نشست «الگوی نظامسازی فقهی از دیدگاه شهید صدر» در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد
گروه دانشگاه: نشست علمی «الگوی نظامسازی فقهی از دیدگاه شهید صدر» به‌همت مرکز تحقیقات بسیج دانشگاه امام صادق(ع) در این دانشگاه برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست علمی «الگوی نظامسازی فقهی از دیدگاه شهید صدر» با حضور اصغر آقا‌مهدوی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در رشته فقه و اصول و ارائه احسان آهنگری، پژوهشگر معاونت علمی مرکز به‌همت مرکز تحقیقات بسیج دانشگاه امام صادق (ع) روز گذشته، اول تیرماه برگزار شد.
در ابتدا آهنگری به اهمیت روششناسی در تحقیقات و پژوهش‌‌های حوزه علوم انسانی اشاره کرد و مسئله قابل بیان بودن و الگوپذیری روش را بسیار مهم دانست و در این خصوص اظهار کرد: شهید محمد باقر صدر را برجسته‌ترین متفکر و عالم اسلامی معاصر می‌دانیم که در این عرصه گوی سبقت را از دیگران ربوده و در هر زمینهای که ورود کرد از جمله تفسیر موضوعی، نظامسازی فقهی و روششناسی فقه یا اصول فقه، برای بررسی‌های علمی آن حوزه به بحث‌های بدیع در عرصه روششناسی الگوپذیر پرداخته است و در عرصه نظامسازی فقهی تنها نظریه و الگوپرداز به‌شمار می‌رود.
وی با بیان اینکه نقطه عزیمت شهید صدر برای طرح این مسئله توجه به احکام اسلامی مفردات پراکنده و بی‌ربط نبودن آن‌هاست، ادامه داد: هر مجموعه از احکام در هر زمینهای دارای سمت و سوی واحد بوده و کاشف از نظریه‌ای زیربنایی است و به نوعی با احکام فقهی در آن زمینه دارای رابطه علی و معمولی هستند.
آهنگری اظهار کرد: مکتب در نگاه شهید صدر مجموعه نظریات اساسی و زیربنایی اسلام در عرصه‌ای معین از حیات اجتماعی است که احکام و قوانین تفصیلی اسلام در آن حوزه نتیجه آن نوع نگرش است و این مجموعه در پی هدایت جامعه به سوی اهداف متعالی خویش است. برای مثال مکتب اقتصادی اسلام عبارت از مجموعه نظریاتی است که اساس اندیشه‌های اسلام را در باب اقتصاد و اهداف آن شکل می‌دهد و زیربنای احکام تفصیلی اسلام در عرصه اقتصاد و فعالیت اقتصادی است.
وی در ادامه به بیان روش شهید صدر در کشف نظام یا مکتب پرداخت و افزود: روش شهید صدر در این زمینه عبارت است از حرکت از رو بنا به زیربنا و در همین جا تفاوت مکتب و نظامی که اسلام ارائه می‌دهد با سایر مکاتب مثل سوسیالیسم و لیبرالیسم روشن می‌شود. زیرا متفکر لیبرال یا سوسیالیست، خود نظام و مکتب را می‌پردازد و با سیری طبیعی از مکتب و نظریات اساسی قوانین و مقررات را تنظیم می‌کند. اما متفکر اسلامی در برابر نظامی است که قبلا پرداخته شده است و ما راهی به آن نداریم الا اینکه از احکام شرعی، آن نظام و نظریات اساسی را کشف کند زیرا این احکام بر اساس آن مبانی مکتبی طراحی شده است.
آهنگری با بیان اینکه شهید صدر از مسئله‌ای سخن رانده است که انکار بسیاری را برانگیخته است، عنوان کرد: این شهید سعید معتقد است که در صورتی که یک مجتهد نتواند با فتاوی خود مبانی مکتب را به‌طور کامل کشف کند و فتاوی شخص او نظامی منسجم را نتیجه ندهد و در این میان عناصر ناسازگاری وجود داشته باشد، وی می‌تواند از فتاوی مجتهدین دیگران که مکمل عناصر سازگار در فتاوی خود اوست و به کشف نظام می‌انجامد تمسک کند.
در ادامه آهنگری برای احراز حجیت این طریقه و روش و اعتبار بهره‌گیری از فتاوی دیگران، به طرح مباحثی چون بهره‌گیری از حساب احتمالات و نظریه استقراء که خود شهید صدر مبتکر آن بود و در مباحث اصول فقه از آن استفاده کرده است پرداخت و افزود: تفکیک فقه النظریات و فقه الاحکام و نیز در پایان دلیل انسداد باب علم و عملی در نظامسازی از سه راه اعتبار روش شهید صدر بود که همیشه قابل اثبات بوده است.
پس از ارائه آهنگری، اصغر آقا مهدوی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) به طرح مباحث خود پرداخت و افزود: بهتر است عنوان این بحث را کشف نظام قرار داد نامید نه نظامسازی. زیرا آنچه در محدوده اختیارات مجتهد است این است که نظام اسلام را در زمینه‌هایی مثل اقتصاد یا سیاست کشف کند نه اینکه نظامسازی کند. زیرا نظامسازی مرحله اجرایی تطبیق نظام کشف شده اسلامی در عرصه اجتماعی است و وظیفه حکومت است. نکته بعدی که باید به آن اشاره کرد این است که سخن از نظام و نظامسازی فقط در اسلام معقول است نه مکاتب بشری مثل سوسیالیسم و لیبرالیسم. زیرا نظام یک مجموعه منجسم است که از خرده نظام‌هایی مثل نظام سیاسی، نظام اقتصادی، نظام تربیتی و…تشکیل می‌شود و در صورتی همه اینها با هم هماهنگ خواهد بود که از منبعی وحی سرچشمه بگیرد والا فکر محدود بشری هرگز قادر نخواهد بود که نظامی را تشکیل دهد که تمامی عناصر آن با هم کاملاً هماهنگ بوده و دارای انسجام دستگاهی باشد.
