به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، اولین نشست هماندیشی وقف قرآنی صبح امروز، 28 مهر با حضور جمعی از مدیران قرآنی کشور در هتل ارم تهران برگزار شد.
در این نشست که از ساعت 9 صبح آغاز و تا زمان اذان ظهر ادامه داشت، حججاسلام علی محمدی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه، حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، محمدرضا حشمتی، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، احمد شرفخانی، معاون فرهنگی سازمان اوقاف، همچنین حسن گروسی، مدیر شبکه قرآن سیما، محمدحسین محمدزاده، مدیر رادیو قرآن، علی سرابی، قائممقام شورای عالی قرآن، لاله افتخاری، رئیس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی و جمع دیگری از مدیران قرآنی کشورمان حضور داشتند.
سهم قرآن در موقوفات کشور بسیار ناچیز است
در ابتدای این نشست، حجتالاسلام احمد شرفخانی، معاون فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه در سخنانی با اشاره به پائین بودن سهم موقوفات قرآنی نسبت به وقفهای دیگر، گفت: این امر در حالی است که سهم بسیار زیادی از فعالیتهای قرآنی کشور توسط مؤسسات قرآنی و برنامههای تبلیغی و ترویجی آنها که پشتوانهای کاملاً مردمی دارند، صورت میگیرد. با استفاده از یک پشتیبانی و همگرایی و هماهنگی جهت ایجاد وقفهای جدید، میتوانیم موفقیت آمیز عمل کنیم.
معاون فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه تصریح کرد: خیرین قرآنی در عرصههای مختلف کشور حضور فعالی دارند اما آنچه میتواند سمت وسویی ایجاد کند این است که مسئولان قرآنی این حرکت را به سمت وقف قرآنی حرکت دهند، حدود 30 نیت در مجموعه سامانه جامع موقوفات ثبت شده است که نیت اصلی واقفین قرآنی توسعه و ترویج فرهنگ قرآن است، علاوه بر این نیاتی همچون هزینه برای تلاوت، ختم، قرائت برای واقف، خرید و توزیع قرآن، برگزاری جلسات تفسیر و ... به عنوان اصلیترین نیات واقفان قرآنی معرفی شده است.
حجتالاسلام شرفخانی اظهار کرد: در کشور 20 موقوفه قابل توجه در کشور داریم که در بخشی از آنها صددرصد قرآنی و در تعدادی دیگر تنها یکی از نیات قرآنی است. همچنین بزرگترین موقوفه قرآنی کشور در استان کرمانشاه قرار دارد. این تعداد نیاتی که گفته شد اندازه یک دهم یک موقوفه در زمینه عزاداری برای حضرت سیدالشهدا(ع) نیست. بیشترین درآمد موقوفههای قرآنی مربوط به استان کرمانشاه است که درآمدی نزدیک به 500 میلیون تومان دارد.
شش آیه در قرآن کریم به موضوع وقف پرداخته است
در ادامه این نشست حجت الاسلام والمسلمین الهیزاده، مشاور عالی رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه به بررسی بحث وقف در آیات قرآن کریم پرداخت و گفت: 12 گروه از آیات قرآن به گونهای است که مرتبط با وقف هستند که عبارت از آیات «بر، خیر، احسان، انفاق، صدقه جاریه، باقیات و صالحات، قرض، معروف حسنه، ایثار و ...» است. این آیات در مورد انفاق است که آیات باقیات و صالحات و صدقه بیشتر به موضوع وقف اشاره دارد.
وی افزود: در مطالعاتی که انجام گرفت این نتیجه به دست آمد که آیاتی که صریحاً به موضوع وقف اشاره دارد، آیات قرض است که شش آیه است و شامل آیات 245 سوره مبارکه بقره، 12 سوره مبارکه مائده، 11 و 18 سوره مبارکه حدید، 17 سوره مبارکه تغابن، و آیه 20 سوره مبارکه مزمل است. واژه قرضالحسنه که در قرآن کریم آمده است در مورد دِین به کار برده میشود و آنچه که در بانکها اتفاق میافتد معادل قرآنیاش دین است.
حجتالاسلام الهیزاده اظهار کرد: اگر موضوع قرضالحسنه در قرآن را با بقیه قرضها مقایسه کنیم میبینیم که بقیه قرضها برای فقرا است اما مسئله قرضالحسنه برای خداوند است، ما میتوانیم وقف کنیم برای حفظ ایمان مردم و ترویج عترت و احیاء کلام خدا، زمانی وقف با آیات قرآن خواهد بود که وقف برای کتاب خدا باشد.
مشاور عالی رئیس سازمان اوقاف یادآور شد که اگر کسی برای وحی آسمانی قدمی بردارد خداوند به او اجرهای مضاعف میدهد، گفت: پاداش قرض دو چیز است اول این است که اصلش مضاعف میشود و دوم اینکه اجر آن کار هم مضاعف میشود. پاداشهای قرضالحسنه در قرآن در مقایسه با پاداشهای بقیه اتفاقها ویژهتر است.
وی خاطرنشان کرد: برای اثبات این بحث که قرضالحسنه اختصاص به قرض برای کتاب خدا دارد این است که اگر مجموعه انفاقها را مقایسه کنیم میدانیم که برای هر مبحثی در جامعه، نوعی انفاق در نظر گرفته شده است به عنوان مثال خمس برای ولایت، زکات برای مسلمین و ... اما سهم قرآن تعیین نشده است.
احیای فرهنگ وقف قرآنی نیازمند نقشآفرینی مراکز آموزشی و حوزههاست
در ادامه این نشست حجتالاسلام علی محمدی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه با بیان اینکه موقوفاتی که نیات قرآنی دارند نسبت به سایر موقوفات از درصد بسیار پایینی برخوردار هستند، گفت: برای پر کردن این خلأ و جبران آن نیاز به یک حرکت قیامگونه همگانی داریم.
وی افزود: خداوند ما را برای این کار دعوت به قیام و نه یک اقدام معمولی و عادی کرده است، اگر به آیاتی که در زمینه وقف نازل شده است عمل کنیم و برای ایجاد موقوفات قرآنی بر اساس این آیات حرکت کنیم، آثار و برکات بسیار فراوانی را به دنبال خواهد داشت.
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه با بیان اینکه اولین لازمه برای واقف قرآنی بودن داشتن باور و اعتقاد نسبت به این کار است، به بیان برخی مصادیق وقف قرآنی پرداخت و تصریح کرد: اقامه قرآن، آشنا کردن مردم با قرآن، تلاوت و تبلیغ و ترویج قرآن، تفسیر قرآن و ... از جمله مصادیق وقف قرآنی است. اگر بخواهیم در برابر هجوم فراوان دشمن به اعتقادات بایستیم، باید به قرآن پناه ببریم.
حجتالاسلام محمدی اظهار کرد: لشکرکشی عظیم فرهنگی کشورهای استعمارگر با پشتوانه عظیم مالی صورت میگیرد و ما نیز برای مقابله با این هجوم همهجانبه نیاز به منابع مالی فراوانی داریم که وقف میتواند یکی از این موارد باشد. شما اگر نگاه کنید متوجه خواهید شد که دنیای غرب برای توزیع انجیل چه هزینههای هنگفتی را انجام میدهد، ما نیز برای چاپ و توزیع قرآن در بین جوانان باید از ظرفیت عظیم وقف استفاده کنیم.
وی یادآور شد: وقف را باید از سطوح مختلف آغاز کنیم که در این زمینه آموزش و پرورش، دانشگاهها و حوزههای علمیه میتوانند بسیار کمککننده باشند. امام(ره) اوایل اردیبهشت ماه سال 1358 قبل از اینکه نظام اسلامی تثبیت شود طی حکمی در مورد وقف فرمودند که موقوفات باید پابرجا بمانند و این در حالی بود که هنوز هیچ انتخاباتی در کشور صورت نگرفته بود.
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه در ادامه با بیان اینکه سابقه اداره حوزههای علمیه با موقوفات بیش از 150 سال است، گفت: یکی از پشتوانههای مالی حوزهها وقف است که استعمار در تلاش برای گرفتن این پشتوانه عظیم مالی از حوزههاست. فرهنگ وقف و خصوصاً وقف قرآنی باید توسط مراکز آموزشی و حوزههای علمیه احیاء شود.
حوزه وقف قرآنی با ۱۵ چالش روبرو است
همچنین در بخش دیگری از این نشست حجتالاسلام حمید محمدی در سخنانی با بیان اینکه در بحث وقف قرآنی باید بر روی مفهوم آن کار بیشتری صورت بگیرد، گفت: وقف به گونهای است که اگر به خوبی بر روی آن کار شود حتی میتواند درآمدزاتر از نفت نیز باشد.
وی افزود: یکی از زیرسیستمهای نظام اقتصاد ـ اسلامی وقف است، اگر وقف اتفاق افتد نشاندهنده این خواهد بود که اقتصاد سالم است وگرنه نشاندهنده بیمار بودن اقتصاد جامعه خواهد بود.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه بارزترین نوع صدقه که 22 نوع است، وقف است، اظهار کرد: وقف به عنوان یک رفتار اجتماعی تکامل بخش است و یقیناً هر کاری که برای خدا باشد تا ابد ماندگار خواهد بود و قصه انفاق و وقف میتواند این گونه باشد.
حجتالاسلام محمدی با بیان اینکه بارزترین مصداق وقف شهادت است، گفت: شهید از خود عبور میکند و همه وجود خود را میگذارد، در واقع شهدا اوج واقفین عالم وجود هستند. هر جامعهای که به بلوغ برسد میتواند به نقطه اوج شهادت و فرهنگ وقف دست یابد. یکی از دلایل نداشتن وقف در برخی جوامع به بلوغ نرسیدن آن جامعه است.
وی در ادامه رسیدن به آرامش در جوامع را در گروه توسعه فرهنگ وقف عنوان و تصریح کرد: شک نداشته باشید که بحران اخلاقی جوامع با وقف از بین خواهد رفت؛ چرا که وقف بالاترین ذکر حضرت حق است و هزاران رفتار اجتماعی تکامل یافته میتواند از وقف نشئت بگیرد.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی یادآور شد: بررسی سیر تاریخی وقف، معاصرسازی وقف و آیندهنگاری آن سه بحث اساسی در حوزه وقف است که قابلیت گفتوگو و بحث و تبادل نظر دارد.
حجتالاسلام محمدی با تأکید بر اینکه وقف را باید از حالت خطی و ایستایی که در حال حاضر در آن قرار دارد، خارج کنیم، گفت: در حال حاضر ارتباط بین واقف، مدیر و موقوفه یک ارتباط خطی و ایستا است که باید آن را به ارتباطی پویا و فعال تبدیل کنیم تا در نهایت منجر به بازتولید فرهنگ وقف از سوی موقوفه ایجاد شود.
وی افزود: باید در بحث تبلیغات وقف و وقف قرآنی اطلاعرسانی کنیم، بحث دیپلماسی فرهنگ وقف را باید فعال کنیم. در حال حاضر 15 چالش که وقف و واقف با آن مواجه هستند بازیابی شدهاند که از جمله آنها میتوان به ضعف و عدم آشنایی با وقف، روشن نبودن نیت دستگاهها، کمبود موقوفات قرآنی، ضعف رسانه ملی در زمینه وقف، ارتباط دستگاهها با سازمان اوقاف و ... اشاره کرد.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در بخش دیگری از صحبتهای خود در این نشست با بیان اینکه 11 راهبرد برای کمک به وقف وجود دارد، اظهار کرد: توسعه نظریه پردازی در حوزه وقف یکی از این موارد و حتی لازم است که یک پژوهشکده در این زمینه داشته باشیم و اگر هم وجود دارد آن را فعال کنیم، یکی دیگر از موارد بحث بسترسازی فرهنگ حقوقی وقف است، در این زمینه و به عنوان دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی هر پیشنهادی که در این زمینه مطرح شود به صورت قانون حورد حمایت قرار خواهیم داد.
حجتالاسلام محمدی تصریح کرد: بحث توسعه و تبلیغ و ترویج فرهنگ وقف و تغییر رویکرد موقوفات از مصرفگرایی به تولید از دیگر راهبردهایی است که میتواند به حوزه وقف و وقف قرآنی کمک شایانی داشته باشد.
وی در پایان با بیان اینکه دوران مدیریت فعلی سازمان اوقاف یکی از درخشانترین دوران در حوزه شفافسازی بسترهای وقف است، گفت: اگر این مسیر زلال و درخشان منتهی به وقف قرآنی نشود جای تأسف وجود خواهد داشت که البته میتوان با یک بررسی راهبردی به آن دست یافت.
وقفهای کوچک جدی گرفته شود
یکی دیگر از سخنرانان این نشست چهار ساعته، حجت الاسلام والمسلمین حجت گنابادینژاد، مدیر کل اوقاف و امورخیریه استان خراسان رضوی بود، وی با بیان اینکه سه هزار موقوفه در زمینه حضرت امام حسین(ع) در کشور وجود دارد که موجودی آنها زیر 100 هزار تومان است، گفت: اگر بخواهیم چنین اتفاقی در زمینه وقف قرآنی انجام دهیم باید بر روی وقفهای کوچک نیز حساب باز کرد.
وی با تأکید بر اینکه وقف قرآنی نیازی است که وجود دارد، افزود: مذهبی بودن و مردمی بودن دو شاخصه اصلی است که به وسیله آن میتوانیم فعالیتهای خود در عرصه وقف قرآنی را تمرکز ببخشیم. باید یک پروژه ملی یا بینالمللی در زمینه موقوفات کوچک ایجاد کنیم تا به وسیله آن به وقفهای قرآنی رونقی داده شود.
بیاطلاعی از وقف قرآنی مانع از ورود مردم به این حوزه شده است
حجتالاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی در سخنان کوتاهی با اشاره به عملکرد مثبت اوقاف در حوزه وقف، گفت: درصد بسیار ناچیزی از واقفان به وقف در حوزه قرآن ورود پیدا میکنند.
وی افزود: مأموریتی که به کمیسیون تبلیغ و ترویج داده شد این بود که بحث وقف قرآنی مورد پیگری قرار بگیرد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت قرآنی آن به عنوان بخشی از کمیسیون تبلیغ و ترویج این اهتمام را دارد که تا پایان سال به این پروژه رسیدگی شود که البته به همکاری سازمان اوقاف در این زمینه نیز نیاز است.
معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: فعالیتها زمانی به نتیجه خواهد رسید که از ثبات فعالیتی برخوردار باشیم و یکی از مواردی که میتواند این ثبات را ایجاد کند وقف است، میتوان با ترغیب مردم به امر وقف قرآنی و اطلاعرسانی کامل در مورد برکات آن، مراکز وسیعی را تشکیل داد.
حجتالاسلام حشمتی با بیان اینکه مردم برای وقف در حوزه قرآن آمادگی دارند، اظهار کرد: در ارتباطاتی که با افراد مختلف جامعه دارم متوجه این موضوع شدهام، با اینکه این آمادگی وجود دارد اما وقف قرآنی بسیار کم است که تنها دلیل آن به آگاهی نداشتن مردم از وقف قرآنی برمیگردد که باید در این زمینه تلاشها بیشتر شود.
وی بیان کرد: ما باید مشاورانی که به مردم در زمینه وقف قرآنی مشاوره بدهند داشته باشیم تا روند اطلاعرسانی در این زمینه کامل شود. پیشنهاد میکنم که افرادی برای ارائه این مشاورهها در نظر گرفته شود.
معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار کرد: باید به مردم اطلاع داده شود که وقف را حتی میتوان با یک جلد قرآن کریم آغاز کرد. امیدوارم بتوانیم با کارهای هنری در معاونت قرآنی وزارت ارشاد که در دست تهیه است موضوع وقف قرآنی را در کشور دامن بزنیم.
حجتالاسلام حشمتی در پایان یادآور شد: صدا و سیما و رسانهها میتوانند در زمینه گسترش فرهنگ وقف قرآنی در جامعه بسیار اثرگذار باشند. برگزاری چنین همایشهایی را باید به فال نیک گرفت و امیدواریم با تأمین اعتبارات فعالیتها در این زمینه به اثربخشی مورد نیاز برسد.
مردم به وقف قرآنی مشتاق هستند
حجتالاسلام علیرضا شاهسونی، مدیر موسسه قرآنی بیتالاحزان حضرت زهرا(س) یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود، وی گفت: اگر قرار باشد موقوفات قرآنی را تشکیل دهیم از نهادهای حکومتی مشکلی را برطرف نخواهد کرد.
وی با اشاره به اینکه مردم به وقف قرآنی اشتیاق دارند، افزود: این اشتیاق وجود دارداما هیچ راهنمایی برای آنها صورت نگرفته است، در منطقهای که ما فعالیت میکنیم با توجه به اطلاعرسانیهای خوبی که صورت گرفته است، تمام وقفهایی که امسال صورت گرفته است وقف قرآنی بوده است.
مدیر موسسه قرآنی بیتالاحزان حضرت زهرا(س) تصریح کرد: علت اینکه مردم به سمت موقوفات قرآنی نیامدهاند این است که اثرات آن برای مردم بازگو نشده است، مردم از برکات وقف قرآنی اطلاع ندارند وگرنه کسانی که مدرسه میسازند حتماً دارالقرآن نیز خواهد ساخت.
در نظر گرفتن بسترهای لازم برای واقفان قرآنی
همچنین در ادامه این نشست لاله افتخاری، رئیس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی به بیان برخی مطالب در مورد وقف در حوزه قرآن پرداخت، که برگزاری نشستهای مشترک با مسئولان برای برنامهریزیهایی در زمینه وقف قرآنی، تهیه برنامههای حمایتی از واقفان قرآنی همچون معافیت مالیاتی و خدمات بیمهای و انجام پژوهشهای جدید در زمینه وقف قرآنی و کمک گرفتن از مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی از مهمترین رئوس صحبتهای وی بود.
لزوم ارائه تعریفی خاص از واقف قرآنی
محمدحسین محمدزاده، مدیر رادیو قرآن نیز در سخنان خود به بحث فرهنگی و اقتصادی بودن وقف قرآنی اشاره کرد و تبلور وقف قرآنی را در سالی که به نام سال فرهنگ و اقتصاد نامگذاری شده است مناسب دانست. وی همچنین از لزوم تعیین یک تعریف خاص برای وقف قرآنی سخن گفت.
بخش دیگری از سرفصلهای صحبتهای محمدزاده عبارت لزوم بررسی نقاط تلاقی بحث نذر و وقف، ورود کارشناسان امر وقف به برنامههای رسانهای، تأسیس انجمن واقفان قرآنی با تأکید بر فراخوان به خیران مدرسهساز و ...، لزوم توجه به جایگاه پژوهش در بحث وقف قرآنی، آشنا کردن مردم با فرهنگ وقف قرآنی از طریق برنامههای رسانهای و ... بود.
در بحث وقف قرآنی مهمترین گام، ورود به آن است
همچنین در ادامه این نشست حجتالاسلام والمسلمین سیدمحمدمهدی طباطبایی، مدیرکل مؤسسه جامعةالقرآن الکریم، مهمترین بخش صحبتهای خود را به لزوم ورود به بحث وقف قرآنی ولو با منابع بسیار اندک در ابتدا تأکید کرد.
مسئولان در تصمیمگیریها از مدیران مؤسسات هم نظرخواهی کنند
حجتالاسلام والمسلمین منصور برزگر، مدیر موسسه موقوفه مکتبالقرآن ثارالله(ع) یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود، وی در این نشست با بیان اینکه این مؤسسه موقوفه بوده است، گفت: این مؤسسه در سال 1378، 18 رقبه و زمین موقوفی داشت اما در حال حاضر این رقم به بیش از 260 مورد رسیده است.
وی افزود: مسئولان در تصمیمگیریهای خود کمتر از مدیران موسسات نظر میگیرند و در اساسنامههایی که نوشته میشود از نظرات این افراد استفاده نمیشود. فرهنگسازی اگر وجود داشته باشد و اوقاف نیز حمایت کند میتوانیم از موقوفات قرآنی استفاده کافی را ببریم.
گلایهها را در جمع محدودی پاسخ خواهم داد
بخش پایانی این نشست نیز به صحبتهای پایانی حجتالاسلام علی محمدی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه اختصاص داشت، حجتالاسلام علی محمدی در پایان این نشست و در جمعبندی سخنان مهمانان این نشست با بیان اینکه باید مفهوم وقف را به معنای اعم و اخص آن برای همگان بیان کنیم، گفت: بهروزرسانی وقف باید مناسب با نیاز امروز جامعه صورت بگیرد. علاوه بر این باید همگانی کردن وقف قرآنی را در دستور کار قرار دهیم .
وی با اشاره به اینکه در این نشست گلایههای زیاد و سنگینی از سازمان اوقاف به عمل آمد، به پاسخگویی به این گلایهها در جمع محدودتری اشاره کرد و گفت: وقف را نمیشود دولتی کرد؛ چرا که ماهیت وقف با دولتی بودن آن منافات دارد چرا که وقف متولی دارد و شخص واقف متولی آن است.
حجتالاسلام محمدی ایجاد بستر و تعهد برای جامعه قرآنی را از دیگر اقداماتی دانست که برای عملیاتی شدن وقف قرآنی لازم است و در ادامه اظهار کرد: ما برای استانها برای امر وقف سهمیههایی در نظر گرفتهایم که بر اساس آن سهمیهها امتیازدهی صورت میگیرد و این امتیازات برای جامعه قرآنی نیز در نظر گرفته خواهد شد.
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه بیان کرد: تبیین و اطلاعرسانی برکات و خدمات قرآن به جامعه که متأسفانه اطلاعرسانی نشده است یکی از مواردی است که در واقف قرآنی شدن مردم اثرگذار خواهد بود و باید به آن توجه شود. همچنین باید نیازهای واقفین قرآنی را سازماندهی کنیم. توجیه و مشورت به مردم برای وقف قرآنی باید صورت بگیرد که با برگزاری این نشست چنین حرکتی آغاز شده است.
وی تصریح کرد: ایجاد مشوقات لازم برای جامعه قرآنی جهت واقف قرآنی شدن از جمله دیگر مواردی است که باید به آن توجه شود که استفاده کردن از تأثیرات صداو سیما و هنر در گسترش وقف قرآنی در این زمینه کمک خواهد بود.
همچنین در پایان این نشست قرار شد تا جلسه آینده آن به میزبانی صدا وسیما و شبکه قرآن و معارف سیما برگزار شود.