Принсипи ҳамкорӣ дар иқтисод

Яке аз ҷойҳои муҳимме, ки принсипи ҳамкорӣ дар он истифода мешавад, соҳаи иқтисод аст. Гарчанде ки принсипи ҳамкорӣ дар Қуръон бо мафҳуми иқтисоди ҳамкорӣ танҳо аз ҷиҳати ҳаммонандии лафзӣ наздикӣ дорад, вале Қуръон асосе мегузорад, ки метавонад дар бахшҳои гуногун, аз ҷумла дар иқтисод, ба кор бурда шавад.

Ҳамкорӣ (таъовун) дар ду қолаб матраҳ мешавад: ширкатҳои кооперативӣ ва иқтисоди кооперативӣ.
Ширкатҳои кооперативӣ зери маънои умумии ояти мубораки «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ — ба аҳдҳо ва паймонҳои худ вафо кунед» (Моида: 1) ва ҳадиси шариф, ки мефармояд: «المؤمنون عند شروطهم — мӯъминон ба шартҳо ва аҳдномаҳои худ пойбанданд», қарор мегиранд.

Аммо иқтисод ё ҳаракати кооперативӣ, дар оғози асри XIX, пас аз густариши фасодҳое, ки аз баракарди низоми капитализми либералӣ ба вуҷуд омад, шакл гирифт. Чаро? Зеро ин низом бо назардошти асосҳои ҷаҳонбинӣ ва инсоншиносиаш дар амал ба он ҷое расид, ки тамоми зиёдатии истеҳсолро ба сармоядорон медод ва қувваи корӣ танҳо музди собит мегирифт. Ин раванд сабаби афзоиши тафриқаи табақотӣ ва густариши фақр шуд. Барои раҳоӣ додани коргарон ва кам кардани фақри оммавӣ, андешамандон ба иқтисоди кооперативӣ рӯй оварданд.

Низоми иқтисоди кооперативӣ як иқтисоди арзишӣ ва ахлоқӣ аст, ки аз асосҳои фикрӣ ва ахлоқии капитализм фарқ мекунад. Масалан, иҷрои иқтисоди кооперативӣ бе амалӣ шудани арзишҳое мисли фидокорӣ, эҳсон, инсоф, дигархоҳӣ, масъулияти иҷтимоӣ ва ростқавлӣ имкон надорад. Ин арзишҳо бояд ҷойгузини низоми судҷӯии шадид ва рақобати беранги капиталистӣ шаванд.
Ба ҳамин хотир, ҳарчанд Иттиҳоди Байналмилалии Кооперативҳо бо кӯмаки мутафаккирони ин раванд барои тавзеҳи намунаҳои гуногун ва тавсеаи низоми кооперативӣ кӯшишҳои ҷиддӣ кард, вале тавре ки интизор мерафт, ин низом густариш наёфт, зеро барои васеъ кардани доираи он замонакҳои кофии ҳуқуқӣ ва амалӣ фароҳам карда нашуд.

Имрӯз ҷаҳон зери нуфузи ҷонибдорони худхоҳ ва ҳирсиёни низоми капиталистӣ гирифтори мушкилоти зиёд аст. Аммо бо истифода аз таълимоти исломӣ метавон асосҳои фикрӣ ва арзишии мувофиқро барои кооперативҳо таҳия ва аз онҳо дифоъ кард. Агар ҷонибдорони ҳамкорӣ ва Иттиҳоди Байналмилалии Кооперативҳо тавонанд доираи фоидаи шахсиро ба он шакле, ки Ислом тавсеа додааст, дар зеҳни мардум бештар рушд диҳанд, метавонанд бо камтарини хароҷот ба ҳадафҳои бузурги иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва сиёсӣ бирасанд.

Бар хилофи низоми капитализм, дар ҷаҳонбинии исломӣ инсон ҳангоми иҷрои таълимоти ҳамкорӣ ҳеҷ гоҳ эҳсос намекунад, ки чизе аз даст медиҳад; ӯ мутмаин аст, ки чунин амалҳо як навъ сармоягузории ҳақиқӣ мебошанд, ки фоидаи фаровон ва пойдор дар зиндагӣ доранд. Зеро ӯ бовар дорад, ки пас аз ҳаёти дунёӣ ҳаёти ҷовидонӣ ва абадии дигаре дар пеш дорад.
Аз тарафи дигар, низоми иқтисоди капиталистӣ дар бисёр аз асосҳои фикрӣ, арзишӣ ва принсипҳо бо низоми исломӣ созгор нест; аммо иқтисоди кооперативӣ, бо баъзе ислоҳҳо дар усул ва рафторҳо, метавонад ҳамчун бахше аз низоми иқтисоди Ислом мавриди тасдиқ ва истифода қарор гирад.

3495178