Тарзи таъсиргузории истиғфор ба зиндагии дунявӣ

Эътиқод ба таъсири маънавиёт бар зиндагӣ ҳеҷ гоҳ ба маънои суст гардондани нақши сабабҳои моддӣ нест, балки мақсад ин аст, ки дар канори унсурҳои моддӣ, омилҳои маънавии таъсиргузор, мисли истиғфор низ вуҷуд доранд.

Истиғфор дар сатҳи зиндагии дунявӣ ва охиратӣ таъсирҳои гуногун дорад; таъсирҳои маънавии истиғфор тақрибан равшан аст, аммо таъсири истиғфор бар ҳаёти дунявӣ ниёз ба тавзеҳ дорад. Рафторҳои инсон дар маҷмӯъ метавонанд ба се шакл таъсиргузор бошанд: мустақим, ғайримустақим ва ғайбӣ.

Дар ҷаҳонбинии исломӣ ҳамаи падидаҳо ба Офаридгори онҳо бозмегарданд (Оли Имрон: 109; Фотир: 18) ва ҳамаи падидаҳо бо иродаи Ӯ ва ба воситаи «асбоб» ба вуҷуд меоянд. Ин асбобҳо танҳо ба сабабҳои табиӣ маҳдуд намешаванд, балки омилҳои маънавие низ вуҷуд доранд, ки аз доираи мушоҳида ва дониши башар берун буда, танҳо тавассути таълимоти ваҳйонӣ шинохта мешаванд.

Тибқи оятҳои Қуръон миёни амалҳои инсон ва низоми офариниш робитаи махсусе вуҷуд дорад; ба гунаи он ки ҳар гоҳ ҷомеаи башарӣ дар эътиқод ва амал бар асоси талаботи фитрии худ рафтор кунад, дарҳои баракатҳо ба рӯяш кушода мегарданд, ва агар ба фасод рӯ оваранд, онҳоро ба нобудӣ мекашонад (Рум: 41; Аъроф: 96; Раъд: 11; Шӯро: 30). Қисмати зиёде аз ин пайвандҳо қобили дарк аст ва қисми дигар аз доираи дониши башар берун мебошад.

Дар ҳадиси қудсӣ Худованди Мутаъол ба иззат ва ҷалоли худ савганд ёд мекунад:
«Ҳеҷ бандае хоҳиши Маро бар хоҳиши нафси худ муқаддам намедорад, магар он ки бениёзиро дар вуҷудаш ҷой медиҳам ва охиратро фикр ва ёди ӯ мегардонам, осмонҳову заминро кафили рӯзии ӯ месозам ва дар муомила бо ҳар тоҷире, пуштибони ӯ хоҳам буд».
Ибораи поёнӣ нишон медиҳад, ки тиҷорат бидуни қонун нест ва низоме бар бозор ҳукмфармост, ки агар Худо бихоҳад, онро ба нафъи он тоҷир мегардонад.

Бинобар ин, таъсири «истиғфор» бар рушди иқтисодӣ (Нӯҳ: 10–12) аз ду ҷиҳат аст: аввал он ки истиғфори ҳақиқӣ танҳо дар омурзишталабии забонӣ маҳдуд намешавад, балки қисми асосии он талаби амалӣ барои раҳоӣ аз олудагиҳои ахлоқӣ ва рафторӣ мебошад; аз ҳамин рӯ, бахше аз таъсирҳои иқтисодии истиғфор натиҷаи ислоҳи рафтори инсон аст, ки боиси ҷалби муштариён мегардад. Бо вуҷуди ин, матнҳои динӣ ҳикоят мекунанд, ки таъсири ғайбии он бисёр амиқтар мебошад.

3495259