کارشناسان مطرح کردند؛
کاهش فقر و ایجاد امنیت اجتماعی؛ ارمغان توسعه گردشگری
سخنرانان در وبینار تخصصی «گردشگری؛ ابزاری برای کاهش فقر» تأکید کردند: توسعه مناسب گردشگری در مناطق محروم باعث استفاده جامعه میزبان از مزایای گردشگری شده و با ایجاد اشتغال و درآمد‌های حاصل از توسعه گردشگری در مناطق محروم، ضمن کاهش فقر در این مناطق، امنیت اجتماعی را افزایش خواهد داد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، وبینار تخصصی «گردشگری؛ ابزاری برای کاهش فقر» به همت خانه اندیشمندان علوم انسانی شامگاه گذشته ۲۷ مهرماه با حضور علی موحد، عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی، اسماعیل قادری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی، مهران مقصودی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران، بهرام نکوئی‌صدری، پژوهشگر و مشاور عالی ژئوتوریسم و حمید جلالیان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی برگزار شد.
در ابتدای این وبینار حمید جلالیان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی اشاره‌ای به اثرات مخرب کرونا بر گردشگری کشور داشت و اظهار کرد: کرونا به بسیاری از صنوف از جمله گردشگری آسیب جدی وارد کرد و خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد. بسیاری از کسب‌وکار‌ها به دلیل شیوع پاندمی کرونا تعطیل شدند و بخش صنایع‌دستی نیز به‌تبع این موضوع آسیب فراوان دید.
جلالیان افزود: جدای از پاندمی کرونا، تصمیم‌های غیر کارشناسی در طول سال‌های گذشته صنعت گردشگری را متحمل هزینه‌های فراوانی کرده است. در حالی‌که انتظار می‌رفت با توجه به تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به وزارتخانه و تأکید بر تدوین بودجه بدون وابستگی به نفت، این صنعت بیش از قبل مورد توجه قرار گیرد و حداقل تصمیمات با مشورت بخش خصوصی انجام شود.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی در پایان سخنان خود گفت: به هر ترتیب بسیاری از کشورها با توجه به واکسیناسیون مردم خود توانستند تا حدودی به روند گذشته گردشگری خود بازگردند و در کشور ما نیز با توجه به اینکه سرعت واکسیناسیون شتاب فزاینده‌ای گرفته است انتظار می‌رود بسیاری از فعالیت‌ها و کسب‌وکار‌ها به حالت عادی گذشته خود برگردند لذا مباحث مربوط به گردشگری نیز دوباره بر سر زبان‌ها خواهد افتاد بنابراین لزوم برگزاری چنین جلساتی بیش از گذشته به چشم می‌خورد.
ارتباط بین گردشگری و کاهش فقر
در ادامه این نشست علی موحد، عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی از ضرورت پرداختن به گردشگری حامی فقرا سخن به میان آورد و گفت: گردشگری حامی فقرا نوعی از گردشگری است که در پی فراهم کردن مزایای ویژه اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و فرهنگی برای فقرا است و تا زمانی که فقرا مزایایی از گردشگری به دست می‌آورند می‌توان آن را گردشگری حامی فقرا نامید.
موحد افزود: موضوع فقر از مسائل پیچیده و چندبعدی است که همواره به‌عنوان یک مسئله جهانی مطرح بوده و برای ریشه‌کنی آن بسیاری از نهاد‌های بین‌المللی و منطقه‌ای اقدامات نمادین و عملی در پیش گرفتند. در راستای همین اقدامات بود که گردشگری از اواخر دهه ۱۹۹۰ به‌عنوان ابزاری برای کاهش فقر و به‌عنوان یکی از اجزای اصلی استراتژی توسعه در کشور‌های با درآمد پایین و فقیر مورد توجه قرار گرفت و از آن زمان، گردشگری حامی فقرا به روشی شناخته شده و ارزشمند برای کاهش فقر تبدیل شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در ادامه به تهدیدات گردشگری در جهان اشاره کرد و گفت: از بین رفتن محیط زیست، توسعه ناپایدار و فقر از جمله تهدیدات بزرگ گردشگری به شمار می‌روند. به طور کلی، توسعه مناسب گردشگری در مناطق محروم باعث استفاده جامعه میزبان از مزایای گردشگری شده و با ایجاد اشتغال و درآمد‌های حاصل از توسعه گردشگری در مناطق محروم، ضمن کاهش فقر در این مناطق، امنیت اجتماعی را افزایش خواهد داد.
گردشگری طرفدار فقرا است؟
وی همچنین از مهم‌ترین مزایای گردشگری حامی فقرا نیز سخن به میان آورد و گفت: گردشگری، صنعتی گسترده است که سبب افزایش دامنه مشارکت، از جمله مشارکت بخش غیررسمی می‌شود. از طرف دیگر مشتریان در محل ارائه فرآورده حضور می‌یابند که این امر فرصت ارتباط و فروش تولیدات خاص کشور را افزایش می‌دهد. گردشگری، بسیار به سرمایه‌های طبیعی وابسته است، چون فرهنگ و حیات‌وحش مواردی هستند که فقرا، حتی در نبود منابع مالی، امکان دسترسی بدان را دارند.
موحد افزود: وابستگی گردشگری به نیروی انسانی بیش از صنایع تولیدی است و در مقایسه با دیگر بخش‌ها، بخش اعظم منافع گردشگری، چون مشاغل، فرصت‌های تجارت غیررسمی به زنان اختصاص دارد؛ با این حال شماری از عوامل کلیدی و مهم بر بهره‌مندی افراد فقیر از مزایای فرصت‌های گردشگری تأثیرگذار می‌باشند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی در ادامه به بیان رابطه گردشگری و فقر پرداخت و گفت: بین ابعاد گردشگری و کاهش فقر رابطه معناداری وجود دارد به‌طوری‌که در ابعاد کالبدی منجر به ایجاد تغییرات زیادی در ساخت‌وساز‌های روستایی، بهبود وضعیت معابر می‌شود و در ابعاد اقتصادی منجر به ایجاد اشتغال در غیر کشاورزی و تنوع‌بخشی به درآمد‌های خانوار خواهد شد.
موحد معتقد است که گردشگری فرهنگی با داشتن قابلیت‌های درآمدزایی بالا، افزایش سطح اشتغال و مشارکت محلی می‌تواند نقشی مثبت در بهبود ساختار اقتصاد محلی و به‌تبع آن تسهیل دستیابی به توسعه اقتصاد محلی ایفا کند، لذا گردشگری پتانسیل مهمی در بازار برای کارآفرینان محلی و محرکی برای توسعه اقتصادی پایدار محلی دارد.
موحد معتقد است که گردشگری فرهنگی با داشتن قابلیت‌های درآمدزایی بالا، افزایش سطح اشتغال و مشارکت محلی می‌تواند نقشی مثبت در بهبود ساختار اقتصاد محلی و به‌تبع آن تسهیل دستیابی به توسعه اقتصاد محلی ایفا کند، لذا گردشگری پتانسیل مهمی در بازار برای کارآفرینان محلی و محرکی برای توسعه اقتصادی پایدار محلی دارد.
گردشگری مسئولانه؛ گامی برای تحقق توسعه پایدار
وی در ادامه این نشست به بیان تعریفی از مفهوم گردشگری مسئولانه پرداخت و اظهار کرد: گردشگری مسئولانه از صنعت گردشگری برای ایجاد مکانی بهتر برای بومیانی که در آنجا زندگی می‌کنند و جایی بهتر برای مردمی که به آنجا سفر می‌کنند استفاده می‌کند؛ بنابراین ازاین‌رو با گردشگری پایدار متفاوت است. بیشتر تمرکز گردشگری پایدار بر تلاش حداکثری مردم، کسب‌وکار‌ها و دولت‌ها برای ایجاد تأثیرات مثبت اقتصادی، اجتماعی و محیطی از طریق گردشگری است.
موحد با بیان اینکه گردشگری مسئولانه فقط نریختن زباله، ایجاد آلودگی برای آب، خاک، هوا و محیط زیست انسانی نیست، تصریح کرد: یک گردشگر علاوه بر این موارد باید نسبت به حفظ احترام به سنت‌ها و آداب و سنت‌های جوامع محلی که بازدید می‌کند احساس مسئولیت کنند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی در پایان سخنان خود گفت: موضوع اصلی گردشگری مسئولانه، ایجاد مکانی بهتر برای زندگی افراد و مکانی بهتر برای سفر و بازدید مردم است که از یک طرف همکاری تمام عوامل اجرایی و فعالان صنعت گردشگری، سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کلان، مسئولان و مردم در جوامع محلی را می‌طلبد و از طرف دیگر بینش و تلاش گردشگران به‌عنوان حلقه اصلی این زنجیره ارزش‌آفرین را ضروری می‌کند که البته هر کدام باید مسئولیت خود را در راستای پایداری صنعت گردشگری بپذیرند و به آن تعهد داشته باشند.
نقش توسعه پایدار در بهبود گردشگری
دیگر سخنران این نشست اسماعیل قادری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی بود که از نقش توسعه در بهبود گردشگری و مفاهیم آن سخن به میان آورد و گفت: توسعه پایدار نقطه ایده‌آل صنعت گردشگری و بسیاری از صنایع دیگر است. این رویکرد توسعه بر حفظ تنوع زیست‌محیطی، عدالت اجتماعی و اقتصادی تأکید دارد. بعد اجتماعی توسعه پایدار گردشگری با رویکرد گردشگری حامی فقرا در ارتباط است به‌طوری‌که سازمان جهانی گردشگری برنامه‌ای تحت عنوان «گردشگری پایدار - کاهش فقر» را در سال ۲۰۰۲ معرفی نمود؛ که ایجاد توسعه، اشتغال و کاهش فقر افرادی که روزانه کمتر از یک دلار درآمد دارند از طریق گردشگری، از اهداف اساسی این برنامه است.
قادری افزود: توسعه گردشگری پایدار حامی فقرا می‌تواند از طریق اشتغال فقرا در بخش‌های مختلف گردشگری، ارائه مستقیم کالا و خدمات به‌وسیله جامعه محلی، تأسیس نهاد‌های کوچک و متوسط مقیاس گردشگری متناسب با وسع مالی مردم فقیر جامعه، وضع قوانین مالیات به نفع ساکنین فعال در گردشگری، حمایت از حرکت‌های داوطلبانه کارآفرینان و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جامعه محلی، موجب کاهش فقر جوامع در حال توسعه شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است که توان گردشگری پایدار در کاهش فقر در کشورها و مناطق مختلف، متفاوت است و این موضوع به چندین عامل از جمله ماهیت تسهیلات و جاذبه‌ها، حجم و میزان هزینه‌ها، سطح توسعه اقتصادی مقصد، میزان اثر تکاثری درآمد‌های گردشگری در مقصد، میزانی که مقصد خود را با فصلی بودن گردشگری وفق می‌دهد و جامعه‌محور بودن گردشگری بستگی دارد.
وی تصریح کرد: در بسیاری از کشورها، گردشگری به‌عنوان یک موتور برای توسعه کشور از طریق درآمد ارز خارجی و ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم عمل می‌کند. سهم گردشگری ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی در جهان است. صنعت گردشگری مسئول ۲۳۵ میلیون شغل، یا یک مورد در هر ۱۲ شغل در سراسر جهان است. به طور کلی توسعه گردشگری در مناطق محروم باعث استفاده جامعه میزبان از مزایای گردشگری شده و با ایجاد اشتغال و درآمد‌های حاصل از توسعه گردشگری در مناطق محروم موجبات کاهش فقر را در این مناطق فراهم می‌کند.
کاهش فقر و افزایش امنیت
در ادامه این نشست نیز مهران مقصودی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران از نگاه دیگری به موضوع «گردشگری ابزاری برای کاهش فقر» پرداخت و اظهار کرد: ثبت جهانی آثار تاریخی و منابع طبیعی که در حوزه گردشگری یا میراث فرهنگی قرار می‌گیرند از جمله دغدغه‌های همه کشورها به شمار می‌رود. ثبت شدن میراث ملموس و ناملموس در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو پیامد‌های مثبت متعددی دارد.
مقصودی افزود: اثری که در فهرست جهانی ثبت می‌شود در واقع به ویترینی جهانی با تماشاگرانی از سراسر دنیا نیز راه‌یافته است؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین اتفاقات ممکن در مورد چنین اثری این است که به همه جهان معرفی می‌شود و تأثیر مهمی در جذب گردشگر برای کشور دارد که صاحب اصلی آن اثر است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران در ادامه از ضرورت بهره‌برداری از اقتصاد گردشگری سخن به میان آورد و گفت: در مورد سایر کشور‌هایی که آثاری در فهرست جهانی یونسکو دارند، باید بگویم که ایتالیا با ثبت ۵۴ اثر تاریخی رتبه اول را در ثبت جهانی دارد. فرانسه، آمریکا، آلمان، ایتالیا، ترکیه، چین و مکزیک نیز از دیگر کشور‌هایی هستند که بیشترین آثار ثبت‌شده را دارند و اگر توجه کنید این هفت کشور جزو کشور‌های صنعتی جهان نیز به شمار می‌روند، ولی خود را بی‌نیاز از ثبت آثار ملی و تاریخی خود نمی‌بینند، چون اقتصاد گردشگری نقشی اساسی در تأمین بودجه‌های سالانه‌شان دارد.
مزیت‌های ثبت جهانی میراث فرهنگی
وی افزود: ما در ایران ۲۱ اثر ثبت جهانی داریم از جمله می‌توان به تخت جمشید، مقبره کوروش، چغازنبیل، سازه‌های آبی شوشتر، بازار تبریز، بیستون، بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مجموعه کلیساها، باغ‌های ایرانی مانند باغ شازده ماهان، باغ اکبریه بیرجند، باغ فین کاشان، باغ عباس‌آباد مازندران که در کل ۹ باغ از مجموعه باغ‌های ایرانی ثبت جهانی شده‌اند، بیابان لوت، قنات‌ها، گنبدکاووس، کاخ گلستان، شهر سوخته سیستان، میدان نقش‌جهان اصفهان و مسجد جامع اصفهان اشاره کرد.
به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ایران جاذبه‌های گردشگری فراوانی وجود دارد که این مسئله، ضرورت توجه بیشتر دولت به گردشگری را می‌طلبد تا سیاست‌های کلان کشور از درآمد تک‌محصولی وابسته به نفت خارج شود.
مقصودی تصریح کرد: نخستین چیزی که می‌تواند موجب درآمدزایی ارزی و توسعه صادرات در کشورمان شود، ورود گردشگران خارجی و توسعه گردشگری پایدار است. فعال شدن این بخش می‌تواند برای مردم درآمد و اشتغال پایدار به همراه داشته باشد؛ زیرا کشور به‌شدت به اشتغال‌زایی نیاز دارد. تعدادی زیادی از مردم در جست‌وجوی کار هستند و همچنین رونق در این حوزه برای مردم کشور ثروت خلق خواهد کرد.
وی با تأکید بر اینکه در توسعه گردشگری مناطق باید به مسائل زیست‌محیطی مناطق توجه کرد، گفت: وقتی منطقه‌ای ثبت جهانی می‌شود، اهمیت حفظ و نگهداری آن دو چندان می‌شود؛ در نتیجه حفظ و نگهداری از مناطق وظیفه مقام‌های محلی، گردشگران و مردم بومی است تا نسبت به رعایت کامل مسائل زیست‌محیطی، نگهداری طبیعت پاک و رعایت همه مسائلی که می‌تواند شهر را به‌عنوان شهر پاک و سالم نگه دارد، حساس باشند.
اهمیت ژئوپارک‌ها در رونق گردشگری
در انتهای این نشست بهرام نکوئی صدری، پژوهشگر و مشاور عالی ژئوتوریسم نیز از ضرورت توجه ژئوپارک‌ها سخن به میان آورد و اظهار کرد: ژئوپارک‌ها مناطقی هستند که عموماً به دلیل زیبایی، اثرگذاری و یا ارزش‌های علمی مورد توجه عامه قرار می‌گیرند و درعین‌حال به تحقیقات زمین‌شناسی و گسترش دانش‌های علمی کمک می‌کنند در چنین مناطقی استفاده سازمان‌یافته بازدیدکنندگان موجب گسترش صنعت توریسم شده و استفاده از منابع زمین‌شناسی را امکان‌پذیر کرده است.
بهرام نکوئی صدری افزود: ایران جایگاه مهمی در جهان از دیدگاه ویژگی‌های طبیعی و گوناگونی زمین‌شناختی دارد. مناطق مختلفی از ایران پتانسیل معرفی برای ژئوپارک را دارد و پراکندگی ژئو دایورسیتی‌های مختلف ظرفیتی بالقوه از این حیث محسوب می‌شود. ژئوتوریسم و ژئومورفوتوریسم، رویکردی مسئولانه، حفاظتی و علمی درباره پدیده‌های منحصربه‌فرد طبیعی در چارچوب شناسایی ژئومورفوسایت‌هاست. یکی از راهبرد‌های ایجاد اشتغال جدید، توسعه صنعت توریسم بر مبنای پایش مکان‌های طبیعی متنوع، مفرح و جاذب گردشگر با سطح دسترسی مناسب است.
پژوهشگر و مشاور عالی ژئوتوریسم در ادامه به بیان مزیت‌های این نوع گردشگری پرداخت و گفت: ژئوتوریسم با ایجاد و تقویت هویت جغرافیایی در یک منطقه خاص، موجب پایداری و توسعه آن منطقه شده و در آن بر تفاوت‌های موجود میان گردشگر و مردم محلی تأکید می‌شود؛ تا بدین ترتیب هم گردشگران خارجی و هم افراد محلی جزء ذینفعان اجرای برنامه‌های ژئوتوریسم باشند.
بهرام نکوئی‌صدری در پایان گفت: ژئوتوریسم به‌عنوان یک بخش نو‌ظهور، پتانسیل بسیار بالایی دارد؛ زیرا تعداد زیادی از جهانگردانی را که محیط‌زیست و فرهنگ یک منطقه را می‌شناسند به خود جلب می‌کند. بازدیدکنندگان از مناطق طبیعی و جاذبه‌های زمین‌شناسی بیش از گردشگران بازار‌های سنتی به فکر حفاظت از محیط زیست و فرهنگ هستند و به همین دلیل می‌توان ژئوتوریسم را صنعتی در حال رشد دانست.
انتهای پیام 
