سلجوقی تبیین کرد:
کلید‌های مراقبت از کودکان در فضای مجازی/ اصول رژیم مصرف اطلاعات
گروه فناوری اطلاعات ــ عضو انجمن سواد رسانه‌ای ایران با اشاره به الگو‌ها و کلید‌های مراقبت و حفاظت از کودکان در فضای مجازی، بر اهمیت سواد رسانه‌ای برای کودکان در مواجهه با فضای مجازی تأکید کرد و گفت: والدین فرزندان کمتر از شش سال خود را در این فضا تنها نگذارند؛ هر چند مطالعات نشان می‌دهد که چهار درصد کودکان چهار ماهه در کشور از سوی اولیا با تلفن همراه مشغول هستند.
به گزارش ایکنا؛ در عصر تکنولوژی، فضای مجازی و تلفن همراه جزئی جدا نشدنی از زندگی انسان‌ها شده است؛ اما همین فضا با کاربرد‌های مختلفی که دارد، در صورت عدم آموزش، ممکن است خطرات و آسیب‌هایی را برای امنیت روحی و جسمی افراد به خصوص کودکان و نوجوانان داشته باشد.امروزه با توسعه اینترنت در جهان، سن استفاده از فضای مجازی نیز بسیار پایین آمده است به صورتی که از هر سه کاربر اینترنت در جهان، یک نفر کودک است؛ کودکانی که زمان زیادی را صرف بازی یا حضور در شبکه‌های اجتماعی می‌کنند و بیشتر اوقات نیز بدون نظارت والدین، از اپلیکیشن‌های مختلف تلفن همراه استفاده می‌کنند. همین موضوع باعث شده تا نحوه استفاده کودکان از فضای مجازی در ایران نیز به یکی از دغدغه‌های والدین و مسئولان تبدیل شود.
خانواده‌ها باید فرزندان خود را از همان دوران کودکی با مزایا، خطرات و سواد استفاده از فضای مجازی آشنا کنند. بر همین اساس و همزمان با هفته کودک به سراغ خسرو سلجوقی، عضو انجمن سواد رسانه‌ای ایران و کارشناس فضای مجازی، رفتیم تا ضمن دریافت راهکار‌ها، اصول مواجهه خانواده و کودکان با فضای مجازی را بررسی کنیم.
سلجوقی در ابتدا به تبیین اهمیت سواد رسانه‌ای پرداخت و گفت: اگر برای حفظ سلامتی هر انسان، رعایت رژیم غذایی لازم باشد، برای بهره‌گیری مناسب از حجم انبوه اطلاعات و مصونیت از تهدید‌ها و آسیب‌های فضای مجازی نیز رژیم درست مصرف کردن اطلاعات توصیه می‌شود، که سواد رسانه‌ای این رژیم را برای ما تنظیم می‌کند.
اینترنت امن ناظر بر آثار مثبت و منفی در زندگی کاربران است
وی افزود: اینترنت امن به نوعی ناظر بر آثار مثبت و منفی آن در زندگی کاربران است و در مواجهه با اینترنت دو نگاه صفر و یکی در ایران وجود دارد. ما نه می‌گوییم اینترنت مطلقاً بد است و نه مطلقاً خوب است. چرا که اینترنت هم یک ابزار است که مثل چاقو می‌تواند تأثیرات بسیار مثبت برای انجام یک عمل جراحی توسط یک دکتر متخصص یا کاربری در فعالیت‌های روزمره مثل پوست کندن میوه برای جامعه بزرگ بشری و یا اقدامات خشونت‌آمیز توسط یک فرد شیطان‌صفت را داشته باشد. کارکرد و آثار اینترنت هم به نحوه استفاده از آن بستگی دارد و لذا سواد رسانه‌ای امکان استفاده درست از اینترنت را فراهم می‌کند.
وی افزود: اینترنت امن به نوعی ناظر بر آثار مثبت و منفی آن در زندگی کاربران است و در مواجهه با اینترنت دو نگاه صفر و یکی در ایران وجود دارد. ما نه می‌گوییم اینترنت مطلقاً بد است و نه مطلقاً خوب است. چرا که اینترنت هم یک ابزار است که مثل چاقو می‌تواند تأثیرات بسیار مثبت برای انجام یک عمل جراحی توسط یک دکتر متخصص یا کاربری در فعالیت‌های روزمره مثل پوست کندن میوه برای جامعه بزرگ بشری و یا اقدامات خشونت‌آمیز توسط یک فرد شیطان‌صفت را داشته باشد. کارکرد و آثار اینترنت هم به نحوه استفاده از آن بستگی دارد و لذا سواد رسانه‌ای امکان استفاده درست از اینترنت را فراهم می‌کند.
عضو انجمن سواد رسانه‌ای با تأکید بر اینکه سواد رسانه‌ای، نیاز مغفول جامعه ایرانی است، تصریح کرد: الگوی یادگیری سواد رسانه‌ای شامل سه مرحله مطالعه، تفکر و تولید خلاقانه است. در ادبیات جهانی صفر تا 18 سال را کودک می‌دانند، اما در ایران از منفی یک تا 18 سال را کودک می‌دانیم، چون معتقدیم تا سه ماه قبل از بارداری هم می‌توانیم با آموزش پدران و مادران روی تربیت فرزندان و آینده‌سازان این مرزوبوم تأثیرگذر باشیم.
بهترین زمان در اختیار قرار دادن تلفن همراه به کودکان
وی در پاسخ به این سؤالی مبنی بر سن استفاده از فضای مجازی و بهترین زمان در اختیار قرار دادن تلفن همراه به کودکان، اظهار کرد: مطالعات قابل اعتماد و ارجاع مناسب در این زمینه بسیار کم است، اما توصیه می‌شود که والدین فرزندان کمتر از شش سال خود را با این فضا تنها نگذارند و استفاده از این ابزار را برای آنها توصیه نمی‌کنم. هر چند مطالعات میدانی در ایران نشان می‌دهد متأسفانه چهار درصد کودکان چهار ماهه توسط اولیا نیز تلفن همراه در اختیارشان گذاشته شده، اما برای سنین شش سال به بالا نیز باید از تلفن همراه و یا تبلت مدیریت شده استفاده کنند.
وی در پاسخ به این سؤالی مبنی بر سن استفاده از فضای مجازی و بهترین زمان در اختیار قرار دادن تلفن همراه به کودکان، اظهار کرد: مطالعات قابل اعتماد و ارجاع مناسب در این زمینه بسیار کم است، اما توصیه می‌شود که والدین فرزندان کمتر از شش سال خود را با این فضا تنها نگذارند و استفاده از این ابزار را برای آنها توصیه نمی‌کنم. هر چند مطالعات میدانی در ایران نشان می‌دهد متأسفانه چهار درصد کودکان چهار ماهه توسط اولیا نیز تلفن همراه در اختیارشان گذاشته شده، اما برای سنین شش سال به بالا نیز باید از تلفن همراه و یا تبلت مدیریت شده استفاده کنند.
این کارشناس فضای مجازی در خصوص معرفی شیوه و ابزار نظارت بر فعالیت‌های کودکان در فضای مجازی هم به ایکنا گفت: نظارت فیزیکی والدین امروز خیلی کاربرد ندارد، هرچند در کشور‌های دیگر از لانچر و یا همان نرم‌افزار دسترسی به وبگاه‌های مناسب و مانع از دسترسی به وبگاه‌های نامناسب استفاده می‌شود و در ایران به دلیل نداشتن مهارت لازم توسط اولیا استفاده از این ابزار هم زیاد کارساز نیست، اما شاید در شرایط فعلی بهترین ابزار همان توانمندسازی کودکان به مهارت سواد رسانه‌ای باشد.
روش آگاه کردن کودکان از خطرات فضای مجازی
سلجوقی در خصوص روش آگاه کردن کودکان از خطرات فضای مجازی هم بیان کرد: در قالب فیلم‌های ویدئویی و طنز و بازی می‌توان سواد رسانه‌ای را در کودکان به عنوان یک مهارت ضروری آموزش داد. البته راهکار مهم دیگری هم برای کنترل کودکان در فضای مجازی وجود دارد که یکی از مؤثرترین روش‌ها در این زمینه آموزش آنها از سنین پایین و آشنایی و افزایش آگاهی کودکان درباره خطراتی است که امکان مواجه شدن با آنها در فضای مجازی وجود دارد.
سلجوقی در خصوص روش آگاه کردن کودکان از خطرات فضای مجازی هم بیان کرد: در قالب فیلم‌های ویدئویی و طنز و بازی می‌توان سواد رسانه‌ای را در کودکان به عنوان یک مهارت ضروری آموزش داد. البته راهکار مهم دیگری هم برای کنترل کودکان در فضای مجازی وجود دارد که یکی از مؤثرترین روش‌ها در این زمینه آموزش آنها از سنین پایین و آشنایی و افزایش آگاهی کودکان درباره خطراتی است که امکان مواجه شدن با آنها در فضای مجازی وجود دارد.
وی ادامه داد: در این رابطه نرم‌افزار‌هایی نیز طراحی شده است که با روشی سرگرم کننده کودکان را در فضای مجازی کنترل می‌کند و آموزش‌های لازم را به آنها می‌دهد. البته راهکار مهم برای همراهی با کودکان ارجح‌تر است تا کنترل کردن آنها؛ لذا باید روش همراهی را پیدا کنیم چراکه تنها با کنترل نمی‌توان به اهداف تربیتی رسید.
راه دسترسی به محتوای مناسب
مشاور سابق وزیر ارتباطات در خصوص چگونگی در اختیار قرار دادن محتوای مناسب به کودکان در فضای مجازی هم اظهار کرد: بهترین راه دسترسی به محتوای مناسب، راه‌اندازی اپراتور‌های محتوا و خدمات و همین‌طور استفاده از دانش زنجیره بلوکی برای ایجاد تناظر یک‌به‌یک بین کاربر و محتوای مورد استفاده است. با استفاده از این دانش با علم و برنامه‌ریزی به طبقه‌بندی تمامی کاربران و تمامی محتوا‌های منتشره مبادرت خواهیم داشت.
وی اضافه کرد: البته استفاده خانواده‌ها از سیم‌کارت کودک و نوجوان که در کشور هم راه‌اندازی شده می‌تواند تا حد بسیاری نگرانی‌ها را کم کند. این سیم‌کارت‌ها با بهره‌گیری از اینترنت دوستدار کودک و نوجوان که پرسرعت نیز هست و تبلت بومی و ویژه‌سازی شده برای کودک و نوجوان در پیوند با سایر محتوا‌های داخلی یک زیست‌بوم دوستدار کودک و نوجوان را شکل داده‌اند.
سلجوقی با بیان اینکه تمامی اپراتور‌ها سیم‌کارت کودک تولید کرده‌اند، اما ویژه‌ترین آنها که مخصوص کودک است انارستان نام دارد، افزود: این سیم کارت یک زیست‌بوم دوستدار کودک و نوجوان در فضای مجازی است که نخستین موتور جست‌وجوی ویژه کودک و نوجوان را با نام رمانت، خدمت پخش کارتون بنام نارتون، سکوی نارلیگا برای برگزاری لیگ بازی‌های دیجیتالی، خدمت «چی‌خوبه» با هدف پیشنهاد انتخاب وبگاه مناسب، بازی، اسباب‌بازی، فیلم و کارتون و... را براساس سن کودک در اختیار آنها قرار می‌دهد. همچنین فروشگاه محتوای کودک و نوجوان، سامانه تلفنی مشاوره تحصیلی، آموزشی، تربیتی آینار در زمره خدمات این سیم‌کارت هستند.
بهترین موتور‌های جست‌وجوگر ویژه کودکان
عضو انجمن سواد رسانه‌ای ضمن معرفی بهترین موتور‌های جست‌وجوگر ویژه کودکان ابراز کرد: در حال حاضر در کشور وبگاه‌های ویژه کودک آنطور که باید وجود ندارد. موتور‌های جست‌وجوی غربی و اروپایی هم برای کودکان وجود دارد که به دلیل تفاوت فرهنگ‌ها و زبان اکثر خانواده‌ها با آن آشنایی ندارند. البته وبگاه پارسی‌جو «www.parsijoo.ir» و تا حدودی هم وبگاه یوز «www.yooz.ir» را می‌توان معرفی کرد؛ هر چند کمتر مورد استقبال قرار گرفته است.
عضو انجمن سواد رسانه‌ای ضمن معرفی بهترین موتور‌های جست‌وجوگر ویژه کودکان ابراز کرد: در حال حاضر در کشور وبگاه‌های ویژه کودک آنطور که باید وجود ندارد. موتور‌های جست‌وجوی غربی و اروپایی هم برای کودکان وجود دارد که به دلیل تفاوت فرهنگ‌ها و زبان اکثر خانواده‌ها با آن آشنایی ندارند. البته وبگاه پارسی‌جو «www.parsijoo.ir» و تا حدودی هم وبگاه یوز «www.yooz.ir» را می‌توان معرفی کرد؛ هر چند کمتر مورد استقبال قرار گرفته است.
نکاتی برای حفاظت از کودکان در فضای مجازی
وی در خصوص نکاتی برای حفاظت از کودکان در فضای مجازی هم گفت: حرکت گام به گام و نظارت بر فعالیت‌های کودکان در فضای مجازی می‌تواند وظیفه چالش‌برانگیزی محسوب شود. این مسئله زمانی که کودکان و نوجوانان دارای رایانه شخصی، تلفن همراه هوشمند، تبلت یا کنسول‌های بازی‌های ویدئویی هستند، شرایط جدی‌تری به خود می‌گیرد. با وجود این، استفاده از اینترنت در کنار کودکان می‌تواند به تجربه‌ای لذت‌بخش مبدل شود. اما آگاهی و شناخت از خطرات موجود در این زمینه و برنامه‌ریزی مناسب پیش از فراهم کردن دسترسی به اینترنت برای کودکان از اهمیت ویژه‌ای در دنیای امروز که شاهد آهنگ سریع پیشرفت فناوری هستیم، برخوردار است؛ لذا بهترین نکته این است که بدانیم برای همراهی کودکان در فضای مجازی چگونه و چطور می‌توانیم اقدام کنیم.
وی در خصوص نکاتی برای حفاظت از کودکان در فضای مجازی هم گفت: حرکت گام به گام و نظارت بر فعالیت‌های کودکان در فضای مجازی می‌تواند وظیفه چالش‌برانگیزی محسوب شود. این مسئله زمانی که کودکان و نوجوانان دارای رایانه شخصی، تلفن همراه هوشمند، تبلت یا کنسول‌های بازی‌های ویدئویی هستند، شرایط جدی‌تری به خود می‌گیرد. با وجود این، استفاده از اینترنت در کنار کودکان می‌تواند به تجربه‌ای لذت‌بخش مبدل شود. اما آگاهی و شناخت از خطرات موجود در این زمینه و برنامه‌ریزی مناسب پیش از فراهم کردن دسترسی به اینترنت برای کودکان از اهمیت ویژه‌ای در دنیای امروز که شاهد آهنگ سریع پیشرفت فناوری هستیم، برخوردار است؛ لذا بهترین نکته این است که بدانیم برای همراهی کودکان در فضای مجازی چگونه و چطور می‌توانیم اقدام کنیم.
سلجوقی تصریح کرد: باید همه برای پاسخ دادن و پیدا کردن روش‌های آسان و ارزان قیمت و همچنین نحوه توانمندسازی اولیا در قالب کسب‌وکار اقدام کنند. همان طور که ما بر رفتار فیزیکی فرزند خود در فضای حقیقی، رفت و آمدها، نوع بازی، دوستان و ... نظارت داریم، در این فضا نیز نظارت در کنار همراهی دقیق از الزامات است؛ لذا بر آنچه به عنوان محتوا و بازی کودکانه در اختیار فرزندان قرار می‌گیرد باید دقیق باشیم. بدین جهت بهترین و هوشمندانه‌ترین رفتار، همراهی کودکان در خرید و انتخاب بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی است که در نهایت سواد رسانه‌ای آنها را هم افزایش میهد.
این کارشناس فضای مجازی اظهار کرد: همه ما می‌دانیم کودکان در سنین خاصی همچون دستگاه ضبط عمل می‌کنند و دائما در حال تقلید از دیگران به خصوص پدر و مادر خود هستند، در نتیجه اگر والدین از محتوایی نامناسب استفاده کردند در واقع به فرزندان خود نیز اجازه استفاده از محتوای نامناسب دیگری را داده‌اند؛ پس ابتدا برای حفاظت از کودکانتان از خودتان باید شروع کنید. البته سه نکته نظارت، تقوا در استفاده از محتوا و آشنایی با رسانه‌ها از جمله موارد مهمی است که خانواده‌ها باید در این حوزه رعایت کنند. پس بهتر است اگر به فرزند خود اجازه استفاده از برنامه‌ای را می‌دهید آن را به زبان ساده برایش تفسیر کنید و چرایی استفاده از آن را هم بازگو کنید.
هیچ جایگزینی بهتر از نظارت و همراهی والدین وجود ندارد
سلجوقی با تأکید بر اینکه هیچ جایگزینی بهتر از نظارت و همراهی والدین وجود ندارد، به ایکنا گفت: بهتر است پدر و مادر توجه کنند که فرزندشان در فضا مجازی چه فعالیت‌هایی می‌کند. گسترش استفاده از فضای مجازی در میان کودکان و از طرفی مشغله والدین این مهم را می‌طلبد که برنامه‌ریزی درستی برای استفاده صحیح و کنترل شده از فضای مجازی وجود داشته باشد. مطمئناً هیچ کدام از والدین این فرصت را ندارند که ساعت‌ها در کنار فرزندان خود بنشینند و از آنها در مقابل خطرات فضای مجازی مراقبت کنند؛ اینجاست که اگر برنامه‌ریزی مناسبی وجود نداشته باشد ممکن است به فرزندان آسیب‌های جبران ناپذیری وارد شود.
سلجوقی با تأکید بر اینکه هیچ جایگزینی بهتر از نظارت و همراهی والدین وجود ندارد، به ایکنا گفت: بهتر است پدر و مادر توجه کنند که فرزندشان در فضا مجازی چه فعالیت‌هایی می‌کند. گسترش استفاده از فضای مجازی در میان کودکان و از طرفی مشغله والدین این مهم را می‌طلبد که برنامه‌ریزی درستی برای استفاده صحیح و کنترل شده از فضای مجازی وجود داشته باشد. مطمئناً هیچ کدام از والدین این فرصت را ندارند که ساعت‌ها در کنار فرزندان خود بنشینند و از آنها در مقابل خطرات فضای مجازی مراقبت کنند؛ اینجاست که اگر برنامه‌ریزی مناسبی وجود نداشته باشد ممکن است به فرزندان آسیب‌های جبران ناپذیری وارد شود.
وی اظهار کرد: تکلیف همه والدین این است که با آگاهی، سواد رسانه‌ای و کنترل اجازه حضور فرزندانشان را فضای مجازی اعم از استفاده از موبایل، تبلت، کامپیوتر، بازی‌های رایانه‌ای، تماشای تلویزیون و .. صادر کنند و همیشه این موضوع را برای خود تکرار کنند که کودکان در فضای مجازی هزاران کیلومتر با پدر و مادرشان فاصله دارند.
