

Hz. Peygamber (s.a.s) müşrikleri İslm’a davet ettiğinde onlar, yanlış-eksik yönleri olduğunu söyleyerek değil, körü körüne atalarının dinine sarıldıkları, hiç bir araştırma ve tartışmaya girmeden kendi dinlerini üstün gördükleri için İslamiyet’i kabul etmiyorlardı. Hak dini kabul ettirmeyen, ona karşı koyduran bu kör inada Kur’an ‘Cahiliyye taassubu’ (hamiyyetü’l-câhiliyye) (el-Fetih, 48/26) demektedir.

Kur’an ayetlerinde taklidi reddeden birçok örnekten biri şudur:” Onlara, “Allah’ın indirdiğine uyun” denildiğinde, “Hayır, atalarımızdan gördüğümüze uyarız” dediler. Ya atalarının aklı bir şeye ermemiş, doğru yolu bulamamışlarsa! “(Bakara suresi, 170. ayeti)

Ayetullah Nasır Mekarim Şirazi Numune Tefsiri’nde şöyle der: Kur’an-ı Kerim, ataların batıl mantık ve kör taklidini, atalarının da anlamadığını ve hidayete ermediğini açıkça belirterek kınar. Yani, ataları hidayet ve ilim ehli olsaydı, onların izinden gitmek caiz olurdu. Ancak onların atalarının ne anlayışları, ne de bilinçli önderleri ve rehberleri vardı. Ve biliyoruz ki, insanları mahveden taklit, cahilin cahili taklididir.

Hüccetül İslam  Muhsin Kıraati’de Nur tefsirinde bu ayetten çıkarabilecek bazı derslere işaret etmiştir: Bir önceki ayet bizi şeytanın adım ve emirlerinden uzak durmamız konusunda uyarmıştır. Bu ayet, şeytanın yolunun körü körüne taklidi olan örneklerinden birini anlatmaktadır.

Mantıksal ve makul taklid yasak değildir. Kur’an'ın yasakladığı şey, akıl sahibi olmayan ve Allah'ın elçilerinin hidayetini kabul etmeyen kimselere benzemektir. İlâhi hidayet her çağda ve zamanda mevcuttur.

Nur Tefsiri’ne göre Bakara Suresi 170. ayet’inin mesajları:

1-İrtica, geri dönmek , gerici olmak yasaktır.  Ataların ve önceki nesillerin yoluna ve geleneğine uymak, düşünmeden ve akıl yürütmeden yapılmadıkça kabul edilmez. 

2- Irk ve kabile ön yargıları, hakikatin kabul edilmemesine zemin hazırlayan etkenler arasındadır.

3- Ataların inanç ve davranışları gelecek nesillerin yaşama biçimini etkiler.

4- Hakkın yolu hikmetle ve Vahiy ile bulunur. 

5- Tecrübe ve bilgi aktarımı değerlidir ama hurafelerin ve batıl inançların nesilden nesile aktarılması kabul edilemez.

6- Akıl bizi Vahiy’i izlemeye yönlendirir.