مروری بر كتاب «موسوعة معارف الكتاب و السنة»
گروه فرهنگ و هنر: مجموعه كتاب «موسوعة معارف الكتاب و السنة» همراه با ترجمه فارسی با نام دانشنامه قران و حديث، در صدد عرضه گوهر فروزان قرآن و سنّت پيامبر(ص) و همچنين روايات ائمّه اطهار به صورت مدوّن و مرتّب است.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، شعبه دارالحديث، مجموعه كتاب «موسوعة معارف‌الكتاب و السنة» كه همراه با ترجمه فارسی با نام دانشنامه قرآن و حديث در صدد عرضه گوهر فروزان قرآن و سنت پيامبر(ص) و همچنين روايات ائمه اطهار(ع) به صورت مدون و مرتب است.
دانشنامه قرآن و حديث، تاليف محمّد محمّدى ری‌شهرى ، با همكارى جمعى از پژوهشگران، ترجمه حميدرضا شيخى است كه چاپ اول آن مهرماه 1390 توسط انتشارات دارالحديث، در قطع وزيری به دو زبان عربی ـ فارسی منتشر شده است. همچنين اين كتاب به زبان عربی با نام «موسوعة معارف الكتاب و السنة» در 10 جلد منتشر شده است.
قرآن و سنّت پيامبر گرامى اسلام ، دو گوهر جاودان و گنج بىپايان هستند كه دستيابى به آنها و گردآورى و فهم آنها در كنار هم ، از دلمشغولىهاى دانشمندان اسلامى در طول قرون و اعصار بوده است . اين معارف انسان ساز كه برترين و بهترين برنامه براى سعادت، كاميابى و اداره جوامع بشرى هستند، همواره مورد تأكيد و تكريم قرآن و پيامبر(ص) بوده اند و رجوع به آنها موجب رفع ظلمات جهل و رسيدن به نور و رستگارى است.
در مقدّمه مفصّل اين مجموعه، به مباحثى همچون معناى سنّت و شمول آن بر احاديث اهل بيت و جايگاه سنّت در عرصه شناخت معارف دينى پرداخته شده است. همچنين ضمن بررسى جايگاه والاى سنّت، ديدگاههاى مختلف و دلايل آنها مورد بررسى قرار گرفته و نظر منتخب (عدم انفكاك بين قرآن و سنّت) تبيين گرديده است.
در ادامه، مقدّمات شناخت حديث (همچون علم رجال ، علم درايه ، آگاهى از نقد متن حديث و مسائل مربوط به تعارض آن با قرآن و عقل) بررسى شده و افزون بر گزارش مختصرى از پيشينه گردآورى احاديث، از آثار و جوامع حديثى اوّليه قبل از كتب اربعه، و جوامع حديثىِ متأخّر در ميان شيعيان و اهل سنّت، فهرستى ارايه گشته است.
بايد توجّه داشت كه اين جوامع هر كدام با ديدگاه خاصّ نويسنده اش و بر پايه نيازهاى زمان او تدوين يافته اند و گذشت زمان و نيازهاى روز، مجموعههاى ديگرى با اين ويژگىها را می‌طلبد عرضه حديث در كنار آيات قرآن كريم؛ فراگيرى همه مواردِ عموم و خصوص، مطلق و مقیّد و ... ؛ طبقهبندى خاص، به طورى كه روايات مربوط به هم در يك بخش قرار گيرند، اختصار به وسيله حذف روايات مشابه، نقد و رفع تعارضات احتمالى، دستيابى آسان به ابواب مورد نظر ارايه تحليلهاى مورد نياز.
بخش پايانى مقدّمه، پس از اشاره به مراحل تحقيق و استخراج احاديث موجود در اين دانشنامه، به تبيين روش تدوين و تنظيم اين احاديث پرداخته است.
اين مجموعه، بر اساس شيوه الفبایى ـ موضوعى به گزارش احاديث مرتبط با موضوعات پرداخته است.
اين دانشنامه با استناد به آيات و روايات معصومان: به توضيح و تبيين موضوعات، مفاهيم و مدخل هاى دينى مى پردازد كه از جهت موضوعى از دامنه گسترده اى برخوردار است و مفاهيم دينى، اعتقادى، اخلاقى ، سياسى ، اقتصادى و فرهنگى را پوشش مى دهد. ذيل هر موضوع (مدخل) ، شناسه ها و زيرشاخه هاى متعدّدى قرار گرفته كه به صورت منطقى ، طبقه بندى شده اند و آيات و روايات مربوط به آنها گزارش شده اند .
شيوه اين مجموعه در نقل استنادها اين گونه است كه ابتدا آيات مرتبط با موضوع بيان مىشوند و سپس احاديث معصومان: بر اساس ترتيب تاريخى حيات معصومان از پيامبر(ص) تا امام مهدى(عج) مىآيند . در مواردى كه احاديث، جنبه تفسيرى و توضيحى براى آيات دارند، بر ديگر موارد مقدّم شده ، بعد از آيات قرار مىگيرند . در مواردى كه حديثى به چند تن از معصومان: مستند باشد، حديث مستند به پيامبر9 در متن، و ديگر مستندات آن در پاورقى گزارش مىشود .
ملاك و معيار انتخاب روايت تقدم گزارشها ، تأكيد بر محتوا و مضمون روايت است . همخوانى متن روايات با اصول مسلم، بلاغت و شمولیّت از جمله معيارهاى انتخاب و ترجيح است. در پاورقى هم مآخذ، بر اساس ميزان اعتبار و سنديت ، رده بندى شده اند .
در ابتداى هر مدخل به توضيح معانى لغوى و اصطلاحى آن مدخل با استناد به واژه نامه ها و متون معتبر لغت شناسى پرداخته شده و سپس به اختصار ، سرفصل هاى اصلى مدخل، تشريح و جوانب موضوع، تبيين گشته است.
مدخلهاى مطرح شده در شانزده جلد چاپ شده دانشنامه قرآن و حديث (به ترتيب ريشه عربى مدخلها)، عبارت‌اند از:
جلد نخست: ايثار ؛ استئثار (ويژهخوارى ـ انحصارطلبى) ؛ اجاره (پيمانكارى) ؛ اَجل ؛ آخرة.
جلد دوم: إخاء (برادرى) ؛ ادب ؛ اذان ؛ ايذاء (آزاررسانى).
جلد سوم: تاريخ ؛ أرض (زمين) ؛ اُسرة (خانواده).
جلد چهارم : اُسوة (الگو) ؛ مواساة ؛ أكل (غذا خوردن) .
جلد پنجم : اُلفة (همدلى) ؛ اللّه (خدا) .
جلد ششم : أمل (آرزو) ؛ امامة .
جلد هفتم : اُمّة ؛ امانة ؛ امنیّة .
جلد هشتم : ايمان ؛ اُنس .
جلد نهم : انسان ؛ اهل البيت: .
جلد دهم : تأنّى (درنگ ورزيدن) ؛ آفة (آسيب) .
جلد يازدهم : بحر (دريا) ؛ بخـل (تنگ نظرى) ؛ بدعة .
جلد دوازدهم : ابدال، اوتاد، اقطاب ؛ بَداء؛ برّ (نيكى) ؛ بركة .
جلد سيزدهم : برهان ؛ بَسمَله ؛ بشاشة و بِشْر (گشادهرویى و خوشرویى) ؛ بصيرة ؛ بُغض (كينه و نفرت) جلد چهاردهم : بكاء (اشك ريختن) ؛ بَلَد (سرزمين) ؛ بلوغ ؛ بلاغة (رسایى و شيوایى گفتار) .
جلد پانزدهم : تبليغ ؛ بلاء (آزمايش الهى) .
جلد شانزدهم : بهتان ؛ مباهله (نفرين كردن به يكديگر) ؛ بيعة .
گفتنى است كه از اين دانشنامه، تاكنون (در اين 16 جلد)، تنها مدخلهاى دو حرف «همزه» و «باء» منتشر شده و پيشبينى مىشود كه حجم موسوعه معارف الكتاب والسنة نزديك به شصت جلد و دانشنامه قرآن و حديث ، بر يكصد جلد عربى ـ فارسى، بالغ گردد.
ياداوری می شود، «دانش نامه قران و حديث» روز پنج شنبه 14 مهرماه 1390 در مراسمی با حضور رئيس مجلس شورای اسلامی، و جمعی از فرهيختگان حوزه و دانشگاه در تالار علامه مجلسی مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحديث(قم) رونمايی شد.
دانشنامه قرآن و حديث، تاليف محمّد محمّدى ری‌شهرى ، با همكارى جمعى از پژوهشگران، ترجمه حميدرضا شيخى است كه چاپ اول آن مهرماه 1390 توسط انتشارات دارالحديث، در قطع وزيری به دو زبان عربی ـ فارسی منتشر شده است. همچنين اين كتاب به زبان عربی با نام «موسوعة معارف الكتاب و السنة» در 10 جلد منتشر شده است.
قرآن و سنّت پيامبر گرامى اسلام ، دو گوهر جاودان و گنج بىپايان هستند كه دستيابى به آنها و گردآورى و فهم آنها در كنار هم ، از دلمشغولىهاى دانشمندان اسلامى در طول قرون و اعصار بوده است . اين معارف انسان ساز كه برترين و بهترين برنامه براى سعادت، كاميابى و اداره جوامع بشرى هستند، همواره مورد تأكيد و تكريم قرآن و پيامبر(ص) بوده اند و رجوع به آنها موجب رفع ظلمات جهل و رسيدن به نور و رستگارى است.
در مقدّمه مفصّل اين مجموعه، به مباحثى همچون معناى سنّت و شمول آن بر احاديث اهل بيت و جايگاه سنّت در عرصه شناخت معارف دينى پرداخته شده است. همچنين ضمن بررسى جايگاه والاى سنّت، ديدگاههاى مختلف و دلايل آنها مورد بررسى قرار گرفته و نظر منتخب (عدم انفكاك بين قرآن و سنّت) تبيين گرديده است.
در ادامه، مقدّمات شناخت حديث (همچون علم رجال ، علم درايه ، آگاهى از نقد متن حديث و مسائل مربوط به تعارض آن با قرآن و عقل) بررسى شده و افزون بر گزارش مختصرى از پيشينه گردآورى احاديث، از آثار و جوامع حديثى اوّليه قبل از كتب اربعه، و جوامع حديثىِ متأخّر در ميان شيعيان و اهل سنّت، فهرستى ارايه گشته است.
بايد توجّه داشت كه اين جوامع هر كدام با ديدگاه خاصّ نويسنده اش و بر پايه نيازهاى زمان او تدوين يافته اند و گذشت زمان و نيازهاى روز، مجموعههاى ديگرى با اين ويژگىها را می‌طلبد عرضه حديث در كنار آيات قرآن كريم؛ فراگيرى همه مواردِ عموم و خصوص، مطلق و مقیّد و ... ؛ طبقهبندى خاص، به طورى كه روايات مربوط به هم در يك بخش قرار گيرند، اختصار به وسيله حذف روايات مشابه، نقد و رفع تعارضات احتمالى، دستيابى آسان به ابواب مورد نظر ارايه تحليلهاى مورد نياز.
بخش پايانى مقدّمه، پس از اشاره به مراحل تحقيق و استخراج احاديث موجود در اين دانشنامه، به تبيين روش تدوين و تنظيم اين احاديث پرداخته است.
اين مجموعه، بر اساس شيوه الفبایى ـ موضوعى به گزارش احاديث مرتبط با موضوعات پرداخته است.
اين دانشنامه با استناد به آيات و روايات معصومان: به توضيح و تبيين موضوعات، مفاهيم و مدخل هاى دينى مى پردازد كه از جهت موضوعى از دامنه گسترده اى برخوردار است و مفاهيم دينى، اعتقادى، اخلاقى ، سياسى ، اقتصادى و فرهنگى را پوشش مى دهد. ذيل هر موضوع (مدخل) ، شناسه ها و زيرشاخه هاى متعدّدى قرار گرفته كه به صورت منطقى ، طبقه بندى شده اند و آيات و روايات مربوط به آنها گزارش شده اند .
شيوه اين مجموعه در نقل استنادها اين گونه است كه ابتدا آيات مرتبط با موضوع بيان مىشوند و سپس احاديث معصومان: بر اساس ترتيب تاريخى حيات معصومان از پيامبر(ص) تا امام مهدى(عج) مىآيند . در مواردى كه احاديث، جنبه تفسيرى و توضيحى براى آيات دارند، بر ديگر موارد مقدّم شده ، بعد از آيات قرار مىگيرند . در مواردى كه حديثى به چند تن از معصومان: مستند باشد، حديث مستند به پيامبر9 در متن، و ديگر مستندات آن در پاورقى گزارش مىشود .
ملاك و معيار انتخاب روايت تقدم گزارشها ، تأكيد بر محتوا و مضمون روايت است . همخوانى متن روايات با اصول مسلم، بلاغت و شمولیّت از جمله معيارهاى انتخاب و ترجيح است. در پاورقى هم مآخذ، بر اساس ميزان اعتبار و سنديت ، رده بندى شده اند .
در ابتداى هر مدخل به توضيح معانى لغوى و اصطلاحى آن مدخل با استناد به واژه نامه ها و متون معتبر لغت شناسى پرداخته شده و سپس به اختصار ، سرفصل هاى اصلى مدخل، تشريح و جوانب موضوع، تبيين گشته است.
مدخلهاى مطرح شده در شانزده جلد چاپ شده دانشنامه قرآن و حديث (به ترتيب ريشه عربى مدخلها)، عبارت‌اند از:
جلد نخست: ايثار ؛ استئثار (ويژهخوارى ـ انحصارطلبى) ؛ اجاره (پيمانكارى) ؛ اَجل ؛ آخرة.
جلد دوم: إخاء (برادرى) ؛ ادب ؛ اذان ؛ ايذاء (آزاررسانى).
جلد سوم: تاريخ ؛ أرض (زمين) ؛ اُسرة (خانواده).
جلد چهارم : اُسوة (الگو) ؛ مواساة ؛ أكل (غذا خوردن) .
جلد پنجم : اُلفة (همدلى) ؛ اللّه (خدا) .
جلد ششم : أمل (آرزو) ؛ امامة .
جلد هفتم : اُمّة ؛ امانة ؛ امنیّة .
جلد هشتم : ايمان ؛ اُنس .
جلد نهم : انسان ؛ اهل البيت: .
جلد دهم : تأنّى (درنگ ورزيدن) ؛ آفة (آسيب) .
جلد يازدهم : بحر (دريا) ؛ بخـل (تنگ نظرى) ؛ بدعة .
جلد دوازدهم : ابدال، اوتاد، اقطاب ؛ بَداء؛ برّ (نيكى) ؛ بركة .
جلد سيزدهم : برهان ؛ بَسمَله ؛ بشاشة و بِشْر (گشادهرویى و خوشرویى) ؛ بصيرة ؛ بُغض (كينه و نفرت) جلد چهاردهم : بكاء (اشك ريختن) ؛ بَلَد (سرزمين) ؛ بلوغ ؛ بلاغة (رسایى و شيوایى گفتار) .
جلد پانزدهم : تبليغ ؛ بلاء (آزمايش الهى) .
جلد شانزدهم : بهتان ؛ مباهله (نفرين كردن به يكديگر) ؛ بيعة .
گفتنى است كه از اين دانشنامه، تاكنون (در اين 16 جلد)، تنها مدخلهاى دو حرف «همزه» و «باء» منتشر شده و پيشبينى مىشود كه حجم موسوعه معارف الكتاب والسنة نزديك به شصت جلد و دانشنامه قرآن و حديث ، بر يكصد جلد عربى ـ فارسى، بالغ گردد.
ياداوری می شود، «دانش نامه قران و حديث» روز پنج شنبه 14 مهرماه 1390 در مراسمی با حضور رئيس مجلس شورای اسلامی، و جمعی از فرهيختگان حوزه و دانشگاه در تالار علامه مجلسی مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحديث(قم) رونمايی شد.
