رساله حقوقی امام سجاد(ع)؛ منبعی ارزشمند در تدوین منشور حقوق شهروندی

حجت‌الاسلام والمسلمین حسین ابراهیمی، عضو جامعه روحانیت مبارز در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، با اشاره به جایگاه حقوق شهروندی در اسلام، آن را معادل «حسن جواری» عنوان کرد و گفت: حسن هم‌جواری به این معناست که با همسایگان و هم‌نوعان به خوبی رفتار شود.

وی اظهار کرد: اسلام آیینی اجتماعی است و جامعه انسانی را مورد توجه قرار داده است؛ در نتیجه حقوق فرد و جمع مورد تأکید قرار گرفته از جمله در «رسالةالحقوق» امام سجاد(ع) تقریباً همه ابعاد حقوق انسان‌ها نسبت به خود، همسایه، هم‌نوع و هم‌دینان‌شان مشخص شده است.

ابراهیمی به نامه امام علی(ع) به مالک اشتر، موسوم به «عهدنامه مالک اشتر» نیز اشاره کرد و افزود: اگر بنا باشد مسئله حقوق شهروندی تبیین شود، باید بخش زیادی از این منشور برگرفته از رسالةالحقوق امام سجاد(ع) باشد و بخشی نیز از نامه امام علی(ع) خطاب به مالک اشتر مورد توجه قرار گیرد.

عضو جامعه روحانیت مبارز ادامه با بیان اینکه این عهدنامه، می‌تواند پاسخگوی بخش اصلاح جامعه باشد، گفت: در متون اسلامی اولین حدی که در رابطه با حقوق شهروندی برای افراد قائل شده است، رابطه مسلمان نسبت به مسلمان، پس از آن رابطه هم‌نوع نسبت به هم‌نوع و همچنین رابطه همسایه نسبت به همسایه ذکر شده است.

وی تصریح کرد: اگر مجموع فرمایشات امام علی(ع) و امام سجاد(ع) در مورد حقوق شهروندی به درستی باز شود و کار کارشناسی و جمع‌بندی صورت گیرد، می‌توان منشوری بر مبنای اصول اسلامی تدوین و تنظیم کنیم؛ چیزی که با فطرت و ذات بشر هماهنگی داشته و برای هر زمان و هر جامعه‌ای قابلیت اجرایی دارد؛ چرا که این دو منبع بسیار ارزشمند است و می‌تواند پساخگوی نیاز انسان در این زمینه باشد.

ابراهیمی همچنین به سایر منابع روایی پرداخت و گفت: مباحثی نیز به صورت مفصل در کتب روایی تحت عنوان «آداب العشره» آمده که به نوع زندگی و آداب معاشرت می‌پردازد؛ این مباحث در اصول کافی، وسائل‌الشیعه و هم در سایر کتب حدیثی آمده است که می‌توان در تهیه و تدوین منشور حقوق شهروندی بهره برد.

وی با تأکید بر ضرورت استفاده از اسلام‌شناسان برجسته برای تهیه منشور حقوق شهروندی گفت: لازم است گروهی اسلام‌شناس که حدیث بشناسند و تاریخ بدانند و به فرمایشات امام علی(ع) و امام سجاد(ع) که در تمام کتب حدیث ذکر شده، دقت و جمع‌بندی لازم داشته باشند، استفاده شود.

عضو جامعه روحانیت مبارز خاطرنشان کرد: در آیات و روابات و سیره نبی مکرم اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) مطالبی ذکر شده از نوع معاشرتشان با مردم، چه با متدینین و چه با سایر مردم سایر ادیان و چه با انسان‌ها با هر ایده و اعتقادی که وظایف مردم را در این مورد مشخص می‌کند؛ توجه به مجموعه این نکات می‌تواند منشور حقوق شهروندی باشد.