Yalnız təqvalılar Qurandan faydalanırlar
Mütəal Allah bəşəri hidayət etmək üçün səmavi kitablar göndərib. Onların sonuncusu Qurandır. Allah-taala digər səmavi kitablarda olduğu kimi Quranda da bəndələrinə bir çox mesajlar verir. Bizim vəzifəmiz odur ki, ayələrdəki bu ilahi mesajları anlayıb və həyatımızda icra edək.
O ilahi mesajlardan biri də budur ki, yalnız müttəqilər Qurandan faydalanırlar. Necə ki, “Bəqərə” surəsinin əvvəlində oxuyuruq:
«ذٰلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ»
“Bu kitab – heç bir şübhəsiz – müttəqilər üçün hidayətdir” (Bəqərə, 2).
İndi sual olunur ki, niyə yalnız müttəqilər Qurandan faydalanırlar?
Qurandan yalnız müttəqilərin bəhrələnməsi məsələsinə cavab vermək üçün əvvəlcə Qurana müraciət etməliyik. Quran bir neçə dəfə açıq şəkildə bildirir ki, onun hidayəti “yalnız müttəqilər” üçündür:
- Hidayətin təsir göstərməsi üçün: “Qəlbin hazır olması şərtdir”
Bəqərə surəsinin əvvəlindəki bu ayə göstərir ki, Quranın hidayət etməsi mütləq bir həqiqətdir, amma ondan faydalanmaq insanın daxili hazırlığı və tutumundan asılıdır.
Necə ki, günəş işığı hamıya düşür, amma yalnız təmiz şüşə onu keçirir; çirkli şüşə və ya divar isə onu əks etdirmir.
Buna görə də qəlbi təmiz olan insanlar Quran nurunu qəbul edir; qəlbi xəstə olanlar isə edə bilmir.
Həzrət Əli (ə) buyurur: “Quran yalnız pak qəlblərlə anlaşılır.” (Nəhcül-bəlağə)
Rəsulullah (s) buyurur: “Quran bəziləri üçün hidayət, bəziləri üçün isə ziyan artırandır.” (Biharül-ənvar)
«وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ ۙ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا»
Biz Qurandan möminlər üçün şəfa və mərhəmət olan ayələr nazil edirik. Bu ayələr zalımların yalnız ziyanını artırır” (İsra, 82).
Yəni hidayət olmaq kitabın təbiətindədir, amma insan qəlbi hazır deyilsə, ayələr onun inadını da artırır. Yağış kimi, murdar bir şeyin üzərinə yağanda, yağış şəffaf və saf olsa da, pis bir qoxu yayır.
Yəni qəlb günah, kin, nəfslə doludursa, Quranın nuru ona təsir etməz.
Şeyx Bəhai deyir: “Quranın nuru hamıya düşür, lakin hər qəlb onu eyni qəbul etmir; təmiz qəlb nura çevrilir, bulanıq qəlb isə qaranlıq olur.”
- Təqva yalnız vacib əməlləri yerinə yetirmək deyil, “muraqibə halı”dır
“Təqva” kəlməsi vəqayə kökündəndir və “qorumaq, diqqətli olmaq” mənasını verir.
Yəni, təqvalı insan haqqı batildən üstün tutmağa diqqət yetirir. Həqiqəti axtaran və günahdan və zülmdən çəkinmək istəyən insan özünü hidayət yoluna yönəldir.
- Qeyri-müttəqilər fayda görmür, çünki Qurana yanlış ön mühakimələrlə yaxınlaşırlar
Quran bu insanlar haqqında buyurur:
«فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ»
“Qəlblərində xəstəlik var” (Bəqərə, 10).
Yəni belə insanların qəlbində inad, təkəbbür və nəfsani meyllər olduğu üçün ayələri qəbul etmirlər. Bu, Quranın zəifliyindən deyil, onların qəlbindəki pərdə və maneələrdən irəli gəlir. Bu manelərdən bəziləri aşağıdakılardır:
Təkəbbür və özünü bəyənmək
Nəfs istəklərinə tabe olmaq
Milli və ya fikri təəssübkeşlik
Qafillik və dünyapərəstlik.
Təkəbbür – ən böyük pərdədir. İblisi həlak edən səbəb təkəbbür idi. Qurana yaxınlaşarkən: “Mən bilirəm”, “Mənim fikrim düzdir” deyən insan Quranla əlaqə qura bilməz.
Həzrət Əli (ə) buyurub: “Təkəbbür – ağlın açarını bağlayan kiliddir.”
Nəfsin səsi Quranın səsini eşitdirmir. Nəfs insanın içində “öz arzularını haqq kimi göstərən” bir pərdə yaradır.
Mövlana (Cəlaləddin Rumi): “Nəfs paltarı ilə Qurana baxsan, orada yalnız özünü görərsən, Allahı yox.”
Günah qəlbi qaraldır. Quran bu barədə buyurur:
«کَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِمْ»
“Xeyr, günah onların qəlbini pasladı” (Mutəffifin, 14).
İrfanda günah “ruhani toz” adlanır. Bu pas təmizlənmədikcə Quranın nuru qəlbə düşmür.
İrfani Prinsip: “Quran hər insana öz səviyyəsində danışır”
Ariflər deyirlər: “Quran bir kitab deyil – bir aynadır.”
Yaxşı insan onu rəhmət və nur kimi görər.
Pis niyyətli insan onun ayələrində cəza və qəzəb görər.
İrfan sahibi onu eşq kitabı kimi oxuyar.
Müttəqi onu həyat bələdçisi kimi alar.
Bu fərq Quranın deyil, qəlbin halının fərqidir.
- Quran hamını hidayət etmək üçün göndərilib; müttəqilər yalnız daha çox hazırdır
Quran başqa yerdə buyurur:
هُدًى لِّلنَّاسِ – Quran bütün insanlar üçün hidayətdir.
Deməli, ziddiyyət yoxdur. Hidayət qapısı hamının üzünə açıqdır, amma yalnız qəlbini hazırlayan — yəni fikri və ruhi cəhətdən təqva sahibi olan — insanlar ondan maksimum faydalanır.
Tarixi nümunələr
Səlman Farsi bütpərəst bir ölkədə yaşayırdı, amma haqq axtarışı onu Quran nuruna çatdırdı.
Əbu Cəhl vəhy mühitində idi, ayələri eşidirdi, amma qəlbindəki təkəbbür ona mane oldu.
Həbəşistan şahı Nəcaşi Qurandan bir neçə ayə eşidincə ağladı və iman gətirdi, çünki qəlbi haqq üçün açıq idi.
Vəlid ibn Müğeyrə Quranın möhtəşəmliyini etiraf edirdi “bu, insan sözü deyil” deyirdi, amma qəbilə təəssübü ona mane oldu.
Deməli: Quranın gözəlliyini anlamaq kifayət deyil – qəlb açılmalıdır.
Nəticə
Müttəqilər Qurandan ona görə bəhrələnirlər ki:
Qəlbləri təmiz və hazırdır.
Təkəbbür və nəfsani istəklər kimi maneələri kənara qoyublar.
Quranı anlamaq üçün yaxınlaşırlar, mübahisə üçün yox.
Dəyişməyə hazırdırlar, Qurana uyğunlaşırlar, Qurandan öz istəklərinə uyğunlaşma tələb etmirlər.
Buna görə Quran buyurur ki, onun hidayəti yalnız ilk addımı öz qəlbini hazırlamaqla atanlara – müttəqilərə təsir edir.
