Gerçekleri çarpıtan alışkanlıklar
Kur’an-ı Kerim’de kibir tasvib edilmeyen ve kınanan ahlâki davranışlardan biridir. Yaygın görüşe göre gurur “insanın, mânevî ve ahlâkî açıdan değersiz sayılan süflî şeylerin cazibesine kapılarak onlarla avunması gaflet ve unutkanlığa sürüklenmesi” demektir. Mal, mülk, makam, şehvet vb şeylerin hepsi.
Gurur ilk ahlâki çirkinlik olarak kabul edilir. Hz. Adem’e secde etmesi emredildiğinde bu görevi reddeden ilk kişi İblis’tir. İtaat etmemesinin nedeni ise “ Allah buyurdu: “Ben sana emretmişken seni secde etmekten alıkoyan nedir?” (İblîs), “Ben ondan daha üstünüm; çünkü beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın” diyerek kibirlenmesidir.
Gurur ve kibir günahından nasibini alanlar sadece Adem ve Havva olmayıp Kur’an’da görüldüğü üzere bir çok kavim bu günah yüzünden helak olmuştur. Nûh kavmide onlardan biriydi. Hûd suresi 27. Ayeti: “Kavminin ileri gelen inkârcıları, “Biz seni sadece bizim gibi bir insan olarak görüyoruz. Sana sığ görüşlü ayak takımımızdan başkasının uyduğunu da görmüyoruz. Sizin bize karşı bir üstünlüğünüzü de kabul etmiyoruz, bilâkis sizin yalancı olduğunuz kanaatini taşıyoruz” dediler.”
Genellikle insanlar akıllarına başvurarak kendilerini olası zararlardan korurlar. Mağrur ve kibirli insanlar Hz. Nûh'un kendilerine gösterdiği mucizelerle doğruluğunu görmelerine rağmen, davetini reddetmişler hatta Hz. Nûh'u kendileri için ilâhi bir ceza istemeye teşvik etmişlerdir.
Kur’an-ı Kerimde mağrur insanların akıbeti şöyle bildirilmiştir: Hadîd suresi 14. ayeti: “Münafıklar onlara, “Sizinle beraber değil miydik?” diye seslenirler. Onlar, “Evet öyleydi” derler, ama siz başınızı belâya kendiniz soktunuz, fırsat kolladınız, hep şüphe içinde oldunuz ve Allah’ın emri gelip çatıncaya kadar geleceğe yönelik kuruntularınız sizi oyaladı; bundan ötürü o aldatan (şeytan) da Allah hakkında sizi kandırıp durdu.”
İnsan gurura kapıldığında kendisine verilen her bir özelliği hatırlar ve yüklendiği sıfatlardan dolayı kendini üstün görür. Oysa tüm bu sıfatlara Allah sınırsız bir biçimde sahiptir. Dolayısıyla kibir ve kendini beğenmişliğe yer yoktur.
