تکفیر با لباس دین وارد شده است/ همزیستی اسلامی با اندیشه‌های افراطی محقق نمی‌شود

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی، در ابتدای نشست با بیان اینکه امروز در شرایط حساسی از حیث منطقه‌ای، جغرافیایی و تاریخی قرار گرفته‌ایم، گفت: این شرایط بر ما واجب می‌کند که سریع به سمت یک هدف مشخص حرکت کنیم و آن را به نفع امت اسلام بدون توجه به مذهب رقم بزنیم.
وی افزود: کمترین تسامح ممکن است موجب خسارت‌های بزرگتری برای جهان اسلام شود و همه در ضرر آن شریک خواهند شد. باید هدف مشخصی داشته باشیم که این هدف، جدا از اهداف دیگر ما مثل اقتصادی، سیاسی و ... است. باید این هدف اساسی پیگیری و تأمین شود و در هر شرایط سیاسی آن هدف را در ارتباط با امت اسلامی تحقق ببخشند.
رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی با بیان اینکه هدف، همزیستی اسلامی است، عنوان کرد: در فضایی که همزیستی اسلامی توسط تکفیری‌ها هدف قرار گرفته است، اولین آسیبی که می‌رسانند به هم زدن هم‌زیستی است که باید به آن تأکید کنیم و قطعاً تمام خطوط و موارد لازم را در خود همراه دارد.
همزیستی اسلامی، شرعی و عقلانی است
وی اظهار کرد: این همزیستی یک امر برابر است و همه از آن منتفع می‌شوند. امروز تحقق‌پذیرترین تئوری، تئوری همزیستی اسلامی است. هم در سنت و کتاب ریشه‌های همزیستی را می‌بینیم و آن را در توصیه‌های اولیای اسلام و تجربه‌های صدر اسلام به خوبی مشاهده می‌کنیم. همزیستی اسلامی جدای از اینکه شرعی است، یک امر عقلانی است. امروز باید یک هدف را جدا از اهداف دیگر، همزیستی اسلامی قرار دهیم و به جز آن هیچ راهی وجود ندارد.
الازهر یکی از نهادهای ذاتاً معتدل است
حجت‌الاسلام مبلغی با بیان اینکه اگر هدف هم‌زیستی درست باشد طبعاً تقریب مذاهب اسلامی نیاز به یک بازسازی دارد، گفت: چون در مفهوم تقریب عنصر همزیستی نیست. شرایط منطقه پیچیده‌تر از آن است که با تقریب به معنای سنتی آن راه به جایی برد. اگر تقریب به این سمت برود می‌‌تواند در فضاهای منطقه زمینه‌های مناسبی ایجاد کند. در فضای جهان اسلام باید دنبال نهادهای ذاتاً معتدل بگردیم. الازهر یکی از نهادهای ذاتاً معتدل است. نشانه‌های مختلفی است که اعتدال در خمیرمایه آن نهفته است.
بهتر از الازهر برای تقریب مذاهب پیدا نمی‌کنیم
وی افزود: شیوخ عمده الازهر معتدل هستند. الازهر مدت زیادی به دلایل مختلف دور از صحنه بوده و امروز احساس مسئولیت کرده است و باید به آن کمک کنیم. بهتر از الازهر برای تقریب مذاهب و رفتن به سمت «تعایش» پیدا نمی‌کنیم. محوری که می‌تواند معتدلان جامعه را به خود جذب کند، الازهر است. اگر تصور شود که نهاد دیگری در دنیای اهل سنت است که این نفوذ و جاذبه را دارد، اشتباه است.
رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی با اشاره به عقبه پدیده تکفیر گفت: اصولاً پدیده تکفیر و عقبه‌های آن همه جا نفوذ پیدا کرده و خود الازهر با خطرات سلفی‌های تندرو مواجه است. به دلیل کم‌کاری جهان اسلام درباره تثبیت اعتدال، تکفیری‌ها خیلی از فرصت‌ها و مناصب را گرفتند و ما تنها با به خود آمدن و بر اعتدال جهان اسلام تکیه کردن می‌توانیم از خطر کنونی گذر کنیم. تکفیر به هیچ مذهبی رحم نمی‌کند و این واقعیتی است که دیده‌ا‌یم.
بهترین یاور تقریبی الازهر است
وی افزود: وضعیت حساس است و بهترین یاور تقریبی الازهر است و در کنار این باید هوشمند هم بود که وضعیت جهان اسلام آنچنان حساس است که تنها یافتن یاور برای تثبیت تقریب کافی نیست، ما باید تئوری تحرک مختلفی را در لایه‌های مختلف مطرح کنیم. به‌طور مثال قطب‌هایی در جهان اسلام است مثل عربستان سعودی، ابعاد سیاسی را کار نداریم. حتی با سلفی‌ها هم باید گفت‌وگو کنیم. کارکردی در گفت‌وگو نهفته است که در چیزهای دیگر نیست. بسیج عمومی جهان اسلام جهت ایجاد فهم مشترک برای همزیستی اسلامی رخ دهد.
حجت‌الاسلام مبلغی با تأکید بر جایگاه حوزه علمیه قم در بحث وحدت گفت: حوزه علمیه به اندازه خود وارد میدان شود و به شکل یک صدا و برجسته بگوید که ما به‌دنبال احترام مذاهب هستیم. همه ظرفیت‌ها را باید به کار گرفت. بر این اساس می‌شود اهمیت گفت‌وگو با مصر را فهمید. این سفر در چارچوب دعوت به حضور در کنفرانس الازهر با عنوان در مواجهه با خشنونت و تروریسم شکل گرفت. بنا به اعلام خود الازهر از 120 کشور حضور داشتند و می‌گفتند از ایران هم شرکت‌کننده است و این نشان‌دهنده توجه آنها به ایران بود. شخصیت‌های الازهر حساب ویژه‌ای برای ایران در این کنفرانس باز کرده بودند و این یک گام شتاب‌زده و تصادفی نبود. به این نتیجه رسیده بودند که کنفرانس بدون ایران معنا ندارد.

دلسوزی در شیوخ الازهر وجود دارد
وی اظهار کرد: مدت‌ها بر رابطه مجامع دینی ایران و الازهر سایه تعطیلی بوده است. زمان آیت‌الله‌العظمی برو جردی بین مرجعیت و الازهر رابطه خوبی برقرار بود و نوع مدیریت ایشان و دلسوزی شیوخ الازهر که الان همه در شیوخ الازهر وجود دارد، باعث آن رابطه خوب بود. آن موقع سلفی‌های مخالف ضعیف بودند و جریان تقریب‌گرا پیروز شد. امروز همان وضعیت وجود دارد با این تفاوت که سلفی‌ها تندتر و مخالفت‌کننده‌تر هستند.
حجت‌الاسلام مبلغی ضمن اشاره به اینکه شیعه‌هراسی و ایران‌هراسی واقعیتی است که به‌صورت مستمر از سوی مخالفان دنبال می‌شود، گفت: ولی آنچه می‌شود بر آن تأکید ورزید این است که نقاط کانونی‌تر الازهر گرایش اعتدالی و دلسوزی برای وحدت شیعه و سنی دارند و مرتب واژه وحدت شیعه و سنی بر سر زبان شیوخ و شرکت‌کنندگان جاری بود.
وی افزود: کنفرانس بعد بین‌الادیانی داشت و نوعی ادبیات تعایشی در آن پیگیری می‌شد. از شخصیت‌های مسیحی، یهودی و ... دعوت کرده بودند ولی 80 درصد بین مذاهبی بود. هیئت ایرانی در بدو ورود مورد استقبال شیخ‌الازهر در فرودگاه قرار گرفت و در کنفرانس نیز دو سخنرانی ارائه شد که در یکی دو موضوع را پیشنهاد کردیم؛ نظریه تعایش و نظریه اختلاف فکری اجتماعی در اسلام یکی از مقالات بود و مقاله دیگر در مورد اینکه آداب‌الاختلاف مردود شده است و باید مواظب بود که اختلاف مذهبی جامعه را چند تکه نکند و باید نظریه اختلاف اجتماعی اسلام را ارائه کرد.
تکفیر با لباس دین وارد شده است
حجت‌الاسلام مبلغی ادامه داد: در جلسه دیگر بحث کردم که تکفیر سه خصلت دارد. فراتر از قومیت است، تشکیل گروه‌های تکفیری از یک قوم علیه قوم دیگر نیست و خصلت دیگر اینکه فوق مذهبی است و از روش یک مذهب برای دیدگاه‌های خودش بهره نمی‌گیرد و علیه همه مذاهب وارد کارزار شده و سوم اینکه تکفیر از جایگاه دین و با لباس دین وارد شده و با سوء استفاده از دین می‌خواهد خودش را مسلط کند.
وی گفت: انعکاس کنفرانس در رسانه‌های آنجا بسیار خوب بود و مصاحبه‌ها بر محورهای مختلفی می‌گذشت. چگونگی همکاری شیعه و سنی برای مبارزه با تکفیر، رابطه الازهر مصر با ایران و ... سؤال‌های اصلی بود و بازتاب‌های بسیار خوبی از حیث رسانه‌ای داشت.

ظرفیت‌های دانشگاه مذاهب
حجت‌الاسلام مبلغی با اشاره به ظرفیت‌های دانشگاه مذاهب اظهار کرد: این دانشگاه در آنجا بسیار مورد توجه قرار گرفت. در این دانشگاه باید همه ظرفیت‌ها را به کار بگیریم برای اینکه نظریه تعایش وهم‌زیستی اسلامی را تبیین کنیم و خودمان تجربه موفقی از هم‌زیستی باشیم؛ یعنی دانشجویان سنی و شیعه اینجا نمونه برجسته‌ای را ارائه کنند و ظرفیت‌های فکریمان را از حرف‌های پیش پا افتاده فراتر ببریم و در نگاه کلان‌تر به مسائل اسلام جهان اسلام توجه کنیم. دانشگاه مذاهب اسلامی می‌تواند به‌عنوان یک قطب بی‌پیرایه و صادق در جهان اسلام بدرخشد و مورد اعتماد علمای شیعه و سنی باشد. تقریب بدون اعتمادسازی معنا ندارد و این را در دانشگاه مذاهب باید به‌صورت جدی نشان داد.
وی با اشاره به اینکه گزارشی از این سفر به مراجع معظم تقلید ارائه داده است، گفت: مراجع در ذاتشان برای الازهر احترام قائل هستند؛ به‌ویژه که الازهر با آیت‌الله‌العظمی بروجردی روابط حسنه و خوبی داشته است. بعد از اینکه از سفر آمدم برای ارائه گزارش خدمت مراجع رفتم، ایشان تأکید داشتند که خیلی این سفر مهم است و تمام وقایع را برایشان تشریح کردم و حساسیت‌های را که الازهر با آنها مواجه است بیان کردم. مراجع تقلید بر چند محور تأکید داشتند؛ روابط باید به سمت تقریب به نفع امت اسلامی به جلو برود و دشمنانی در قبال روابط ایران و مصر وجود دارد که باید مواظب آنها بود. حتی یکی از مراجع پیغام دادند که خیلی خوشحالم از این سفری که رفتید. حوزه تشنه ارتباطی است که بتواند خشونت‌های مذهبی را مهار کند.
فتواها ضدتکفیری یک‌دست شود
وی افزود: اگر چه بین دو مجموعه حوزه و الازهر هماهنگی نبوده اما هر دو در یک زمان کنفرانس در رابطه با خطر تکفیر برگزار کردند و این نشان از حساس خطر به یک موضوع مشترک است. فضای فکری فراهم شده، فرصت فراهم شده اگر از آن استفاده نشود، به چالش تبدیل می‌شود. باید ابتکاراتی انجام داد مثل جلب اعتماد طرف‌های سنی و شیعه، فتواها علیه تکفیر یک‌دست شود. نهاد فتوا یک وظیفه سنگینی دارد. از کنفرانس‌های بی‌خاصیت دست برداریم. الان فهم مشترکی نسبت به خطر مشترک وجود دارد.
وی با اشاره به دیدارهایش در مصر گفت: دیداری که با شیخ الازهر داشتیم، دیداری درخواستی بود که بعد از کنفرانس بود و در آن دیدار مضمون کلام این بود اگر شاید در مورد ایران ذهنیت‌های آن چنانی وجود دارد، ولی اینطور نیست. دولتش ضدتکفیر است و خبرها هم به سمت ضدتکفیری است. روز بعدش از سوی دفتر ایشان ملاقات دیگری درخواست شد که وضعیت زمان بازگشتمان به گونه‌ای بود که فرصت آن از بین رفت.
مبلغی در پاسخ به پرسشی که چرا شیوخ الازهر در کنفرانس قم که علیه تکفیری‌ها بود، شرکت نکردند، اظهار کرد: تا به حال از شیوخ الازهر دعوت رسمی نکرده‌ایم و به‌دنبال دعوت بودن غیر از دعوت است. مضمون نامه‌ای که به سفارت ایران در مصر تحویل‌ داده‌اند، این بوده که در شرایط فعلی امکان حضور فراهم نیست.
وی در پاسخ به خبرنگار ایکنا در مورد تلاش‌های شیعیان تندرو که با داشتن شبکه‌های ماهواره‌ای کوشش‌های افرادی که خواهان تقریب هستند را خنثی می‌کنند و برای مقابله با این افراد باید چه کرد، گفت: درک طرفین باید بالا رود. وجود جاهلانی در دو طرف و وجود حرکت‌های ضدوحدت و ضد گفت‌وگو در دو طرف را نباید به حساب آن طرف گذاشت که گروه تندرو در آن طرف قرار دارد. دو طرف باید به این نکته برسند که چالش‌های موجود، بخش اصلی‌اش در خود دو طرف نهفته است و هر صدایی که بر‌می‌خیزد که به حساب اهل سنت و تشیع گذاشته نمی‌شود.
مبلغی افزود: در ایران مقام معظم رهبری با صراحت به میدان آمدند که کسانی هستند در مسیر وحدت مشکل می‌آفریند. باید صدای وحدت‌خواهی قوی‌‌تر شود و انسجام دو طرف برای وحدت‌خواهی دقیق‌تر و تعریف شده شود. از مرحله شعار و کنفرانس‌های بدون نتیجه فاصله بگیریم. در هر دو طرف صدای مخالف وجود دارد. و در فضای پرمخاطره‌ای به سر می‌بریم.
وی گفت: ما خودمان تازه فهمیده‌ایم که دانشگاه مذاهب ظرفیت عظیمی دارد، اینکه شیخ الازهر با عنوان رئیس جامعة مذاهب اسلامی نامه می‌نویسد، نشانه این است که به این دانشگاه خیلی توجه می‌شود. در فضای آنجا نوعی نگاه خاصی وجود دارد و باید به‌صورت جدی ارتباط دانشگاهی را برقرار کنیم. باید یک تعامل علمی در خدمت به اسلام داشته باشیم و دانشگاه مذاهب اسلامی چون در این امرصادق است از مطلوبیتی ذاتی برخودار است.
دیدار رئیس دانشگاه الزیتونه تونس از دانشگاه مذاهب اسلامی
وی با اعلام خبر سفر رئیس دانشگاه الزیتونه تونس به ایران تا چند روز آینده برای بازدید از این دانشگاه گفت: دانشگاه مذاهب ظرفیت‌های اعتدالی خوبی دارد. با تعامل دانشگاهی جو جامعه به سمت آگاهی بیشتر می‌رود. فواید خوبی نصیب جامعه اسلامی می‌شود. نمی‌گویم نگاه عوض شده اما زمینه تغییر نگاه به ایران ایجاد شده است. رسانه‌ها دور از شعار و هیاهو با مسئولیت‌پذیری و با احساس خطر، مباحث تئوریک همزیستی اسلامی و تقریب مذاهب را دنبال کنند و تا می‌توانند این وجه را به رخ جهان عرب بکشانند.
احترام به اهل سنت و شیعه باید معنا شود
مبلغی عنوان کرد: رسانه‌های مصری و ایرانی باید بتوانند به دور از فضاهای سیاسی دو طرف تعایش اسلایم را پیش ببرند و شیعه و اهل سنت راه جدایی نروند. چطور مبارزه برای محیط زیست تحت فضاهای سیاسی قرار نمی‌گیرد، تعایش هم باید به همین شکل باشد، اختلاف‌ها تأثیر منفی می‌گذارد اما جدا زا وضعیت سیاسی باید تعایش را معنا کنیم. احترام به اهل سنت و شیعه باید معنا شود.
وی در پایان گفت: اگر تعایش اسلامی را تلقی از سیاست قرار دهیم، فرصت‌ها دست تکفیری‌ها می‌افتد و درست شدنش سخت می‌شود. الازهر محبوبیت ویژه‌ای در مصر دارد. آمدن الازهر به میدان، خط بطلانی به اندیشه‌های افراطی است و تعایش اسلامی با تفکرات شدید سلفی‌گری پا نمی‌گیرد.