Масҷиди Кабуд; Шоҳкории меъмории Исломӣ дар Афғонистон + Филм
Тавре ки хабаргузории ИҚНО хабар медиҳад, ин масҷид як бинои таърихӣ ва мазҳабӣ дар шаҳри Мазори Шариф дар шимоли Афғонистон аст, ки ҳамчун ҳарам (макон)и Имоми Алӣ (алайҳиссалом) шиносоӣ мешавад. Ин масҷид як аз зеботарин ва машҳуртарин масҷидҳои кишвар ба шумор меравад, ки бо ороишоти керамикии кабуд ва куполҳои фурузаи худ, ки зебоии меъмории исломии Осиёи Марказиро намоиш медиҳад, фарқ мекунад.
Ин масҷид дар маркази Мазори Шариф, тақрибан 320 километр аз пойтахт, Кабул, ва дар баландии наздик ба 380 метр аз сатҳи баҳр ҷойгир аст.
Риштаҳо ва таърихи сохти Масҷиди Кабуд Мазори Шариф
Масҷиди Кабуд ё Зиёрат Сахӣ дар шаҳри Мазори Шариф дар Афғонистон, мақбари мансуб ба Имоми Алӣ (алайҳиссалом), маъруфтарин бинои динӣ- таърихии Афғонистон аст. Ҳар сол ҳазорҳо зоир аз дохил ва хориҷи Афғонистон ба он ташриф меоранд.
Дар бораи мансуб будани қабри мавҷуд дар Масҷиди Кабуд ба Имоми Алӣ (алайҳиссалом), ривоятҳои таърихӣ дар манобеъҳои гуногун зикр шудаанд, ки баъзе аз онҳо ба кашфи он дар қарни шашуми ҳиҷрӣ ва баъзе дигар ба бозсозӣ ва гусариш ёфтани он дар қарни даҳуми ҳиҷрӣ марбутанд. Ҳамчунин, ба пайдоиши қабр ва мансуб буданаш ба Имоми Алӣ (алайҳиссалом) мунтақидони низ вуҷуд доранд.
«Мазори Шариф» ба маънии ҳароми муқаддас, номи ҳозираи шаҳри Мазори Шариф аз ҳамин манбаъ гирифта шудааст.
Сохтмони аввалӣ давом намекунанд, зеро дар ҳуҷуми муғулҳо ба Афғонистон дар замони Чингизхон дар соли 1220 милодӣ тахриб шуд. Ин маъбад садсолаҳо дар гӯмон монда буд, то ин ки дар даврони Тимуриён дубора кашф гардид.
Дар қарни понздаҳуми милодӣ, Султон Ҳусейн Мирзо Бойқаро, яке аз ҳокимони маъруфи Тимурӣ дар Ҳирот, фармон дод, ки онро бо усули меъмории муҷассам, ки гувоҳи ободии ҳунари исломӣ дар Афғонистон ва Осиёи Марказӣ мебошад, бозсозӣ кунанд.
Сохтмон таҳти назорати гурӯҳе аз сохтмончиён ва сафолгарон, ки султон аз Ҳирот, Самарқанд ва Бухоро оварда буд, анҷом дода шуд. Онҳо масҷиде бо мутаносибатҳои мувофиқ ва бо гӯнопҳои фурузаи ва манораҳои баланд бо ороишоти керамикӣ ба рангҳои кабуди лаҷавар ва нақшаҳои геометрии мураккаб тарҳрезӣ карданд, ки баъдан ба хоссияти ба назар расидани масҷид табдил ёфт.
Архитектура ва ороишоти ҳунарии Масҷиди Кабуд
Масҷиди Кабуд дар Мазори Шариф як аз беҳтарин намунаҳои боқимондаи меъмории исломӣ дар Осиёи Марказӣ ва намунаи намоёни мактаби Тимурӣ аст, ки дар қарнҳои 15 ва 16 дар Ҳирот ва Самарқанд ба баландтарин дараҷаи худ расид.
Ин масҷид танҳо як бинои мазҳабӣ нест, балки як шоҳкори меъмории аст, ки рӯҳи суфӣ ва андешаи зебоии шеносоии исломиро дар баландтарин шаклҳои худ таҷассум мекунад. Муҳандисии дақиқи он якҷоя бо рамзҳои маънавӣ ва рангин, ки ба хоссияти шеносоии бино табдил ёфтааст, муттаҳид аст.
Сохтор бо системаи геометрии симметрик тарҳрезӣ шудааст, ки ҳамоҳангии байни олами маънавӣ ва тартиби коханӣ-киҳонӣ аст, принсипи, ки дар бисёр меъмории классикӣ исломӣ барҷаста аст. Деворҳо ва шифтҳои дохилӣ бо нақшу нигори геометрӣ ва гулдор ороиш ёфтаанд, ки «такрори офариниши илоҳӣ» ва маънои символии онро ифода мекунанд.
Хатти Куфи
Намуди масҷид бо ҳазорҳо керамикҳои глазуршуда бо шадиди кабуд, фуруза ва лаҷавард бо оятҳои Қуръон, ки бо хати зебои куфӣ ва сулс навишта шудаанд, омезиш ёфтааст.
Гӯноп ва Манораҳо
Гӯнопҳо аз ду сатҳ ташкил ёфтаанд: як гӯнопи сохтории дохилӣ ва як гӯнопи ороишӣ. Сатҳи берунии он бо керамикҳои кабуд ва шукуфон пӯшида аст, ки дар давоми рӯз нурро ба тарафи худ менишонанд ва дар шом, моҳ хати мулоими нуқраӣ эҷод мекунад, ки масҷидро як ҷилваи нур манзур менамояд.
Чаҳор манораи масҷид борик ва баланд аст, ки намунаҳои беҳтарин меъмории вертикалӣ дар ҳунари Тимуриро дар бар мегирад.
4316257
