«روش‌شناسی تفسیر موضوعی» در آستانه انتشار
گروه اندیشه: کتاب «روش تفسیر موضوعی قرآن» نوشته حجت‌الاسلام محمدرضا مصطفی‌پور تا پایان سال ۹۴ رونمایی می‌شود.
حجت‌السلام والمسلمین محمدرضا مصطفی‌پور، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت معلم در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) گفت: دو نوع تفسیر از قرآن ارائه شده است. نخست، تفسیرترتیبی است که آیات قرآن را از آغاز یعنی از سوره حمد تفسیرمی‌کند و تا پایان قرآن ادامه می‌دهد؛ مانند «تفسیر المیزان» مرحوم علامه طباطبائی. البته این روش در گذشته نیز رواج داشت و مرجوم شیخ طوسی در «التبیان» و مرحوم طبرسی در «مجمع البیان» تفسیر ترتیبی از آیات قرآن ارائه دادند. شهید صدر از تفسیر ترتیبی تعبیر به تفسیر تجزیه‌ای می‌کند.
وی در ادامه گفت: در مقابل تفسیر ترتیبی، تفسیر موضوعی قرار دارد، به این معنا که یک موضوع با محوریت قرآن انتخاب می‌شود و آن موضوع از ابعاد مختلف با نگاه قرآنی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ شهید صدر از این تفسیر تعبیر به تفسیر توحیدی می‌کند. توحیدی به این معنا که یک موضوع محور قرار می‌گیرد و همه مطالب حول این محور تنظیم می‌شود.
این استاد دانشگاه افزود: کتاب‌های مختلفی با این محور تالیف شده‌است. جوادی آملی 18 جلد، مکارم شیرازی 13جلد تفسیر و آیت‌الله سبحانی 14جلد تفسیر موضوعی دارند. البته آقایان دیگری هم تفسیر موضوعی نوشته‌اند، اما این تفاسیر مفصل‌تر به این موضوع پرداخته‌اند.
مصطفی‌پور در ادامه گفت: روش‌شناسی تفسیر موضوعی یک سلسله مباحث پایه‌ای دارد. این مباحث شامل توضیح مختصات، سابقه، پیشینه و مبنای تفسیر موضوعی است. همچنین در این کتاب به این موضوع می‌پردازم که چرا عده‌ای مخالف تفسیر موضوعی هستند و معتقدند قرآن را باید با توجه به ترتیب نزول آیات تفسیر کرد.
اقسام تفسیر موضوعی قرآن
عضوهیئت‌علمی دانشگاه تربیت معلم گفت: در تفسیر موضوعی چند نوع نگاه وجود دارد. بعضی از مفسرین با بررسی واژگان وارد بحث می‌شوند، مانند کاری که مصطفوی انجام داده است و عده‌ای دیگر تفسیر موضوعی را به صورت سوره‌ای مورد بررسی قرار می‌دهند، به این معنا که یک سوره را محور تفسیر قرار می‌دهند مشابه «تفسیر الکاشف» حجتی و بی‌آزار شیرازی.
وی در پایان افزود: کسی که تفسیر موضوعی می‌کند؛ باید کل قرآن را ببیند و آیات مرتبط را جمع‌آوری و تنظیم کند، مانند کاری که آیت‌الله جوادی آملی در ارتباط با فطرت در قرآن انجام داده است. ایشان ابتدا مفهوم فطرت را در لغت و اصطلاح تعریف می‌کند و سپس کاربردهای قرآنی و معنای عام یا خاص فطرت را می‌آورد و در نهایت آیاتی که با عنوان فطرت در قرآن آمده‌اند را در 7 دسته تقسیم‌بندی می‌کند، لذا در 7 فصل فطرت را از منظر قرآن بررسی می‌کند.
