حجتالاسلام و المسلمین فتحالله نجارزداگان، استاد دانشگاه تهران در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا)، از در دست نگارش داشتن جلد پنجم «تفسیر تطبیقی» خبر داد.
نجارزداگان با اشاره به اینکه تفسیر تطبیقی به تطبیق دیدگاههای شیعه و اهل تسنن شناخت شده، شامل اهل تسنن اشعری و برخی فرقههای سلفی، میپردازد، عنوان کرد: ما در دوره «تفسیر تطبیقی» موضوعهایی را از قرآن گزینش کرده و به صورت تطبیقی کار کردهایم و بعد از جلد اول که به مبانی اختصاص یافته است، مجلدات دوم تا چهارم آیات ولایت، آیات مهدویت و آیات امامت را در بر گفته است.
وی در مورد جلد پنجم که هماکنون در دست نگارش دارد، بیان کرد: ما این جلد از تفسیر تطبیقی را به آیات مربوط به توحید و شرک اختصاص دادهایم و مخصوصاً به بحث شرک ربوبی و شرک الوهی و شرک عبادی پرداختهایم.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به سنگینی این بحث، گفت: این بحثی بسیار پیچیده و سنگین است و علیرغم اینکه تصور میشود قابل دسترس است، انصافا بحثی نفسگیر است.
وی ضرورت این بحث را نیز ناظر به مباحث مطرح شده و رایج درباره توسل و استغاثه و شفاعتطلبی از انبیاء و اولیاء عنوان کرد و گفت: تعیین این که آیا این قبیل رفتارها شرک عبادی محسوب میشود، نیازمند این است که ابتدا تعیین کنیم توحید و شرک چیست.
نجارزادگان با بیان اینکه مباحث مربوط به توحید و شرک در قرآن بسیار فراخ است و با موضوعات متنوع و صفات گوناگون خدا طرح شده است، اظهار کرد: این گستره از توحید خالقیت، توحید صفاتی و توحید افعالی گرفته تا توحید ربوبی و توحید الوهی و توحید عبادی را در بر میگیرد. اما من از مباحث توحید صفاتی و توحید خالقی و توحید ذاتی عبور کردم و به عبارت دیگر اینها را مد نظر قرار ندادم؛ چون اینها امروز سؤال اصلی ما نیست و و فعلاً کاربردی از آنها برای مباحث تطبیقی مورد نظر، در ذهن من نیامد. بنابراین به سمت اصل بحث که توحید ربوبی است، رفتم تا بتوانم از توحید ربوبی به توحید الوهی و بعد به توحید عبادی برسم.
وی با تأکید بر لزوم تبیین سه واژه کلیدی «رب»، «اله» و «عبادت» در ساختار قرآن، گفت: این سه واژه هم واژههایی کلیدی و پر کاربرد و پردامنه در قرآن هستند و هم اینکه میتوان به جرئت گفت که این سه واژه یا به طور مستقیم و یا با یکی دو واسطه، به تمام معارف قرآن پیوند میخورند.
نجارزادگان با اشاره به اینکه در جلد پنجم تفسیر تطبیقی به معناشناسی و اصطلاحشناسی واژههای «رب» و «اله» و «عبادت» در قرآن پرداخته است، اظهار کرد: تلاش من این بوده است که از معنای لغوی این واژهها جدا نشوم، اما برای تبیین این واژهها صرفاً به لغت هم اکتفا نکردهام و کوشیدهام به گونهای عمل کنم که معنایی که در نظر میگیرم، با تمام کاربردهای آن واژه در قرآن قابل تطبیق باشد، نه اینکه مجبور شویم در هرجا معنایی برای آن مطرح کنیم.
وی با تأکید بر سنگینی این بحث و دشواری رسیدن به نتیجه، عنوان کرد: مرحله فیشبرداری این اثر به اتمام رسیده است و بخشهایی از آن را هم نوشتهام و مشغول آماده کردن آن هستم.