پیشگامی جهاددانشگاهی در نیازسنجی و رفع مشکلات کشور + صوت

در پی فرمان رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، ستاد مزبور به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی، جهاددانشگاهی را به عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تأسیس کرد. پس از تبدیل ستاد به شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساسنامه این نهاد مورد تجدید نظر قرار گرفت و با حذف وظیفه مشارکت در مدیریت اداره دانشگاه‌ها و تأکید بر انجام فعالیت‌های فرهنگی و تحقیقاتی به منظور اسلامی شدن دانشگاه‌ها به تصویب رسید. بار دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی با توجه به شرایط جدید دانشگاه‌ها در سال ۱۳۶۹ مصوبه‌ای را به تصویب رساند که در آن جهاددانشگاهی به عنوان پلی میان دانشگاه و بخش صنعتی و خدماتی کشور معرفی شد.

«جهاد» پرکاربرترین واژه در اساسنامه جهاددانشگاهی است. ارائه تعریف درست از این واژه در مجموعه فعالیت‌های این نهاد نیز حائز اهمیت است. در همین راستا مقام معظم رهبری در بازدید از پژوهشکده رویان در سال ۱۳۸۶ فرمودند: «جهاددانشگاهی مرکب از دو کلمه است؛ جهادی عمل کردن، مفهوم خاصی دارد. هر جور کاری، جهادی نیست. جهاد با جهد و تلاش از لحاظ ریشه یکی‌اند؛ اما جهاد فقط این نیست؛ جهاد یعنی مبارزه؛ مبارزه در همین اصطلاح متعارف فارسىِ امروز ما. مبارزه انواع و اقسامی دارد...، اما یک نقطه مشترک در همه این‌ها وجود دارد و آن اینکه در مقابلِ یک خصم است؛ در مقابلِ یک مانع است. خاصیت جهاد این است. این مهم است... فرض کنیم جهاددانشگاهی یا فلان مؤسسه مربوط به جهاددانشگاهی بگوید در سال فلان صد یا پانصد مقاله از من در ISI منتشر شده؛ این ملاک نیست. این مقاله چه بود؟ در چه جهت بود؟ به چه درد شما خورد؟ آن کسانی که با آرمان‌های شما دشمن‌اند، نسبت به این مقاله چه موضعی داشتند؟ آیا آن‌ها احساس خطر کردند؟ ... کار جهادی باید هدفمند، درست متوجه به آرمان‌ها و هوشمندانه و عاقلانه و دشمن‌شکن باشد».

به هر ترتیب جهاددانشگاهی نهادی انقلابی با هویت اسلامی، برخوردار از منابع انسانی متعهد و کارآمد، الهام‌بخش و مؤثر در کشور و نیز پیشگام در توسعه علم، فناوری و فرهنگ با تعامل سازنده در عرصه ملی و بین‌المللی است. این نهاد در حال حاضر علاوه بر دفتر مرکزی، دارای ۱۰۲ واحد سازمانی در کشور است که شامل ۱۰ سازمان استانی، ۳۳ واحد، ۱ مجتمع تحقیقاتی، ۳ پژوهشگاه، ۲۹ پژوهشکده، ۲ مرکز پژوهشی، ۲ دانشگاه، ۷ موسسه آموزش عالی، ۱ حوزه تجاری‌سازی، ۳ پارک علم و فناوری، ۱ مرکز اطلاع‌رسانی شغلی، ۳ سازمان فرهنگی، ۳ مرکز فرهنگی، ۳ خبرگزاری و ۱ مؤسسه فرهنگی می‌شود.

در آستانه فرارسیدن ۱۶ مرداد سالروز تشکیل جهاددانشگاهی، خبرگزاری ایکنا با عبدالحمید احمدی، معاون سابق فرهنگی و ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان و عضو هیئت‌ علمی جهاددانشگاهی و مشاور رئیس جهاددانشگاهی، در مورد دستاورد‌های این نهاد انقلابی و چگونگی تأثیرگذاری آن برای تحقق شعار سال گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌شنوید و می‌خوانید.

ایکنا ـ تنوع و گستردگی خدمات و فعالیت‌های جهاددانشگاهی را چگونه‌ ارزیابی می‌کنید؟

جهاددانشگاهی به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی و برای ایجاد یک بستر مناسب برای توسعه و شکوفایی در حوزه‌های علمی، فرهنگی، آموزشی و پژوهشی به عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۵۹ تأسیس شد. همچنین، به فراخور مقتضیات زمان و نیازهای کشور، جامعه و دانشگاه‌ها با پشتوانه‌های علمی و انقلابی فعالیت خود را در حوزه‌های مختلف دنبال می‌کند و در طول ۴۰ سال گذشته دوره‌های مختلفی را پشت سر گذاشته است و به فراخور مقتضیات زمان و نیاز‌های تخصصی و شرایط کشور هم توانسته ایفای نقش کند و در هر زمینه‌ای دستاورد‌های بسیار ارزشمند این نهاد برخاسته از انقلاب اسلامی به جامعه و مردم عرضه شده و توانسته است گره‌گشای مشکلات کشور و مردم عزیزمان باشد.

طبعاً در همان ابتدای تشکیل جهاددانشگاهی با توجه به شرایط خاصی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور و دانشگاه‌ها حاکم بود و نیاز‌های خاصی که وجود داشت، بیشتر توجه این نهاد معطوف به رفع نیاز‌های علمی، فرهنگی و آموزشی دانشجویان و اساتید در دانشگاه‌ها بود و اقدامات بزرگی برای رفع خلأ‌ها انجام شد. در حوزه‌ فرهنگی در اوایل انقلاب شاهد نهضت انتشار کتاب‌های علمی و آموزشی و نیز برگزاری دوره‌های فرهنگی و آموزشی و جشنواره‌های متعدد فرهنگی از سوی جهاددانشگاهی با هدف مشارکت دانشجویان بودیم. در مجموع در راستای مسیر ترسیم‌شده از سوی حضرت امام خمینی(ره) جهاددانشگاهی با تمام توان در این مسیر فعالیت می‌کرد.

در مقطع بعدی با توجه به شرایط جنگ تحمیلی و نیاز‌های تخصصی مربوط به دفاع مقدس، جهاددانشگاهی باز حضور بسیار فعالی در این عرصه داشت و در حوزه‌های پژوهشی و برای رفع نیاز‌های تخصصی مناطق عملیاتی دفاع مقدس و سازمان‌های نظامی کشور اقدامات مؤثری را انجام داد. همچنین در پشتیبانی جنگ، که نیازمند نیرو‌های تخصصی در مناطق عملیاتی بود، کار‌های بزرگی را انجام داد و یکی از افتخاراتش اعزام نیرو‌های آموزش‌دیده پزشکی و درمانی بود.

بعد از دفاع مقدس، در دوره سازندگی جهاددانشگاهی به تناسب شرایطی که بعد از جنگ در کشور حاکم بود به کمک دولت شتافت تا بتواند از ظرفیت‌ تخصصی خود برای تحقق اهداف دوره سازندگی استفاده کند و اتفاق بسیار مهم تأسیس مراکز علمی و پژوهشی تراز اول بود که می‌توانست در بحث‌های علمی جهاددانشگاهی را پیشرو نشان دهد؛ مانند پژوهشگاه رویان، پژوهشگاه ابن‌سینا و پژوهشکده‌های تخصصی در حوزه‌های مهندسی عمران، ساختمان، الکترونیک، علوم انسانی و فرهنگ که توانستند خدمات شایانی را انجام دهند؛ مانند پژوهشگاه رویان که در حوزه سلول‌های بنیادی پیشگامی ایران را در منطقه نشان داد.

همچنین در حوزه‌های فرهنگی برای اولین بار در کشور شاهد ایجاد مراکز تخصصی فرهنگی از سوی جهاددانشگاهی بودیم؛ برای مثال تأسیس خبرگزاری دانشجویان «ایسنا»، خبرگزاری بین‌المللی قرآنی «ایکنا»، سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران «ایسپا»، مرکز گردشگری دانشجویان ایران، مرکز فرهنگی دانشگاهی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی، سازمان انتشارات جهاددانشگاهی و مجموعه‌ای از سازمان‌ها و مراکز فرهنگی تخصصی که یک گام رو به جلو برای ارتقای فرهنگی کشور بوده است و برای کار فرهنگی الگوسازی شد و هنوز شاهد پیشگامی این نهاد‌های فرهنگی تخصصی در کشور هستیم.

همچنین جهاددانشگاهی در حوزه آموزش گام‌های خوبی برداشت؛ برای مثال تأسیس دانشگاه علم و فرهنگ و تأسیس دانشگاه‌هایی با رویکرد‌های تخصصی مانند دانشگاه علم و هنر. لذا در حیطه آموزش هم توانست الگوی خوبی باشد. در مجموع تشخیص نیاز‌های کشور در مقاطع زمانی مختلف و تبدیل آنها به ایده‌ها و طرح‌ها و نیز اجرای آن‌ها از ظرفیت‌های بسیار بزرگی بوده که در جهاددانشگاهی وجود داشته و این نهاد توانسته است با نیازسنجی و اقدام برای رفع نیازها در عرصه‌های علمی، فرهنگی و آموزشی پیشگام باشد. امیدواریم با همین روحیه و شرایط جهادگران دانشگاهی بتوانند به عنوان کانون‌های اصلی علمی و فرهنگی کشور به خدمت خود ادامه دهند.

ایکنا- نهادهای ذی‌ربط چه برنامه‌ای برای استفاده مناسب از این دستاورد‌ها در سطح کشور و استان‌ها دارند؟

خوشبختانه همه این دستاورد‌هایی که در قالب برنامه در جهاددانشگاهی دنبال شده است از سوی مدیران ذی‌ربط در بخش‌هایی که نام بردم با چشم‌انداز بلندمدتی در حال پیگیری است؛ یعنی همه مراکز علمی، آموزشی، فرهنگی و تحقیقاتی جهاددانشگاهی دارای برنامه بلندمدت و میان‌مدت هستند که مبتنی بر نیاز و شرایط آینده کشور و برای توسعه و ارتقای کیفی فعالیت‌ها و خدمت‌رسانی بهتر به جامعه، اموری را پیش‌بینی می‌کنند.

جهاددانشگاهی با برخورداری از نیروهای توانمند علمی که با فرهنگ سازمانی جهاد مأنوس هستند و نیز بهره‌مندی از انگیزه‌ معنوی و روحیه خدمت به جامعه برای آینده این سازمان‌ها تلاش می‌کند. پس باید نهادهای مرتبط بتوانند شرایط مناسب‌تری را برای بهره‌گیری از دستاوردهای جهاددانشگاهی فراهم کنند تا این نهاد بتواند با ایده‌های جدید به خدمت‌رسانی ادامه دهد.

همچنین، دولت باید از جهاددانشگاهی حمایت جدی‌تری کند و نیز مجلس شورای اسلامی باید با عنایت به تأکید مقام معظم رهبری به ظرفیت‌های این نهاد و خدمات بهتری که می‌تواند به کشور و جامعه ارائه دهد، توجه ویژه‌ای به آن کند تا شورای عالی انقلاب فرهنگی بتواند از ظرفیت این نهاد به منظور تحقق اهداف انقلاب فرهنگی بهتر از گذشته استفاده کند و موانع و محدودیت‌های پیش رو برداشته شود تا این نهاد بتواند در راستای اهداف انقلاب اسلامی و انقلاب فرهنگی و نیز رفع نیازهای کشور با قوت و جدیت بیشتری کار خود را دنبال کند.

ایکنا ـ جهاددانشگاهی به‌عنوان نهادی دانش‌بنیان و نوآور می‌تواند چه نقشی را در تحقق شعار سال ایفا کند؟

جهاددانشگاهی نهادی برخاسته از انقلاب اسلامی و انقلاب فرهنگی است و به همین دلیل تمام توان خود را برای تحقق آرمان‌های امام خمینی(ره)، انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی به کار بسته و منویات مقام معظم رهبری را سرلوحه کار خود قرار داده است. لذا برنامه کلان آن در راستای تحقق این آرمان‌هاست و نیز آنچه به عنوان شعار سال از سوی مقام معظم رهبری مطرح می‌شود برخاسته از آرمان‌های انقلاب و نظام جمهوری اسلامی است.

جهاددانشگاهی به عنوان یک نهاد انقلابی یکی از مهم‌ترین مأموریت‌هایش پیشگامی در تحقق شعار سال است و ما در ایده‌ها و برنامه‌های خود در مجموعه‌های مختلف علمی، پژوهشی، آموزشی و فرهنگی جهاددانشگاهی تلاش می‌کنیم که شعار سال تحقق یابد. لذا جهاددانشگاهی در اشتغال و تولید دانش‌بنیان و کارآفرین دستاوردهای بسیار بزرگی داشته و مجموعه اقداماتی که در دوره‌های مختلف از جمله در دوره جاری انجام می‌دهد در راستای تحقق شعار سال است.

همچنین، اینکه بتوانیم تولیدات خود را متکی به دانش بومی کنیم و صنعتگران ما از دانش تخصصی لازم برخوردار باشند یکی از اهداف جهاددانشگاهی است تا این دانش بومی در خدمت تولید قرار گیرد و منجر به اشتغال شود. جهاددانشگاهی افتخارش این است که اولین سازمان اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهی را با همین رویکرد تأسیس کرد تا دانشجویان را برای استفاده از تخصص و دانش خود یاری دهد و نیز کارآفرینی کند. جهاددانشگاهی همواره در علم و پژوهش به کارآفرینی و اشتغال توجه کرده و دستاوردهای خوبی داشته است. لذا این ظرفیت را دارد که به کمک دستگاه‌های مسئول در کشور بشتابد تا آنها بتوانند از این ظرفیت تخصصی‌اش برای تحقق شعار سال استفاده کنند.

ایکنا ـ‌ نحوه ارتباط و تعامل سایر دستگاه‌ها با جهاددانشگاهی چگونه است؟

سازوکار‌های مختلفی وجود دارد که یک سازوکار عضویت جهاد در شورای عالی انقلاب فرهنگی است. امیدوارم این عضویت ادامه پیدا کند. متأسفانه در ماه‌های اخیر شاهد اتفاق ناخوشایند حذف جهاددانشگاهی از عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی بودیم که امیدواریم دوباره به عضویت این شورا دربیاید.

حضور جهاددانشگاهی در شورای عالی انقلاب فرهنگی در کنار سایر نهاد‌ها می‌تواند به هم‌افزایی و تعامل سازنده این نهاد برخاسته از انقلاب اسلامی با سایر دستگاه‌ها منجر شود، کمااینکه در سال‌های گذشته این‌گونه بوده و توانسته است با سایر نهاد‌های عضو این شورا تعامل خوبی را برقرار کند.

ایکنا ـ چگونه می‌توان فعالیت‌های این نهاد برخاسته از انقلاب اسلامی را تقویت کرد؟

اینکه دولت بتواند سازوکارهای مناسب‌تری را برای استفاده از ظرفیت جهاددانشگاهی در دستگاه‌های دولتی فراهم کند و نیز موظف باشد که از ظرفیت‌های علمی و تخصصی جهاددانشگاهی در راستای خدمت به دستگاه‌های اجرایی استفاده کند نقش این نهاد را در راستای تحقق آرمان‌های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران تقویت می‌کند.

امروز که قرار است برنامه هفتم توسعه کشور در دولت تنظیم و در مجلس تصویب شود می‌توان نقش‌های برجسته‌ای را منطبق با تخصص، قابلیت و ظرفیت جهاددانشگاهی پیش‌بینی کرد تا در راستای تحقق اهداف عالی کشور در عرصه‌های فرهنگی، پژوهشی و آموزشی نقش‌آفرینی کند.

گفت‌وگو از علیرضا اصغرزاده