Ишқ ва риё дар шеъри Ҳофиз
Устод Сайид Фатҳуллоҳ Муҷтабоӣ, устоди бознишастаи адён ва фалсафаи шарқ, ахиран ба муносибати рӯзи миллии Ҳофиз, баргузор шуд, бо хабаргузории байналмилалии қуръонии (ИКНА) гуфтугӯ кард.
Вай калимаи «Фардо»-ро дар ин шеъри Ҳофиз «Гар мусулмонӣ аз ин аст, ки Ҳофиз дорад / Оҳ агар аз пайи имрӯз бувад фардоӣ» чунин тафсир кард: Фардо дар шеъри Ҳофиз исботи фардост, фардо дар шеъри Ҳофиз қиёмат ва яқин ба он аст, фардо дар каломи ҳофиз дар имон ба рӯзи ҳисоб ва муқобила маъноии имрӯз аст. Ҳофиз аз назари динӣ одами мӯътақиди будааст; Қуръон дар ашъораш аҷиб мавҷ мезанад. Вале бо фаҳм маломате, ки худ аз Қуръон доштааст на бо фаҳми замонаи хеш. Тафсири Қуръон дар каломи Ҳофиз тафсири маломате аст; Бузургтарин душман дар калом ва шеъри Ҳофиз «Риё» аст, ӯ дар ашъори худ борҳо ва борҳо дар накӯҳиши диндории мутазоҳирона ва тазвир сухан гуфтааст. Аз нигоҳи Ҳофиз бузургтарин душмани Ислом «Тазоҳур» аст. Дар маслаки маломатиҳо дурӯғ ва риё болотарин гуноҳ аст. Як маломати маҳол бувад дурӯғ бигӯяд, ҳатто маслиҳатомез. Дар фарҳанги Эрони бостон низ дурӯғ «шайтон» аст. Дурӯғ ва риё ҳам хонаводаи якдигаранд. Ҳофиз мӯътақид аст дурӯғ фақат сухан нест балки амал дорад ва ба навъе «тазоҳури» амал ба «дурӯғ» аст. Аз ин рӯ Ҳофизи Шерозӣ дар мақоми сарзаниши дурӯғгӯ суханҳо гуфтааст. «Ҳофизо майхӯр ва ринди кун ва хуш бош вале / Доми тазвир макун чун дигарон Қуръонро». Дар Қуръон беш аз ҳар нуктае сӯҳбати кизб ва дурӯғ матраҳ аст.
Аммо ба таври равшан бояд гуфт; Паёми аслии Ҳофиз ишқ аст; Калимаи ишқро дар девони Ҳофиз баррасӣ кунед, бубинед калимаи «ишқ» дар шеъри Ҳофиз чӣ доманаи васеъе дорад.
Дар ҳақиқат адабиёти Ҳофиз ва ҳофизшиносӣ дар ин ду мавзӯъи муҳим хулоса мешавад; Тамоми девони Ҳофиз бар ин ду мавзӯъ таъкид дорад. Яке ишқ ва дигарӣ риё ва ҳар дуи ин мавзӯъ аз меҳварҳои ахлоқии маломатиҳо будааст.
