موسیقی مذهبی باید تجلی‌گر نیایش با خداوند باشد

وحید چهل‌امیرانی، آهنگساز در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با بیان مطلب فوق گفت: از 17 سالگی کار موسیقی می‌کنم و دکتری آهنگسازی خود را هم از دانشگاه شایر انگلستان دریافت کرده‌ام. کار خود را در موسیقی حرفه‌ای با تئاتر آغاز کردم و جوایز مختلفی را هم در این حوزه دریافت کرده‌ام که یکی از آنها جایزه جشنواره فیلم دفاع مقدس برای نمایش «فصل صبوری» بود؛ کاری به کارگردانی محسن افشار و نویسندگی محمد چرمشیر که سال 84 روی صحنه رفت. در ادامه فیلم‌های «موهبت الهی»، «پوتین‌ها می‌میرند»، «معما»، «دختر قلعه» و... کارهایی است که انجام داده‌ام.

وی با بیان اینکه کار دفاع مقدسی به لحاظ اجرا  تفاوت‌هایی با کارهای اجتماعی دارد، گفت: در یک فیلم دفاع مقدسی موسیقی باید کاملاً در خدمت کار باشد. برای مثال در سکانسی که قرار است انفجاری روی دهد، باید از قبل بتوان این حس را در بیننده با موسیقی ایجاد کرد. این اتفاق نیز تنها با فضاسازی‌ها و ملودی‌های ریتمیک اتفاق می‌افتد. در ضمن در کارهای دفاع مقدس لحظات روحانی وجود دارد که عملکرد ویژه‌ای را طلب می‌کند. برای مثال در سکانسی که یک رزمنده در حال شهادت است باید از موسیقی غمناک استفاده کرد، البته این بهره‌گیری از فضای غم نباید همانند آن چیزی باشد که مثلا در ژانر اجتماعی برای چنین مواقعی استفاده می‌شود.

این آهنگساز ادامه داد: برای درک بهتر مثالی می‌زنم. زمانی‌که می‌خواهیم گلزار شهدا را نشان دهیم از گروه کر و صدای مردان استفاده می‌کنیم، همچنین دراین فضاسازی از یکسری سازهای ایرانی استفاده می‌شود. درباره چرایی این پرداخت هم باید گفت که استفاده از گروه کر به نوعی نشان دهنده نیایشی است که با خداوند می‌شود؛ اتفاقی که در سینمای جهان هم به شکل کلیسایی انجام می‌شود. نکته دیگر اینکه استفاده از تک‌ساز برای کارهای که ساختار دینی و الهی دارد نمی‌تواند جوابگوی فضای روحانی کار باشد.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره اینکه موسیقی مذهبی چه شاخصه‌هایی دارد؟ گفت: در موسیقی مذهبی آنچه بیش از همه اهمیت دارد ملودی اینگونه کارهاست، زیرا در کشور ما موسیقی مذهبی در قالب دستگاه‌های شور، دشتی و دستگاه‌هایی که شنیده شده‌اند مورد توجه قرار می‌گیرند. برای مثال در برخی مواقع موسیقی مذهبی ممکن است تنها با یک نی اجرا شود یا ممکن است یک مداح موسیقی مذهبی را اجرا کند.

چهل امیرانی درباره آسیب‌هایی که ممکن است موسیقی مذهبی را تهدید کند، گفت: بارها شده که از ملودی‌های پاپ برای موسیقی مذهبی استفاده شده است، حتی در موسیقی بی‌کلام نیز از سازبندی‌های هندی استفاده می‌شود، درصورتی‌که در موسیقی خودمان دف را داریم که می‌تواند بیشتر تداعی‌کننده موسیقی مذهبی باشد. این‌گونه تقلیدها سبب شده که کارها شکلی شعاری به خود گیرد.

وی درباره تعامل بین آهنگساز و فیلمساز برای ساخت یک ملودی  دینی، بیان کرد: تا این تعامل جدی نباشد، آهنگساز نخواهد توانست یک ملودی خوب مذهبی خلق کند، چون برداشت‌های متفاوت سبب خواهد شد که کار خلق شده ساختار لازم را نداشته باشد، لذا بهترین راه این است که فیلمساز به آهنگسازش اعتماد کرده و کار را به او بسازد. متأسفانه در چند کار اخیر زمان برای کار کردن کم بود من در برخی کارهایی که مضمونی دینی داشت با این نقصان و مشکل مواجه شدم و کارم آسیب دید؛ بدین معنا که کار را قطعه قطعه به من می دادند، درصورتی‌که آهنگساز باید کل کار را ببیند سپس برای آن آهنگ بسازد.

موسیقی مکمل یک کار سینمایی است

این آهنگساز درباره نبود موسیقی در برخی فیلم‌ها تصریح کرد: نبود موسیقی به برخی کارها آسیب وارد می‌کند؛ آسیبی که متأسفانه در برخی فیلم‌های ایرانی مشاهده می‌شود. دلیلم نیز این است که بازیگر به تنهایی قادر نیست که احساس و تأثیرگذاری لازم را به روی مخاطب بگذارد، به همین دلیل است که می‌بینیم اکثر کارهایی که ماندگار می‌شوند موسیقی‌ خیلی خوبی داشته‌اند. برای مثال در سکانس پایانی فیلم «گلادیاتور» موسیقی به اندازه قوی بود که ناخودآگاه بیننده را در فیلم غرق می‌کرد.

وی در پایان درباره برخی محدودیت‌ها در آهنگسازی خاطرنشان کرد: در برخی از مواقع که ما می‌خواهیم از تکخوانی برخی خانم‌ها استفاده کنیم به مشکلات بر می‌خوریم، البته صدای کر زن اشکالی برای اجرا ندارد، اما تنها به شکل کر. در این میان اگردر تیتراز پایانی «مختارنامه» می‌بینیم که از صدای زن استفاده می شود دلیل این است که شخصیت زن بودن از صداگرفته شده، پس برای پخش با مشکل مواجه نشد.