نوروز؛ عامل یگانگی انسان با لحظه آفرینش

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه آسیای مرکزی، نوروز یکی از قدیمی‌ترین سنت‌ها و آیین‌های اقوام آریایی تبار و جزیی از تمدن کهن و درخشان مردم ایران و زنجیره‌ای از هویت فرهنگی آنان در طول هزاران سال است.

هر چند روزگاران درازی است که نوروز، آیین کهنسال و عید ایرانیان به شمار می‌رود، اما با این حال تردیدی نیست که اقوام باستانی دیگر از جمله ساکنان سومر، ایلام، بابل، مصر و غیره  نیز سال نو را از دیرباز جشن می‌گرفته‌ و یا آیینی همانند نوروز ایرانی داشته‌اند که همگی جنبه دینی و قدسی داشته و هدفشان نو شدن، تکرار آفرینش و براندازی زمان گذشته و چیرگی بر نیروهای شر بوده است.

نوروز عامل یگانگی انسان با لحظه آفرینش و دست یافتن به زمان اساطیری و ازلی است؛ انسان کهن به انسان نو، مرگ به زندگی و پژمردگی به رویش مجدد مبدل می‌شود.

اقوام باستانی در دوران اساطیری یا تاریخی، هر چند دارای ساختارهای اجتماعی- فرهنگی گوناگون بودند، اما همگی به گونه‌ای با مفهوم«نوشدگی» و «نوروز» آشنایی داشتند. انسان‌های دوره اساطیری معتقد بودند که جهان بر الگوی تکوین یا مطابق اسطوره آفرینش، هر سال یا در هر دوره زمانی، نو می‌شود؛ این نوشدگی به راستی گونه‌ای از تجدید خلقت و بازآفرینی کیهان بوده است.

نوروز و «اسطوره بازگشت جاودانه» یا آفرینش ادواری و نو شدن متناوب زمان در نزد اقوام باستانی به عنوان گونه‌ای از درهم شکستن زمان و یا واژگونی و برانداختن تاریخ بوده که موجبات شادی اقوام باستان را در این واژگونی  فراهم می‌آورده و اینک حتی پس از گذشت هزاران سال نیز، جغرافیای فرهنگی این آیین کهنسال، در میان اقوام و ملل هم فرهنگ با حفظ برخی از سنت‌های کهن بسط یافته است. اما گرامی داشت نوروز در این چند سال اخیر از یک منظر دیگر قابل توجه است.

تصویب نوروز در سازمان ملل گواه اهمیت آن در نزد ملل مختلف است
تصویب نوروز به عنوان یکی از جشن‌های بین‌المللی در سازمان ملل متحد خود گواه دامنه حضور این جشن در میان بسیاری از ملل جهان در طی اعصار مختلف است که با تلاش و پیگیری‌های جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشورهای ایرانی تبار، سرانجام جشن بزرگ نوروز ایرانی همزمان با یکم فروردین ماه برابر با 21 مارس هر سال، در سراسر جهان با نام«روز جهانی نوروز» در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در روز چهارم اسفند 1388 مطابق با 23 فوریه 2010 میلادی، قطعنامه«روز جهانی نوروز» را در چارچوب ماده 49 در دستور کار خود قرار داد و تحت عنوان«فرهنگ صلح» به تصویب رساند و برای نخستین بار در تاریخ این سازمان، نوروز ایرانی به عنوان یک مناسبت بین‌المللی رسمیت یافت.

این قطعنامه که با همکاری مشترک کشورهای جمهوری اسلامی ایران، تاجیکستان، آذربایجان، افغانستان، ترکیه، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان آماده شده بود، مورد حمایت عمومی کشورهای عضو سازمان قرار گرفت و به اتفاق آراء طی بیانیه‌ای به تصویب رسید.

بی شک تصویب نوروز به حیث جشنی بین‌المللی، موجب تقریب و همدلی هرچه بیشتر ملل هم فرهنگ و رسمیت دادن به این آیین در عرصه بین‌المللی است و هر چه باشکوه برگزار کردن این جشن بزرگ توسط سه کشور هم زبان ایران، تاجیکستان و افغانستان ضروری است.

نوروز؛ جشن انسان است

اما نوروز نزد ایرانیان یک جشن ساده نیست. هم زمان با بیدار شدن طبیعت، برگ درآوردن درختان و نفس کشیدن خاک، روح و درون آدمی نیز بیدار می‌شود؛ نورورز جشن انسان است. همان چیزی که ابوریحان بیرونی، این منجم و فیلسوف ایرانی آن را تفسیر کرده است.

ما در نوروز طبیعت را به خانه‌های خود می آوریم؛ سبزه را در سفره‌هایمان به نشانه بیداری، سبزی و پاکی قرار می‌دهیم؛ آب و آیینه را که نشان از یک رنگی و یک رویی است، بر سر سفره‌هایمان می‌گذاریم و وقتی در جشن آغاز سال نو در لحظات تحویل سال، دعای «ای خداوندی که قلب‌های انسان‌ها را تبدیل می‌دهی، ای خداوندی که حالات انسان را رقم می‌زنی، در سالی که در پیش داریم، زندگی و حال ما را به بهترین حال دگرگون ساز» را زمزمه می کنیم، در واقع آرزوی بهترین‌ها را برای تمام انسان‌ها طلب می‌کنیم.

نمادهای نوروز همگی نمادهای مقدس هستند. درست است که سابقه نوروز به پیش از اسلام بر می‌گردد، اما با آمدن اسلام هم نه تنها این جشن بزرگ منسوخ نشد بلکه با بسیاری از نمادهای اسلامی نیز درآمیخت و تمام نمادهای آن رنگ اسلامی و ایرانی به خود گرفت.

پیش از فرا رسیدن نوروز، آن هنگام که خانه تکانی می‌کنیم باید بدانیم که این پیراستن خانه از ناپاکی و غبار سالیانه، یک خانه تکانی معمولی نیست بلکه همزمان با این خانه تکانی، آدمی روح و قلب و درون خود را نیز از رنج و حسدها می پالاید.

علی اصغر شعردوست، سفیر سابق ایران در تاجیکستان